Πάνω από μισό αιώνα μετρούν οι κινητοποιήσεις των αγροτών και των κτηνοτρόφων της Κρήτης. Από τις πορείες των δεκαετιών του ’70 και του ’80 μέχρι τα σημερινά μπλόκα στον Βόρειο Οδικό Άξονα, η ιστορία μοιάζει να επαναλαμβάνεται με νέα πρόσωπα, αλλά τα ίδια αιτήματα: δίκαιες τιμές, επιδοτήσεις, στήριξη του πρωτογενούς τομέα.
Κάθε γενιά βγαίνει ξανά στον δρόμο, συχνά στα ίδια σταυροδρόμια, με τα ίδια συνθήματα. Μόνο που η κοινωνία γύρω τους έχει αλλάξει. Οι κινητοποιήσεις που άλλοτε προκαλούσαν κύμα συμπάθειας, σήμερα συναντούν κόπωση και αντιδράσεις -όχι μόνο από την Πολιτεία, αλλά και από πολίτες και επαγγελματικούς κλάδους, που βλέπουν την καθημερινότητά τους να παραλύει.
Από τις πλατείες της δεκαετίας του ’80
Οι πρώτες μεγάλες κινητοποιήσεις της Κρήτης ξεκινούν τη δεκαετία του ’80, όταν η αγροτική οικονομία ήταν ακόμα η ραχοκοκαλιά του νησιού. Τα χρόνια των συνεταιρισμών και των ευρωπαϊκών ενισχύσεων δημιούργησαν την προσδοκία μιας νέας εποχής. Μα όσο τα κονδύλια καθυστερούσαν και οι τιμές κατρακυλούσαν, οι αγρότες συνειδητοποιούσαν πως η πραγματικότητα απείχε πολύ από τις υποσχέσεις.
Στην καρδιά εκείνων των διαμαρτυριών βρισκόταν τότε η σταφίδα, το «μαύρο χρυσάφι» της κρητικής υπαίθρου. Ένα προϊόν που στήριζε χιλιάδες οικογένειες, έδινε δουλειά στα χωριά και αποτελούσε εξαγώγιμο καμάρι του νησιού. Όταν οι διεθνείς τιμές κατέρρευσαν και η κρατική προστασία χαλάρωσε, η σταφίδα έγινε το σύμβολο της εγκατάλειψης. Οι παραγωγοί ξεσηκώθηκαν -ζητώντας εγγυημένες αγορές, στήριξη, αποζημιώσεις.
Σήμερα, η σταφίδα έχει σχεδόν εξαφανιστεί από το προσκήνιο. Προσπάθειες ουσιαστικές γίνονται τα τελευταία χρόνια· ωστόσο, οι ελπίδες να ξαναγίνει η σταφίδα αυτό που κάποτε ήταν για την Κρήτη μοιάζουν σχεδόν ανύπαρκτες.
34 χρόνια από το κάψιμο της Νομαρχίας
Στις 30 Σεπτεμβρίου 1991, το Ηράκλειο έζησε μία από τις πιο έντονες στιγμές της σύγχρονης ιστορίας του. Χιλιάδες αγρότες από όλη την Κρήτη συγκεντρώθηκαν έξω από τη Νομαρχία, διαμαρτυρόμενοι για την πτώση των τιμών, τις καθυστερήσεις στις επιδοτήσεις και την εγκατάλειψη του πρωτογενούς τομέα.
Η κινητοποίηση, που ξεκίνησε ειρηνικά, γρήγορα ξέφυγε από τον έλεγχο. Η προσπάθεια αντιπροσωπείας να συναντήσει τον νομάρχη απέτυχε, η ένταση αυξήθηκε και η αστυνομία απάντησε με δακρυγόνα. Μέσα σε λίγα λεπτά, το κτήριο της Νομαρχίας τυλίχθηκε στις φλόγες. Οι εκδοχές για τα αίτια της πυρκαγιάς διίστανται -άλλοι κατηγορούν τα δακρυγόνα, άλλοι κάνουν λόγο για εμπρησμό.
Η εικόνα της φλεγόμενης Νομαρχίας έκανε τον γύρο της Ελλάδας, σηματοδοτώντας μια από τις πιο δραματικές σελίδες των αγροτικών αγώνων. Δεκάδες τραυματίες, συλλήψεις και καταστροφές άφησαν πίσω τους μια βαριά σκιά στις σχέσεις των παραγωγών με το κράτος.
Από τα πλοία του Πειραιά στα σημερινά μπλόκα
Το 2009, η ιστορία επαναλαμβάνεται με άλλο φόντο. Χιλιάδες Κρητικοί αγρότες φορτώνουν τρακτέρ και φορτηγά στα πλοία και κατεβαίνουν στον Πειραιά. Ζητούν λύσεις για το γάλα, το λάδι, τις εξαγωγές. Η υποδοχή είναι εκρηκτική: επεισόδια, δακρυγόνα, συλλήψεις.
Τα χρόνια που ακολουθούν φέρνουν ξανά μπλόκα και αποκλεισμούς. Το 2010, το 2016 και το 2018, οι δρόμοι της Κρήτης γεμίζουν με τρακτέρ. Στα Πραιτώρια, στα Μάλια, στη Νεάπολη και στη Σούδα, οι αγρότες κλείνουν συμβολικά την κυκλοφορία, διαμαρτυρόμενοι για το ασφαλιστικό, τις εισφορές και την ακρίβεια. Το μήνυμα παραμένει το ίδιο: «Δεν βγαίνουμε».
2025: Νέα μπλόκα, νέα ένταση
Τριάντα τέσσερα χρόνια μετά τη φωτιά στη Νομαρχία, οι κινητοποιήσεις επιστρέφουν δυναμικά. Από τις 29 Οκτωβρίου 2025, αγρότες και κτηνοτρόφοι έχουν αποκλείσει τμήματα του Βόρειου Οδικού Άξονα σε Χανιά και Ηράκλειο. Ορισμένα σημεία, όπως η Σούδα, τα Μάλια και ο Καρτερός, μετατρέπονται σε εστίες έντασης.
Οι δρόμοι κλείνουν για ώρες, φορτηγά και τουριστικά λεωφορεία εγκλωβίζονται, ενώ αρκετοί τουρίστες αναγκάζονται να αλλάξουν δρομολόγια. Οι επαγγελματίες του τουρισμού κάνουν λόγο για σοβαρό πλήγμα στην εικόνα του νησιού, ειδικά σε μια περίοδο που η τουριστική σεζόν έχει επεκταθεί μέχρι τα μέσα Νοεμβρίου.
Τα αιτήματα φέτος επικεντρώνονται στις καθυστερημένες πληρωμές από τον ΟΠΕΚΕΠΕ, στην ακρίβεια των ζωοτροφών και στο αυξημένο κόστος παραγωγής. Όμως, η ένταση στο οδικό δίκτυο προκαλεί δυσφορία σε ευρύτερα στρώματα της κοινωνίας, που βλέπουν τον αγώνα να μετατρέπεται σε καθημερινό πρόβλημα.