- Μετά τους πανηγυρισμούς για το «Εξαιρετικό Παρθένο Ελαιόλαδο Κρήτη/Kriti» ως προϊόν Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ), ξεκινά ο αγώνας για τη στήριξή του
Η ανηφόρα κράτησε οκτώ χρόνια. Ήταν το 2018 όταν ξεκίνησε, σχεδόν αθόρυβα, η πρώτη οργανωμένη προσπάθεια να κατοχυρωθεί το «Εξαιρετικό Παρθένο Ελαιόλαδο Κρήτη / Kriti» ως προϊόν Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ).
Μια προσπάθεια που χρειάστηκε επιστημονική τεκμηρίωση, διοικητική επιμονή, συνεργασία πολλών φορέων και, κυρίως, πίστη ότι το κρητικό λάδι αξίζει τη διεθνή σφραγίδα, που αναλογεί στην ιστορία και την ποιότητά του.
Το 2025 ήρθε η δικαίωση: η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνώρισε επίσημα το ελαιόλαδο της Κρήτης ως ΠΓΕ, κατατάσσοντάς το ανάμεσα στα 121 ελληνικά και 3.500 ευρωπαϊκά προϊόντα, με κατοχυρωμένη ταυτότητα και ισχυρό δεσμό με τον τόπο παραγωγής τους.
Όμως, όπως ειπώθηκε με ειλικρίνεια στην ημερίδα που διοργάνωσε η Περιφέρεια Κρήτης στο Ηράκλειο, η αναγνώριση αυτή δεν είναι το τέλος -είναι η αρχή.
Τώρα ξεκινά ο πραγματικός «Γολγοθάς»: η μετάβαση στη νέα εποχή, όπου κάθε σταγόνα ελαιόλαδου θα πρέπει να παράγεται, να αποθηκεύεται, να ελέγχεται και να πιστοποιείται, σύμφωνα με αυστηρά πρωτόκολλα.
«Το ισχυρότερο διαβατήριο του κόσμου»
Η πορεία προς το ΠΓΕ ξεκίνησε επίσημα το 2018, όταν η Περιφέρεια Κρήτης υπέβαλε πλήρη φάκελο στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, με τη συμβολή επιστημονικών ομάδων, γεωπόνων και εκπροσώπων των συνεταιρισμών του νησιού.
Η προσπάθεια στηρίχθηκε στα εδαφοκλιματικά χαρακτηριστικά της Κρήτης, στις παραδοσιακές καλλιεργητικές πρακτικές, αλλά και στη φήμη του κρητικού λαδιού που ανάγεται σε αιώνες παράδοσης.
Η τελική ευρωπαϊκή έγκριση ήρθε το 2025, μετά από αλλεπάλληλους ελέγχους, διαβουλεύσεις και διορθώσεις του φακέλου. Το ΠΓΕ «Κρήτη/Kriti» πλέον δεν είναι μια απλή εμπορική ετικέτα.
Είναι συλλογική κατάκτηση, αποτέλεσμα μιας συστηματικής δουλειάς, που αποσκοπεί να διασφαλίσει πως το λάδι, που φεύγει από το νησί, φέρει εγγυημένα τα χαρακτηριστικά της κρητικής γης.
Ο περιφερειάρχης Κρήτης, Σταύρος Αρναουτάκης, ανοίγοντας την εκδήλωση, δεν έκρυψε τη συγκίνησή του:
«Η αναγνώριση αυτή είναι το ισχυρότερο διαβατήριο του κόσμου για το κρητικό ελαιόλαδο. Είναι δικαίωση και υπερηφάνεια για όλους όσοι εργάστηκαν μεθοδικά και με πίστη σε ένα κοινό στόχο».
