Οι μιναρέδες αποτελούν σε ολόκληρο τον κόσμο “σήμα κατατεθέν” του Ισλάμ και συγκεκριμένα των τζαμιών, των χώρων λατρείας των μουσουλμάνων. Όπως σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας και άλλων περιοχών που κάποτε αποτέλεσαν κομμάτι της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, έτσι και στην Κρήτη, μολονότι δεν κατοικεί σταθερά μουσουλμανικός πληθυσμός, σώζονται κάποια λίγα τεμένη, ως μνημεία βέβαια, χωρίς να έχουν σήμερα θρησκευτική χρήση.
Στην Κρήτη, αν και μνημεία, κτήρια και κατάλοιπα της οθωμανικής περιόδου υπάρχουν σε όλες τις πόλεις, ωστόσο τζαμιά και μιναρέδες σώζονται μόνο στα δυτικά του νησιού, στα Χανιά και στο Ρέθυμνο. Στα Χανιά είναι εμβληματικό το τέμενος Γιαλί Τζαμισί ή τζαμί του Κιουτσούκ Χασάν, στο Παλιό Λιμάνι. Σ’ αυτό το τζαμί όμως δεν σώζεται μιναρές. Σήμερα, είναι ανακαινισμένο και χρησιμοποιείται ως εκθεσιακός χώρος, αποτελεί δε τοπόσημο του Παλιού Λιμανιού μαζί με τον διάσημο φάρο!
Εκτός όμως από το τζαμί χωρίς μιναρέ, στην πόλη των Χανίων σώζονται και δύο μιναρέδες χωρίς… τζαμί! Πρόκειται καταρχάς για τον μιναρέ στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου στη Σπλάντζια. Η συγκεκριμένη βασιλική, που δεσπόζει μέσα σε ένα ιδιαίτερα γραφικό τμήμα της παλιάς πόλης, χτίστηκε ως καθολικό της μονής των Δομηνικανών, στα οθωμανικά χρόνια όμως είχε μετατραπεί σε τέμενος (Χιουνγκιάρ τζαμισί) για να επιστρέψει σε χριστιανική χρήση, ορθόδοξη αυτή τη φορά, μετά την αποχώρηση των μουσουλμάνων από την Κρήτη. Το πιο εντυπωσιακό για τον συγκεκριμένο μιναρέ είναι ότι ορθώνεται πλέον δίπλα στο καμπαναριό της εκκλησίας.
Στην ίδια γειτονιά βρίσκεται κι ο δεύτερος μιναρές των Χανίων, γνωστός ως μιναρές του Αχμέτ αγά. Υπολείμματα του ναού και μετέπειτα τζαμιού στο οποίο ήταν προσαρτημένος ο μιναρές σώζονται σε παρακείμενες ιδιοκτησίες. Ο μιναρές του Αχμέτ αγά διέρχεται αυτή την περίοδο πρόγραμμα συντήρησης και στερέωσης, μετά από την εμφάνιση στατικών προβλημάτων.
Δυτικότερα, στο Ρέθυμνο, σώζονται επίσης σημαντικά οθωμανικά μνημεία και τζαμιά μεταξύ τους. Το πιο γνωστό είναι το τζαμί Νερατζέ, στο κέντρο σχεδόν της παλιάς πόλης. Χτίστηκε ως καθολικό μονής του τάγματος των Αυγουστινιανών, αφιερωμένο στην Παναγία. Μετά τα μέσα του 17ου αιώνα που οι Οθωμανοί κατέλαβαν το Ρέθυμνο, μετατράπηκε στο τζαμί του Γαζή Χουσεΐν Πασά, μέχρι τη δεκαετία του 1920, όταν και στέγασε το ωδείο της πόλης. Ο μιναρές σώζεται αναστηλωμένος πριν δέκα χρόνια περίπου και διακρίνεται για το ύψος και τους δύο εξώστες του, προβάλλοντας περίβλεπτος πάνω από την πόλη του Ρεθύμνου.
Εξίσου, σώζεται ο μιναρές στο τζαμί Βελή πασά, που στεγάζει το παλαιοντολογικό μουσείο της πόλης. Το τζαμί χτίστηκε πάνω στην προϋπάρχουσα εκκλησία του Αγίου Ονουφρίου. Το κτήριο αντιμετωπίζει στατικά προβλήματα, ως εκ τούτου το μουσείο έκλεισε τον Απρίλιο για λόγους ασφάλειας.
Οι μιναρέδες απουσιάζουν ωστόσο εντελώς από την ανατολική Κρήτη. Μολονότι στο Ηράκλειο υπήρχαν πολλά τζαμιά, άρα και πολλοί μιναρέδες, σήμερα δεν σώζεται κανείς. Ο λόγος είναι ότι ανεξάρτητα από την τύχη που είχαν τα μουσουλμανικά τεμένη (τα περισσότερα έγιναν ξανά χριστιανικοί ναοί, άλλα αποδόθηκαν σε άσχετες χρήσεις ή κατεδαφίστηκαν) δεν επιβίωσε κανένας μιναρές, αλλά κατεδαφίστηκαν όλοι ανεξαιρέτως, πιθανότατα ως σύμβολα του οθωμανικού παρελθόντος. Αντίστοιχη ήταν η τύχη και των σαφώς λιγότερων που βρίσκονταν στο Λασίθι.
Μιναρέδες είχαν χαρακτηριστικά, ο ναός του Αγίου Τίτου, η βασιλική του Αγίου Μάρκου, ο ναός-μουσείο της Αγίας Ειρήνης των Σιναϊτών, αλλά φυσικά και ο ναός του Σωτήρος ή Βαλιδέ τζαμί που δέσποζε στην έκταση που σήμερα βρίσκεται η Πλατεία Κορνάρου και κατεδαφίστηκε στα χρόνια της χούντας.
