Αν μεγαλώναμε σε μια κοινωνία χωρίς στερεότυπα, θα σκεφτόμασταν διαφορετικά στο θέαμα του προέδρου Μακρόν που μοιάζει να τον «χαστουκίζει» η σύζυγός του. Δεν θα κάναμε χαβαλέ, δεν θα γελούσαμε και δεν θα αστειευόμαστε που ο Εμανουέλ «τρώει παντόφλα».
Αν το σκηνικό ήταν διαφορετικό και το «χαστούκι» το έριχνε ο Γάλλος πρόεδρος στην γυναίκα του, θα ξεσπούσε και σωστά, θύελλα αντιδράσεων και το πιθανότερο είναι ότι η πολιτική του καριέρα, θα τελείωνε με συνοπτικές διαδικασίες.
Η Δέσποινα Λιμνιωτάκη, κοινωνική ψυχολόγος, εντεταλμένη σύμβουλος Δημόσιας Υγείας και Δημοτικών Ιατρείων του Δήμου Αθηναίων μίλησε στην «Π» για την βία κατά των ανδρών που τις περισσότερες φορές μένει αθέατη και την ζωή μας με τα στερεότυπα.
«Τι σόι άντρας είσαι, που “τρως παντόφλα” από την γυναίκα σου»
«Η βία που στρέφεται στους άνδρες είναι ένα υπαρκτό φαινόμενο αλλά είναι επίσης και θέμα ταμπού», λέει και σημειώνει: «Λειτουργεί αντίθετα στο στερεότυπο που θέλει τα αρσενικά να είναι άτρωτα και κυρίαρχα, δυναμικά και διεκδικητικά, όχι μόνο για τους άλλους αλλά κυρίως για τον εαυτό τους.
Η παραδοχή της θέσης του θύματος, είναι κάτι που βάζει τους άνδρες σε αμηχανία και προκαλεί ντροπή. Στην επαρχία, ίσως μια τέτοια παραδοχή, να οδηγούσε σε σχόλια του τύπου “τι σόι άντρας είσαι”: άλλωστε, πολλοί άνθρωποι αστειεύονται και με την έννοια της “παντόφλας”, χωρίς να αναρωτηθούν τι ακριβώς σημαίνει το “τρώει παντόφλα από τη γυναίκα του”.
Αυτά όλα είναι παθογένειες της καθημερινής μας αλληλεπίδρασης, πολλές από τις οποίες δεχόμαστε παθητικά ή χρησιμοποιούμε το χιούμορ για να “χαμηλώσουμε” τη σοβαρότητά τους. Οι άνδρες δεν θα εκφραστούν ανοιχτά γι’ αυτό το θέμα, ενώ έχουμε κάνει καλύτερη δουλειά με τα κορίτσια μας – έχουμε δηλαδή ενεργά ενθαρρύνει τις γυναίκες να μιλούν και να καταγγέλλουν τη βία και πολύ σωστά!
Γι’ αυτό τα κοινωνικά αντανακλαστικά πλέον είναι περισσότερο εκπαιδευμένα να αναγνωρίζουν και να απορρίπτουν τη βία που στρέφεται προς τις γυναίκες, ενώ η βία προς τους άνδρες (και σε αυτό το σημείο να σημειώσουμε ότι τα τσιμπήματα, σπρωξίματα, ζουλήγματα υπάγονται στην κατηγορία “σωματική βία”) εκλαμβάνονται ως παιχνίδι.
Πολλοί άνδρες υποφέρουν σιωπηλά, επίσης, επειδή δεν θα βρεθεί κανένας να τους υποστηρίξει στον ισχυρισμό τους ότι έχουν πέσει θύματα βίας. Έτσι, κατασκευάζεται ένα κοινωνικό στίγμα και ένας δισταγμός ως προς την αναζήτηση βοήθειας, λόγω στερεοτύπων που συνδέουν την ανδρική ταυτότητα με την ανθεκτικότητα και τη δύναμη.
Αυτό, σαν ντόμινο, οδηγεί σε υποαναφορά περιστατικών και περιορισμένη πρόσβαση σε υποστηρικτικές υπηρεσίες».