Ο ίδιος υπενθύμισε πως η διαδικασία ξεκίνησε σε μια δύσκολη περίοδο για τον πρωτογενή τομέα:
«Μέσα σε ένα ιδιαίτερα ανταγωνιστικό και γεμάτο προκλήσεις περιβάλλον, καταφέραμε μέσα από την έρευνα, την καινοτομία και τη συνεργασία να διαφυλάξουμε την αυθεντικότητα του κρητικού ελαιολάδου και να του προσδώσουμε προστιθέμενη αξία», τόνισε.
Αναφέρθηκε, επίσης, σε στοχευμένες πρωτοβουλίες της Περιφέρειας, όπως:
η προγραμματική σύμβαση με το Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο και τον ΕΛΓΟ «Δήμητρα», για την προστασία της ελιάς και ο Στρατηγικός Σχεδιασμός για την προβολή των αγροτικών προϊόντων της Κρήτης, που εγκρίθηκε το 2023.
«Η επιτυχία αυτή δεν ήρθε τυχαία», πρόσθεσε. «Είναι αποτέλεσμα συνεργασίας, γνώσης και αφοσίωσης. Τώρα, όμως, χρειάζεται συνεχής εγρήγορση, δουλειά και συμμαχία όλων των κρίκων της αλυσίδας, για να γίνουμε πιο ανταγωνιστικοί, πιο εξωστρεφείς, πιο αποτελεσματικοί».
«Ο αγώνας τώρα αρχίζει»
Ο αντιπεριφερειάρχης Πρωτογενούς Τομέα, Σταύρος Τζεδάκης, ήταν πιο ωμός και ρεαλιστής:
«Ο αγώνας για το ΠΓΕ ελαιόλαδο μόλις αρχίζει», είπε χαρακτηριστικά.
«Η αναγνώριση είναι ένα πρώτο βήμα, αλλά για να έχει αντίκρισμα, πρέπει να ακολουθήσει εκπαίδευση, πιστοποίηση και αλλαγή νοοτροπίας. Όλοι οι εμπλεκόμενοι -παραγωγοί, ελαιουργεία, τυποποιητές, υπηρεσίες- πρέπει να κινηθούν συντονισμένα, με κοινό στόχο».
Η Περιφέρεια, όπως τόνισε, θα συνεχίσει με ενημερωτικές δράσεις, τεχνικά σεμινάρια και συνεργασίες με πανεπιστήμια, για να στηριχθεί στην πράξη το νέο καθεστώς ΠΓΕ:
«Δεν αρκεί να έχουμε την αναγνώριση. Πρέπει να μάθουμε να τη χρησιμοποιούμε ως εργαλείο ανάπτυξης, όχι απλώς ως τίτλο τιμής».
Νίκος Μπουνάκης: «Δεν μπορούμε να δουλεύουμε όπως πριν»
Κρίσιμα ζητήματα που σχετίζονται με την στήριξη του προϊόντος στην πράξη, ανέπτυξε ο Νίκος Μπουνάκης, διευθύνων σύμβουλος της Proactive AE, τονίζοντας μεταξύ άλλων.
«Η μετάβαση στη νέα εποχή σημαίνει αλλαγή ριζική στον τρόπο που δουλεύουμε. Από το πώς μαζεύουμε τον ελαιόκαρπο, μέχρι το πώς τον αποθηκεύουμε και τον παραδίδουμε στο ελαιουργείο».
Ουσιαστικά, ο κ. Μπουνάκης, που συμμετείχε στη διαδικασία από την έναρξη της ιστορίας και την υποβολή του πρώτου φακέλου ως την τελική φάση του ΠΓΕ, τόνισε ότι θα πρέπει να αλλάξει ο τρόπος που ως σήμερα οι Κρητικοί παρήγαγαν το ελαιόλαδο, ο τρόπος που οι ελαιουργοί το άλεθαν, οι τυποποιητές το τυποποιούσαν.
