Αν οι επόμενοι μήνες έχουν χαρακτηριστεί κρίσιμοι σε σχέση με την υδροδοτική κάλυψη μας σε νερό με δεδομένο μάλιστα και το γεγονός ότι το φράγμα Αποσελέμη έχει φτάσει στα 5 εκατομμύρια κυβικά νερού, τα επόμενα χρόνια μας επιφυλάσσουν πολλαπλάσιο βαθμό δυσκολίας για τη διασφάλιση του νερού, διότι πολύ απλά η ζήτηση του θα εκτοξευθεί στα ύψη.
Μια μεγάλη μελέτη του ΟΑΚ που αφορά στην εκπόνηση του Γενικού σχεδίου (Master Plan) Ύδρευσης- Άρδευσης νήσου Κρήτης και στην εκπόνηση του Γενικού Διαχειριστικού Σχεδίου (MasterPlan) Έργων Αντιπλημμυρικής Προστασίας στην Κρήτη έχει αποτυπώσει ότι μέχρι το 2040 οι ανάγκες ζήτησης του νερού τους καλοκαιρινούς μήνες, θα είναι σχεδόν διπλάσιες σε σχέση με αυτές που ήταν το 2020 γεγονός που δείχνει με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο ότι τώρα είναι η κρίσιμη ώρα για να δούμε τι ακριβώς έργα πρέπει να γίνουν, και ποια διαχείριση οφείλουμε να έχουμε για να μη βρεθούμε αντιμέτωποι με τον εφιάλτη της λειψυδρίας στην Κρήτη.
Ειδικότερα όπως αναφέρεται στη σχετική μελέτη στην Περιφέρεια Κρήτης, οι συνολικές ετήσιες υδρευτικές απολήψεις για τις ανάγκες της ύδρευσης εκτιμηθήκαν σε ~113.5 hm3 για το 2020, σε ~126.9 hm3 για το 2025 και σε ~ 175.6 hm3 για το 2040 ενώ́ οι θερινές υδρευτικές απολήψεις (Απρίλιος‐ Σεπτέμβριος) εκτιμήθηκαν σε ~ 32,0 hm3 για το 2020, σε ~ 38,6 hm3 για το 2025 και σε ~ 62,6 hm3 για το 2040.
Αυτό το οποίο παρατηρείται, μεταξύ άλλων, είναι ότι για τους δύσκολους και πιο απαιτητικούς μήνες της άνοιξης και του καλοκαιριού που η ζήτηση του νερού αυξάνεται κατακόρυφα, η μελέτη έδειξε ότι ενώ το 2020 ήταν ~ 32,0 κυβικά εκατόμετρα, την αντίστοιχη περίοδο του 2040 θα είναι σχεδόν διπλάσια και θα φτάνουν τα ~ 62,6 κυβικά εκατόμετρα.
Η μελέτη προχωρά σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα καταγραφή σε σχέση με την απολήψιμη ποσότητα του νερού σε ολόκληρη την Κρήτη, από την οποία προκύπτει ότι, για την ύδρευση αντιστοιχεί ένα ποσό που φτάνει στο 51,6% ενώ́ για την άρδευση στο 45,3%. Αντίστοιχα οι απολήψεις για την κτηνοτροφία αντιστοιχούν στο 2,7%, ενώ́ για την βιομηχανία στο 0,4% του συνόλου των απολήψεων.
Η μελέτη αυτή αποτελεί ένα σπουδαίο εργαλείο στα χέρια του Υπουργείου Υποδομών, της Περιφέρειας και των Δήμων της Κρήτης, τόσο σε σχέση με τον κρίσιμο τομέα της υδροδότησης και της άρδευσης όσο και με το εξαιρετικά επίκαιρο σημαντικό ζητούμενο της αντιπλημμυρικής προστασίας, όπως τονίζει με δηλώσεις του στην «Π» ο πρόεδρος του Οργανισμού Ανάπτυξης Κρήτης κ. Θεόδωρος Νίνος.
