Στα έγκατα της θεμελίωσης του Αγίου Μηνά, φτάνει το ερευνητικό έργο που εξελίσσεται στο πλαίσιο της προγραμματικής σύμβασης που έχει υπογραφεί ανάμεσα στο Υπουργείο Πολιτισμού, την Περιφέρεια Κρήτης και το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο με σκοπό να αποτυπωθούν τα βαρύτατα τραύματα που φέρει ο ναός ως απότοκο της επιβάρυνσης που έχει δεχτεί από τις ισχυρές σεισμικές δονήσεις στο πέρασμα των χρόνων και μια σειρά άλλους παράγοντες που αλληλοεπιδρούν επιβαρυντικά στα προβλήματα που εμφανίζει.
Οι δειγματοληπτικοί έλεγχοι που έχουν γίνει με τα νέα σκάμματα σε επιλεγμένα σημεία του ναού, δίνουν απαντήσεις ακόμα και για τον τρόπο θεμελίωσης του και για ένα ενδιαφέρον στοιχείο που προκύπτει σε ό,τι αφορά στη θέση που επιλέχθηκε να ανεγερθούν τα καμπαναριά, που δε βρίσκονται μπροστά στη δυτική πλευρά ως είθισται αλλά πίσω από τον ναό.
Όπως εξηγεί στην «Π» ο συντονιστής και επικεφαλής του ερευνητικού έργου που εξελίσσεται στον Άγιο Μηνά, ομότιμος καθηγητής Δομοστατικής του Μετσόβιου Πολυτεχνείου κ. Βλάσης Κουμούσης, τα κωδωνοστάσια τοποθετήθηκαν στην πίσω πλευρά γιατί εκεί το έδαφος είναι ανθεκτικότερο και πιο συμπαγές. Και αυτό είναι ένα ενδεικτικό στοιχείο της τεχνικής γνώσης και της ευελιξίας που είχαν οι κατασκευαστές του ναού, που φέρει τη σφραγίδα του σπουδαίου Ηπειρώτη Αθανάσιου Μούση.
Η εξέλιξη των ερευνητικών εργασιών προχωρά, με την καθοριστική συνδρομή του εφημέριου του Ναού του Αγίου Μηνά Μανόλη Σταυρουλάκη, ο οποίος άνοιξε τον δρόμο για να προχωρήσει το μεγάλο αυτό έργο σωτηρίας του εμβληματικού ναού του πολιούχου του Ηρακλείου Αγίου Μηνά που εκτός από χώρος θρησκευτικής λατρείας είναι και σπουδαίο μνημείο της πόλης.
Με τη χρήστη των πιο σύγχρονων τεχνολογικών μέσων καταγράφεται το ιστορικό μνημείο του Ιερού Ναού του Αγίου Μηνά για να ακολουθήσει η επεξεργασία των δεδομένων και των σεναρίων αποκατάστασης του
«Βιαζόμαστε να τελειώσουμε πριν πιάσει ο χειμώνας, το σύνολο των δειγματοληψιών και όλων των διαδικασιών που πρέπει να προηγηθούν, ώστε στη συνέχεια να γίνει η ανάλυση των στοιχείων που καταγράφονται, ώστε να έχουμε τα σενάρια αποκατάστασης του Ναού του Αγίου Μηνά», τονίζει στην «Π» ο καθηγητής Βλ.Κουμούσης.
Ο ίδιος εξηγεί ότι οι ερευνητικές εργασίες για την πιστοποίηση της κατάστασης της σημερινής του μνημείου, και των βέλτιστων λύσεων ενίσχυσης αποκατάστασης στο πλαίσιο της σύμβασης που έχει συναφθεί, έχει διάρκεια 18 μήνες.
Αναμένεται να λήξει στο τέλος Μαΐου 2021, με την ολοκλήρωση έξι ενοτήτων εργαστηριακών ελέγχων για τους οποίους χρησιμοποιούνται οι τελευταίες πιο σύγχρονες τεχνολογικά μέθοδοι του Πολυτεχνείου.
Για παράδειγμα η τοπογράφηση έχει γίνει και με drones, χρησιμοποιήθηκαν τα τελευταία μηχανήματα του τύπου της τρισδιάστατης σάρωσης που μας επιτρέπουν με φωτογραμμετικές μεθόδους και την ακριβή αποτύπωση όλων των δομικών στοιχείων, αλλά και την αποτίμηση των δυναμικών χαρακτηριστικών του ναού.
Και όταν λέμε ναό διαχωρίζουμε πάντα τον κυρίως ναό, από τα δύο υψηλά καμπαναριά, τα οποία έχουν συσσωρεύσει προβλήματα κυρίως από τις σεισμικές καταπονήσεις.