Οι κανόνες όχι μόνον είναι συγκεκριμένοι, αλλά και αυστηροί και, όπως είπε, δεν μπορεί να είναι ένα λάδι ΠΓΕ μόνο αν παράγεται στην Κρήτη, αν δεν τηρεί συγκεκριμένες προδιαγραφές και δεν ακολουθεί συγκεκριμένη διαδικασία παραγωγής.
Για παράδειγμα, ανέφερε: «Δεν μπορούν να χρησιμοποιούνται πλαστικά σακιά. Ακόμα και τα τσουβάλια, που επιτρέπονται, δεν πρέπει να τοποθετούνται πάνω στο χώμα, αλλά πάνω σε παλέτες. Κάθε λεπτομέρεια μετρά. Αν δεν τηρείται, δεν μπορεί να αποδειχθεί η προέλευση, ούτε να διατηρηθεί η ποιότητα του λαδιού».
Η ουσία, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι στο πώς θα κατακτηθεί ο νέος στόχος:
«Το ΠΓΕ δεν είναι απλώς ένα σήμα στην ετικέτα. Είναι ένας τρόπος ζωής, ένας τρόπος δουλειάς. Αν θέλουμε το “ΚΡΗΤΗ- KRITI” να σταθεί ως brand name στις αγορές, πρέπει να αλλάξουμε από τη ρίζα τη διαδικασία παραγωγής, τη συνεργασία και τον έλεγχο. Θα χρειαστεί εκπαίδευση για όλους -από τον αγρότη μέχρι τον τυποποιητή».
Αυτά είναι τα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει – Βασικά ζητήματα η ονομασία και η τυποποίηση
Με τεχνική σαφήνεια, η Ιακωβίνα Μπακουλοπούλου, υπάλληλος του Τμήματος ΠΟΠ, ΠΓΕ και ΕΠΙΠ του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, ανέλυσε διεξοδικά τι σημαίνει στην πράξη να παράγεται και να φέρει ένα ελαιόλαδο την ένδειξη «Κρήτη/Kriti» ΠΓΕ.
«Η αναγνώριση δεν αφορά μόνο τη φήμη, αλλά κυρίως την υποχρέωση τήρησης πολύ συγκεκριμένων κανόνων. Για να χαρακτηριστεί ένα ελαιόλαδο ως ΠΓΕ “Κρήτη”, πρέπει να πληροί όλες τις φυσικοχημικές και οργανοληπτικές προδιαγραφές, και παράλληλα να αποδεικνύεται η γεωγραφική του προέλευση σε κάθε στάδιο», τόνισε.
Η ίδια παρουσίασε με λεπτομέρεια τα ποιοτικά χαρακτηριστικά, που ορίζουν το «Κρήτη / Kriti» ως προϊόν υψηλής κατηγορίας:
Οξύτητα ≤ 0,6%,
Αριθμός υπεροξειδίων ≤ 15 meq/kg,
Συντελεστές αποσβέσεως K232 ≤ 2,00 και K270 ≤ 0,15,
Μέση τιμή ελαττώματος (ΔΚ) μηδενική,
Φρουτώδες ≥ 2,5,
Πικρό και Πικάντικο ≥ 1,0.
«Δεν αρκεί να είναι καλό το λάδι· πρέπει να είναι τεκμηριωμένα καλό», υπογράμμισε, εξηγώντας ότι οι αναλύσεις γίνονται σε διαπιστευμένα εργαστήρια και τα αποτελέσματα συνοδεύουν κάθε παρτίδα, ώστε να διασφαλίζεται η αξιοπιστία του προϊόντος.
Η κυρία Μπακουλοπούλου στάθηκε ιδιαίτερα στο σύστημα ιχνηλασιμότητας, το οποίο αποτελεί τη ραχοκοκαλιά του νέου καθεστώτος ΠΓΕ.