Ο ίδιος δεν κρύβει τη μεγάλη του αγωνία που δεν είναι άλλη από το γεγονός ότι επιθυμεί η μελετική αυτή δουλειά να αξιοποιηθεί λειτουργικά και να μην καταλήξει στα συρτάρια αναξιοποίητη με δεδομένο το γεγονός ότι το εύρος των αναγκών είναι τεράστιο από όποια πλευρά και αν το προσεγγίσει κανείς.
Ο κ. Νίνος σημειώνει ότι οι στόχοι του Σχεδίου Διαχείρισης Υδραυλικών Έργων Κρήτης είναι η αξιολόγηση των υδροδοτικών συστημάτων και των συστημάτων άρδευσης και οι προτάσεις βελτιστοποίησης αυτών με κριτήριο την ασφαλή κάλυψη των αναγκών του πληθυσμού, η διατύπωση προτάσεων για την διαχείριση της ζήτησης και προτεραιοποίησης της χρήσης του νερού, αντιμετώπιση έκτακτων αναγκών και συνθηκών παρατεταμένης ξηρασίας και οι προτάσεις πολιτικής για την μείωση της κατανάλωσης νερού.
Επίσης η επεξεργασία και επιλογή προτάσεων για έργα υποδομών προκειμένου να βελτιστοποιηθούν τα συστήματα υδροδότησης και τα αρδευτικά συστήματα ώστε να καλύπτεται η ζήτηση για πόσιμο και αρδευτικό νερό σε παρόντα και μελλοντικό χρόνο (5ετίας και 20ετίας) και υπό τις συνθήκες κλιματικής αλλαγής.
Τι μπορούμε να κάνουμε
Σκοπός του Σχεδίου Διαχείρισης Υδραυλικών Έργων Κρήτης που φέρει τη σφραγίδα του ΟΑΚ είναι να εξετάσει το υδατικό ισοζύγιο της Κρήτης και προσδιορίσει τις δυνατότητες προσφοράς ύδατος οποιασδήποτε προέλευσης (υπόγειο, επιφανειακό) για την κάλυψη των υδροδοτικών αναγκών και των αναγκών της άρδευσης σε νερό.
Επίσης να καθορίσει τις τρέχουσες ανάγκες ύδατος σήμερα και σε προσδιορισμένο χρονικό ορίζοντα σχεδιασμού των τεχνικών έργων (σε βάθος 20ετίας), με απώτερο στόχο την σχηματοποίηση της κατάστασης σε μορφή διαχειριστικού ομοιώματος και σύνταξη δράσεων και προτάσεων έργων υποδομής για τη διαχείριση και κάλυψη της ζήτησης στις περιπτώσεις όπου αναγνωρίζονται ελλειμματικά υδατικά ισοζύγια. Τα προτεινόμενα μέτρα αφορούν σε δυο κατηγορίες.
Η πρώτη αφορά στις στοχευμένες δράσεις για την πρόληψη ή την αντιμετώπιση προβλημάτων διαχείρισης νερού στην περιοχή της Κρήτης και η δεύτερη αφορά σε προτάσεις έργων υποδομής.
Δράσεις πρόληψης
Σε σχέση με τις δράσεις πρόληψης προτείνεται ο εκσυγχρονισμός των δικτύων ύδρευσης, ο έλεγχος διαρροών, με συστήματα τηλεελέγχου και τηλεχειρισμού, έργα ενίσχυσης δυναμικότητας δικτύων ύδρευσης.
Ακόμα επενδύσεις για την εξοικονόμηση ύδατος στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις, στις θερμοκηπιακές καλλιέργειες. Επίσης προτείνει έργα τεχνητού εμπλουτισμού λεκάνης Θραψανού-Νιπιδιτού, προκειμένου να είναι δυνατή η αειφορική χρήση των εν λόγω έργων για την ικανοποίηση υφιστάμενων αλλά και μελλοντικών αναγκών, που σχετίζονται με την υλοποίηση του διεθνούς αεροδρομίου Καστελλίου.
