Ένα καινοτόμο πρόγραμμα, που αναμένεται να δώσει ιδέες για απαντήσεις σε ένα από τα κορυφαία προβλήματα στην Κρήτη, εξελίσσεται τα τελευταία δύο χρόνια από την Περιφέρεια Κρήτης, που σε συνεργασία με χώρες από όλο τον κόσμο συλλέγει δεδομένα, προκειμένου να διαμορφώσει και να καταθέσει προτάσεις σύγχρονες και ρεαλιστικές για το πώς η Κρήτη -και ιδίως ο πρωτογενής τομέας- θα πρέπει να ελιχθεί, προκειμένου να μπορέσει να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα που η λειψυδρία έχει διαμορφώσει.
Το ευρωπαϊκό έργο TRANSCEND, παρουσιάστηκε το απόγευμα της περασμένης Παρασκευής, στο πλαίσιο της έκθεσης Women Week 2025, στο Πάρκο Γεωργιάδη, στην «καρδιά» του Ηρακλείου, όπου η Περιφέρεια Κρήτης έχει το δικό της περίπτερο, φιλοξενώντας κάθε μέρα, ως και την ερχόμενη Πέμπτη, διαφορετικά ευρωπαϊκά έργα που -όπως και το TRANSCEND- «τρέχει» το Αυτοτελές Τμήμα Ευρωπαϊκών & Διεθνών Θεμάτων και Ανάπτυξης Συνεργασιών της Περιφέρειας Κρήτης, στο οποίο προΐσταται η κυρία Βασιλική Μαδούλκα και εποπτεύει πολιτικά ο περιφερειακός σύμβουλος εντεταλμένος για τα Ευρωπαϊκά και Διεθνή Θέματα, Γιώργος Αλεξάκης.
Το TRANSCEND, συντονίζεται από τον γενικό διευθυντή της Περιφέρειας, Μαρίνο Κριτσωτάκη και είναι ένα καινοτόμο πρόγραμμα που στοχεύει στην αντιμετώπιση της λειψυδρίας και την ορθολογική διαχείριση των υδάτινων πόρων. Ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2023 και ολοκληρώνεται τον Δεκέμβριο του 2026, με την Περιφέρεια Κρήτης να συμμετέχει ενεργά ως εταίρος.
Όπως εξήγησε στην «Π» η συνεργάτιδα του έργου, γεωλόγος Στέλλα Μαυράκη, το TRANSCEND υλοποιείται με τη συμμετοχή χωρών που αντιμετωπίζουν οξύ υδατικό πρόβλημα, όπως η Ιταλία, η Ισπανία, η Βολιβία, η Ινδία, ο Λίβανος και η Σλοβακία. Περιλαμβάνει επτά ζωντανά εργαστήρια (living labs), με την Κρήτη να φιλοξενεί το δικό της στην περιοχή του Τυμπακίου.
Στο Τυμπάκι «τρέχουν» δύο επιμέρους προγράμματα: ένα οικονομικής φύσης και ένα υδρογεωλογικό, πάντα σε συνεργασία με τοπικούς φορείς, όπως οι ΤΟΕΒ, οι ΔΕΥΑ, οι Διευθύνσεις Υδάτων και Περιβάλλοντος της Περιφέρειας και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, αλλά και ακαδημαϊκά ιδρύματα, όπως το Πολυτεχνείο Κρήτης.
Συλλογική προσπάθεια – Τοπικές ανάγκες, διεθνείς εμπειρίες
Μέχρι στιγμής, έχουν πραγματοποιηθεί δύο «εργαστήρια» και προγραμματίζεται ένα ακόμα μέχρι το τέλος του 2025. Στις συναντήσεις αυτές, όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς καταθέτουν προτάσεις και απόψεις από τη δική τους σκοπιά, με στόχο τη διαμόρφωση πολιτικών προσαρμογής στην κλιματική πρόκληση της λειψυδρίας.
Όπως επισημαίνει η κυρία Μαυράκη, το έργο βασίζεται σε πραγματικά δεδομένα: «Στο “εργαστήριο” στο Τυμπάκι έχουμε καταγραφές από τους τοπικούς ΤΟΕΒ και τις ΔΕΥΑ, καθώς και από Υπηρεσίες της Περιφέρειας και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης. Τα δεδομένα αυτά αφορούν τόσο τις τιμές παραγωγής και πώλησης των αγροτικών προϊόντων, όσο και κρίσιμες πληροφορίες για τις ποσότητες άρδευσης, τις βροχοπτώσεις και τη διαθεσιμότητα νερού».
Τα δεδομένα αυτά, που χρησιμοποιούνται από τους μοντελιστές (μελετητές) του έργου, συνδυάζονται με την τοπική γνώση και τις κοινωνικές ανάγκες, ώστε να διαμορφωθούν ρεαλιστικές και εφαρμόσιμες λύσεις.
Εναλλακτικές καλλιέργειες και διαχείριση νερού
Ανάμεσα στις πρώτες οδηγίες και προτάσεις που έχουν προκύψει, είναι και η αλλαγή του τύπου καλλιεργειών. «Υπάρχουν καλλιέργειες που απαιτούν πολύ νερό, όπως τα κηπευτικά. Μια λύση που εξετάζεται είναι η στροφή προς άλλες καλλιέργειες όπως είναι το αβοκάντο, η φραγκοσυκιά και η αλόη, τα οποία είτε απαιτούν λιγότερο νερό είτε αποφέρουν υψηλότερο εισόδημα στην αγορά», σημείωσε η κ. Μαυράκη. Η μέθοδος της ελλειμματικής άρδευσης, επίσης, αποτελεί μια προτεινόμενη πρακτική που διερευνάται.
Οι προτάσεις αυτές αποτελούν προϊόν συνεργασίας μεταξύ αγροτικών συλλόγων, επιστημόνων, δημόσιων φορέων και αυτοδιοίκησης. Τελικός στόχος είναι η διαμόρφωση μεταρρυθμιστικών πολιτικών προσαρμογής, προσαρμοσμένων στις ανάγκες της κάθε περιοχής.
Ενεργή συμμετοχή του κοινού
Κατά την παρουσίαση του έργου στο πλαίσιο της Women Week 2025, που διοργανώνει ο Αναπτυξιακός Σύλλογος Γυναικών Επιχειρηματιών Κρήτης, οι επισκέπτες είχαν την ευκαιρία να ενημερωθούν για το πρόγραμμα και να συμμετάσχουν με έναν διαδραστικό τρόπο: σε ειδικό κουτί συμμετοχής που υπήρχε στο περίπτερο της Περιφέρειας Κρήτης, μπορούσαν να καταθέσουν τη δική τους πρόταση ή άποψη για την επίλυση του προβλήματος της επάρκειας νερού στην Κρήτη.
Το TRANSCEND βρίσκεται στο μέσο της χρονικής διάρκειάς του, με πολλά ακόμα θέματα να ακολουθούν. Όπως επισημαίνει η κυρία Μαυράκη, τα προβλήματα που καταγράφονται στην Κρήτη είναι κοινά με αυτά που αντιμετωπίζουν άλλες περιοχές του κόσμου, που συμμετέχουν επίσης στο έργο. Οι λύσεις, ωστόσο, θα διαμορφωθούν μέσα από τη συνεχή ανταλλαγή γνώσης, την ανάλυση δεδομένων και τη συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών.
Το ευρωπαϊκό αυτό έργο, έρχεται να υπογραμμίσει ότι η κλιματική ανθεκτικότητα χτίζεται μέσα από τη συνεργασία, την επιστημονική τεκμηρίωση και την ενεργό συμμετοχή όλων.