«Για κάθε ελαιοπαραγωγό, κάθε ελαιοτριβείο και κάθε τυποποιητική μονάδα, προβλέπεται υποχρεωτική τήρηση αρχείων. Στο Αρχείο Εισροών καταγράφονται τα στοιχεία του ελαιόκαρπου -από ποιον παραγωγό προέρχεται, από ποια περιοχή, ποια ποικιλία και ποια ποσότητα. Στο Αρχείο Εκροών καταχωρούνται όλες οι πληροφορίες για το παραγόμενο ελαιόλαδο: η δεξαμενή αποθήκευσης, η χημική ανάλυση, η ημερομηνία παραγωγής, ο αποδέκτης, καθώς και το εμπορικό παραστατικό».
Όπως είπε, «κάθε ελαιόλαδο ΠΓΕ “Κρήτη/Kriti” θα συνοδεύεται υποχρεωτικά από έγγραφα, που φέρουν την ένδειξη “Κρήτη ΠΓΕ”, ενώ η εμφιάλωση επιτρέπεται μόνο εντός της Κρήτης».
«Δεν μπορεί να φύγει καμία σταγόνα χύμα ελαιολάδου από το νησί, χωρίς πιστοποίηση. Η γεωγραφική προέλευση είναι αναπόσπαστο στοιχείο της ταυτότητας του προϊόντος».
Επιπλέον, αναφέρθηκε στη σημασία της συνεργασίας των ελαιοτριβείων με τους παραγωγούς και τις αρχές ελέγχου, καθώς και στην ευθύνη που έχει κάθε κρίκος της αλυσίδας:
«Το ΠΓΕ δεν είναι υπόθεση μόνο του Υπουργείου ή της Περιφέρειας. Είναι μια κοινή σύμβαση εμπιστοσύνης. Αν ένας κρίκος σπάσει -αν ένα στάδιο δεν τηρήσει τις διαδικασίες ή αν μια παρτίδα δεν είναι πλήρως ιχνηλάσιμη- ολόκληρη η αλυσίδα κινδυνεύει να χάσει την αξιοπιστία της».
Ιδιαίτερη αναφορά έκανε και στην ονομασία του προϊόντος, επισημαίνοντας ότι η χρήση της προστατευόμενης ένδειξης διέπεται από αυστηρούς κανόνες:
«Η ονομασία “Κρήτη/Kriti” δεν μπορεί να αντικατασταθεί από μεταφράσεις όπως “Cretan” ή “Crete”. Στην ετικέτα μπορεί να αναγραφεί μετάφραση, αλλά όχι κοντά στο λογότυπο ΠΓΕ, ώστε να μην υπάρχει σύγχυση για ποια ονομασία προστατεύεται».
Η Μπακουλοπούλου δεν παρέλειψε να υπογραμμίσει και τον ανθρώπινο παράγοντα πίσω από την τεχνική διαδικασία:
«Το ελαιόλαδο ΠΓΕ δεν είναι απλώς αποτέλεσμα κανόνων. Είναι αποτέλεσμα πολιτισμού, περιβάλλοντος και ανθρώπου. Η Κρήτη έχει μοναδικό μικροκλίμα, ποικιλίες με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και μια παράδοση ελαιοκαλλιέργειας που τηρείται αδιάλειπτα επί αιώνες. Αυτή η ιστορική συνέχεια είναι που αποτυπώνεται τώρα σε νομική μορφή μέσα από το ΠΓΕ».
Κλείνοντας, τόνισε πως η αναγνώριση της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί τεράστια ευκαιρία αλλά και ευθύνη:
«Αν αξιοποιηθεί σωστά, το ΠΓΕ μπορεί να προσφέρει ασπίδα προστασίας για τον παραγωγό και κύρος για το προϊόν. Αν όμως δεν τηρηθούν οι διαδικασίες, μπορεί να χαθεί η εμπιστοσύνη των αγορών. Είναι στο χέρι όλων μας να κάνουμε την ένδειξη “Κρήτη / Kriti” συνώνυμη της ποιότητας και της αξιοπιστίας».