Μέσα από τα σκάμματα που έγιναν -μετά από έγκριση της αρχαιολογίας- εντοπίσαμε τη στάθμη θεμελίωσης και έδαφος θεμελίωσης. Φτάσαμε πάνω στη λεγόμενη μάργα… Εδώ εξηγείται γιατί ο αρχιτέκτονας προτίμησε να τοποθετήσει τα κωδωνοστάσια στην πίσω πλευρά. Γιατί εκεί το έδαφος είναι ανθεκτικότερο και πιο συμπαγές. Ο λόγος ήταν καθαρά το έδαφος θεμελίωσης. Συνήθως μπαίνουν στη δυτική όψη μπροστά.
Όπως εξηγεί ο καθηγητής, έχουμε επίσης μια σειρά από εργασίες που αφορούν στα μέταλλα και στα μάρμαρα και την αποτίμηση της κατάστασης από πλευράς διάβρωσης όπου θα συνδράμουν και οι χημικοί μηχανικοί και έχουμε και την ενότητα που αφορά στις συμβατικές εργασίες λήψη πυρήνων από τμήματα της κατασκευής για τον προσδιορισμό των αντοχών των λίθων και των κονιαμάτων.
Εδώ έχει σημασία να πούμε ότι η κατασκευή του ναού ξεκίνησε το 1862. Η ανοικοδόμηση του σταμάτησε στη διάρκεια της επανάστασης του 1866 όταν είχε φράσει σε συνολικό ύψος 4 μέτρα. Τότε κηρύχθηκε η επανάσταση διεκόπησαν και συνεχίστηκε το 1883 και η ανέγερση ολοκληρώθηκε και εγκαινιάστηκε το 1895. Έτσι οι εργασίες ξεκίνησαν μετά από κάποια χρόνια και αυτό τον αρμό εργασίας θέλουμε να τον μελετήσουμε σε σχέση με τα υλικά δόμησης που χρησιμοποιήθηκαν, καθώς μας βοηθά να ερμηνεύσουμε τη συμπεριφορά του ναού.
Αφού συγκεντρωθούν όλα τα στοιχεία της καταγραφής των δειγματοληψιών θα γίνει μια αποτίμηση της κατάστασης που θα παντρευτεί με την παθολογία που εμφανίζει ο Ναός και η άλλη ενότητα που θα ανοίξει, αφορά στη διερεύνηση εναλλακτικών λύσεων επέμβασης με σκοπό να αποκατασταθεί ο φέροντας οργανισμός του ναού. Εκεί θα επιδιώξουμε να βρεθούν οι βέλτιστες εναλλακτικές λύσεις μέσα στο πλαίσιο των αρχών της αναστήλωσης που περιφρουρεί και συνδράμει το Υπουργείο Πολιτισμού.
Ο κ. Κουμούσης αναφερόμενος στις επεμβάσεις που κατά την άποψη του θα πρέπει να δρομολογηθούν εξηγεί : «Είμαι της λογικής των στοχευμένων και περιορισμένης έκτασης επεμβάσεων που προσδίδουν ζωή στο μνημείο χωρίς να ξηλώνουν και να αφαιρούν στοιχεία διότι μιλάμε για μνημεία.
Θα καλύψουμε απαιτήσεις των σύγχρονων κανονισμών και ταυτόχρονα επειδή η Κρήτη είναι κοντά στο νότιο ρήγμα αλλά έχει δώσει μεγάλους σεισμούς τους θα συνεκτιμηθεί ως στοιχείο συνδυαστικά με ρήγματα όλης της περιοχής. Όλα αυτά τα στοιχεία θα αποτιμηθούν με τις πιο σύγχρονες μεθόδους και βάσει αυτών θα προκύψουν οι προτάσεις αποκατάστασης.
Ο ίδιος εξηγεί ότι η μακροσκοπική εικόνα έδειξε ότι οι συσωρευμένες βλάβες στον κυρίως ναό είναι μέτριας φύσης. Εντοπίζονται στα τόξα συναρμογές που μας δείχνουν ότι όλοι οι σεισμοί που έχουν εκδηλωθεί μέχρι σήμερα έχουν αρχίσει να εκδηλώνουν κάποια παθολογία.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα εντοπίζεται στα κωδωνοστάσια, όπου έχουμε κάνει κάποια στερεωτικά μέτρα που δεν είναι τα μόνιμα. Η περίσφιξη έγινε για να περιορίσουμε στο μηδέν την περικοπή τμήματος του κωδωνοστασίου. Είναι η σωστή στιγμή να διαχειριστούμε την κατάσταση, διότι από εδώ και μπρος η συσσώρευση αυτή θα βγάζει μια πιο έντονη παθολογία και φυσικά το κόστος της ανάταξης της και της αποκατάστασης θα είναι βαρύτερο.