Ακόμα προτείνει την κατασκευή έργων υποδομής αξιοποίησης επιφανειακών υδάτων ή και υπόγειων υδατικών συστημάτων όπως στις περιπτώσεις των Υδροδοτικών Συστημάτων του Αποσελέμη, της Ιεράπετρας, των Λιθινών, των Κοπετών, των Καμηλαρίου-Τυμπακίου και του Μυλοποτάμου, καθώς και αυτόνομων υδροδοτικών συστημάτων.
Ξεχωριστό ενδιαφέρον έχει το κομμάτι της μελέτης που αφορά στην προστασία των νερών όπου ανάμεσα στα άλλα προτείνει ενέργειες παρακολούθησης των ΧΥΤΑ και των επιπτώσεων τους και συγκεκριμένα τους Χώρους Υγειονομικής Ταφής Αποβλήτων Πελεκάνου, Πέρα Γαληνών και Χερσονήσου.
Τα έργα που πρέπει να γίνουν και για την αξιοποίηση εναλλακτικών πηγών υδροδότησης
Σε επίπεδο Κρήτης προτείνονται συνολικά 116 έργα υποδομής που αφορούν μεταξύ άλλων την αξιοποίηση εναλλακτικών πηγών υδροδότησης όπως είναι οι εγκαταστάσεις μονάδων αφαλάτωσης ή επεξεργασίας νερού, την αξιοποίηση των επιφανειακών υδάτων, η ανόρυξη ή αντικατάσταση υδρογεωτρήσεων για την αξιοποίηση υπόγειων υδάτων, η αναβάθμιση υφιστάμενων εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυμάτων ώστε να καθίσταται δυνατή η επαναχρησιμοποίηση της επεξεργασμένης εκροής, η κατασκευή ταμιευτήρων και φραγμάτων, ή ακόμη και μελέτες για την αξιοποίηση νέων πεδίων ή νέων έργων κ.λπ.
Στα προτεινόμενα έργα περιλαμβάνεται η βελτιστοποίηση των υφιστάμενων υποδομών, αναβαθμίζοντας υδρευτικά συστήματα ή υφιστάμενα αρδευτικά έργα, κατασκευή αγωγών, εγκατάσταση διυλιστηρίων, αποκατάσταση λειτουργικότητας λιμνοδεξαμενών ή κατασκευή νέων δεξαμενών.
Ειδικότερα σε ό,τι αφορά τα έργα που θα πρέπει να γίνουν στο νομό Ηρακλείου προτείνεται στο Δήμο Αρχανών Αστερουσίων, η αναβάθμιση του υδροδοτικού συστήματος των Αγίων Παρασκιών, η αναβάθμιση υδροδοτικού συστήματος Αρχανών, η λιμνοδεξαμενή Αστερουσίων.
Στη Βιάννο προτείνει την ανόρυξη νέων γεωτρήσεων, την κατασκευή του φράγματος Αμιρών- Αγ. Βασιλείου Ηρακλείου του φράγματος Καλαμίου, του φράγματος ΤΟΕΒ Βιάννου. Στο Δήμο Γόρτυνας προτείνει την αναβάθμιση του υδροδοτικού συστήματος Αγίου Θωμά, του Ασημίου, της Βαγιονιάς, της Μεγάλης Βρύσης της Μιαμούς, του Σοκαρά.
Αντίστοιχα την ανόρυξη γεωτρήσεων για την εκμετάλλευση του πεδίου Γέργερης-Νυβρίτου, προτείνει τη δημιουργία της λιμνοδεξαμενής Βασιλικών Ανωγείων τη λιμνοδεξαμενη Στερνών, το φράγμα Πανασού την αξιοποίηση του ποταμού Γεροπόταμου και των παραπαταμων του. Σε ό,τι αφορά στο Ηράκλειο, προτείνει την καθολική αξιοποίηση των νερών του βιολογικού καθαρισμού για τις ανάγκες άρδευσης, την κατασκευή φράγματος στον Γιόφυρο ποταμό και την ανόρυξη νέων γεωτρήσεων στο Πεδίο Τυλίσου, Δαφνών.