Σε μια κοινωνία χωρίς στερεότυπα, ποιες θα ήταν οι αντιδράσεις μας;
«Δεν μπορεί να γίνει πλήρης εξάλειψη των στερεοτύπων, επειδή αυτά λειτουργούν ως γνωστικές κατηγορίες που προστατεύουν το μυαλό μας από την υπερφόρτωση πληροφοριών. Μπορούμε -όμως- να επιλέξουμε τη στάση που θα κρατήσουμε απέναντι στις αυτοματοποιημένες αντιδράσεις και τα σχόλια.
Μπορούμε να διαλέξουμε το πώς θα επενεργήσουμε στα στερεότυπα: χωρίς δηλαδή να τα ανακυκλώνουμε, χωρίς να συμμετέχουμε στην πλάκα που τα διαιωνίζει. Πρόκειται για μια καθημερινή άσκηση του μυαλού, να μην καθηλώνεται στην αυτόματη σκέψη, να μη διαλέγει την εύκολη οδό της επίκρισης, να θέτει σύγχρονα ερωτήματα για το πώς θα έπρεπε να είναι οι ρόλοι και οι σχέσεις των ανθρώπων. Αυτό θα έκανε ένας σκεπτόμενος άνθρωπος. Δεν θα “πεταγόταν” από κατηγορία σε κατηγορία, αβασάνιστα», λέει.
5.583 άνδρες θύματα ενδοοικογενειακής βίας χωρίς «φωνή»
Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας, για το πρώτο δεκάμηνο του 2024, καταγράφηκαν 5.583 άνδρες θύματα ενδοοικογενειακής βίας. Και αυτός ο αριθμός δεν καταγράφει καν την σχεσιακή βία, αυτή που πολλές φορές ρομαντικοποιείται ως πάθος, εξηγεί η Δ. Λιμνιωτάκη.
«Ένα άλλο στενάχωρο φαινόμενο που συζητάμε μόνο πίσω από κλειστές πόρτες, είναι αυτό της συναισθηματικής και ψυχολογικής βίας κατά των ανδρών, σύμφωνα με το οποίο οι άνδρες συστηματικά υποβιβάζονται και δέχονται προσβλητικά σχόλια για την εμφάνιση και την προσωπικότητά τους, ακριβώς επειδή είναι το σημείο που τους πονάει περισσότερο κοινωνικά.
Κι όμως, πολύ λιγότερο ακούγονται φωνές διαμαρτυρίας σε σχέση με τους αριθμούς. Δυστυχώς, οι άντρες εγκλωβίστηκαν μόνοι τους σε συγκεκριμένες φόρμες λειτουργίας, αλλά αυτό που μπορώ να πω με σιγουριά, παρακολουθώντας τις συσκέψεις που γίνονται στο εξωτερικό, είναι το πώς η ανδρική ψυχολογία κερδίζει έδαφος ως θεματική προς ανάλυση».
«Τα λαμπερά, επώνυμα ζευγάρια ζουν μια ζωή μέσα στην τελειότητα». Τι ισχύει πραγματικά;
«Αν δεν είχαμε αυτή την λανθασμένη εντύπωση, σχολιάζει η ψυχολόγος, τα ζευγάρια δεν θα ήταν λαμπερά, ενώ θα είχαν γίνει επώνυμα για άλλους λόγους. Νομίζουμε ότι η βία δεν μας αγγίζει, ενόσω ανεβαίνουμε τα σκαλιά κάποιας ιεραρχίας ή αποκτάμε κάποιου είδους δύναμη ή εξουσία ή χρήματα.
Όλα αυτά είναι τα υλικά πάνω στα οποία χτίζονται τα στερεότυπα επειδή όλοι είμαστε εν δυνάμει θύτες και θύματα. Η βία δεν κάνει διακρίσεις. Η βία είναι απουσία επιχειρημάτων, είναι η άνευ όρων παράδοση στον ερπετοειδή, προϊστορικό μας εγκέφαλο.
Ένα τελευταίο σχόλιο που θα ήθελα να κάνω είναι αυτό της πλήρους απουσίας υποστηρικτικών δομών για άνδρες-θύματα: αυτή η έλλειψη εξειδικευμένης βοήθειας καθιστά δύσκολη την αναγνώριση και αντιμετώπιση του φαινομένου».