Ακόμα προτείνει την ανανέωση και τροποποίηση της Περιβαλλοντικής μελέτης και των τεύχών δημοπράτησης του φράγματος Ασιτών- Πρινιά Ν. Ηρακλείου για τη δρομολόγηση του σχετικού έργου. Ακόμα προτείνει τη μελέτη του αντιπλημμυρικού φράγματος των Δαφνών, και την κατασκευή του φράγματος Λαδούκου.
Ακόμα την αναβάθμιση των γεωτρήσεων της Τυλίσου, και την αξιοποίηση του δυναμικού του Αλμυρού ποταμού. Στο Δήμο Μινώα προτείνει τη τριτοβάθμια επεξεργασία των νερών του βιολογικού καθαρισμού του Αρκαλοχωρίου, την κατασκευή του φράγματος Μπαδιά. Στο Δήμο Φαιστού προτείνει την αναβάθμιση του βιολογικού καθαρισμού Τυμπακίου και Ματάλων ώστε να δρομολογηθεί η τριτοβάθμια επεξεργασία των λυμάτων τους, την κατασκευή διυλιστηρίου κατάντη του φράγματος της Φανερωμένης, τη λιμνοδεξαμενή Μαργαρικαρίου.
Επίσης την ανάθεση μελέτης για τον εμπλουτισμό του φράγματος Μαγείρου, φράγμα του Κλημαθιανού Ποταμού Τυμπακίου, προτείνει τα φράγματα Ανισκαρίου και Πηγαϊδακίων (2.000.000 m3). Στο Δήμο Χερσονήσου, προτείνει την αναβάθμιση την υδροδοτικού συστήματος Επισκοπής με την ανόρυξη νέων γεωτρήσεων.
Αυτές είναι οι ετήσιες αρδευτικές ανάγκες
Σύμφωνα με τη μελέτη, οι μεγαλύτερες ανάγκες νερού σε ύδρευση παρουσιάζονται στα συστήματα υδροδότησης του Αποσελέμη, των περιοχών Χανιών- Πλατάνιά και Ρεθύμνου-Γεωργιουπόλεως, όπου το υδατικό ισοζύγιο είναι θετικό. Τα μεγαλύτερα ποσοστά ελλείματος στο ισοζύγιο της ύδρευσης εντοπίζονται στους Δήμους Αγίου Βασιλείου, Αγίου Νικολάου και Μυλοποτάμου, σημειώνεται ωστόσο ότι οι συνολικές τους ανάγκες δεν είναι υψηλές σε σύγκριση με τους υπόλοιπους Δήμους και συστήματα υδροδότησης.
Σε ό,τι αφορά την άρδευση, τη μεγαλύτερη ζήτηση έχει το αρδευτικό σύστημα Πλατανιά-Χανίων και ο Δήμος Γόρτυνας.
Οι περιοχές που παρουσιάζουν πλεονασματικό αρδευτικό ισοζύγιο είναι συνολικά 16, με μέγιστο πλεόνασμα να εμφανίζεται στα αρδευτικά συστήματα Αποκόρωνα και οι ΤΟΕΒ Κουτσουρά και Κουντούρα Αναδασμός Δίκτυο, ενώ υψηλό έλλειμμα παρουσιάζεται κυρίως στην ΛΑΠ (λεκάνη απορροής ποταμών) Ρευμάτων στην Ανατολική Κρήτη- EL1341, ενώ το μεγαλύτερο έλλειμμα ανά στρέμμα, εμφανίζουν οι Δήμοι Ηρακλείου, Αμαρίου και Οροπεδίου Λασιθίου.