Το μνημόσυνο είναι ένα πολύ μεγάλο κεφάλαιο και σ’ αυτό εγώ, με την βοήθεια του Τριαδικού Θεού και των Πατέρων, θα προσπαθήσω να δώσω κάποιες σύντομες αλλά χρήσιμες απαντήσεις που ολοι τις έχουμε ανάγκη. Αφού όλοι έχουμε αγαπημένα πρόσωπα που έχουν φύγει από κοντά μας από την πρόσκαιρη επίγειο ζωή για την αιώνια και επουράνια.
Μνημόσυνο είναι μια ειδική Ακολουθία που εκείνη την στιγμή φέρνουμε στη μνήμη μας ένα αγαπημένο μας πρόσωπο, ή και γνωστούς και φίλους που έφυγαν από τον κόσμο αυτό και που η Εκκλησία με μια ειδική Ακολουθία εύχεται και προσεύχεται, υπέρ αναπαύσεως και συγχωρήσεως των ψυχών των κεκοιμημένων αυτών χριστιανών.
Στην Ακολουθία αυτή οι χριστιανοί συνηθίζουν να πηγαίνουν στην εκκλησία κόλλυβα. Κόλλυβα είναι βυζαντινή ονομασία των ξηρών καρπών και του βρασμένου σιταριού. Η προσφορά κολλύβων στο ναό έχει σχέση με το αρχαίο έθιμο που γινόταν, είτε στη μνήμη κάποιου Αγίου, είτε σε μνημόσυνο κεκοιμημένου πιστού. Η προσφορά κολλύβων στα μνημόσυνα είναι συμβολική και αναφέρεται στην κοινή Ανάσταση των νεκρών.
Ο συμβολισμός αυτός προέρχεται από τον λόγο του Κυρίου: “Εάν μη ο κόκκος του σίτου πεσών εις την γην αποθάνη, αυτός μόνος μένει. Εάν δε αποθάνη πολύν καρπόν φέρει” (Ιωάν, ιβ’ 24). Όπως δηλαδή ο σπόρος του σιταριού που σπείρεται και θάβεται στην γη, δεν χάνεται και δεν αφανίζεται, αλλά φυτρώνει και ζει ξανά, έτσι και ο άνθρωπος.
Σπείρεται και θάβεται στην γη, θα αναστηθεί όμως άφθαρτος και αθάνατος: “Σπείρεται εν φθορά, εγείρεται εν αφθαρσία· σπείρεται εν ατιμία, εγείρεται εν δόξη· σπείρεται εν ασθενεία, εγείρεται εν δυνάμει· σπείρεται σώμα ψυχικόν (ζωικόν) εγείρεται σώμα πνευματικόν” (Α’ Κορ. ιε’ 42), βεβαιώνει ο Απ. Παύλος. Αλλά και ο Ιερός Χρυσόστομος σημειώνει πως το αναστημένο σώμα θα είναι το “αυτό και ουκ’ αυτό”, δηλαδή το ίδιο, αλλ’ όχι ακριβώς το ίδιο.
Θα είναι βέβαιο το ίδιο αυτό σώμα που έζησε στη γη κάποτε, με διαφορετικές όμως ιδιότητες. Θα είναι υλικό με πνευματικές ιδιότητες, καλύτερο και λαμπρότερο. Το σώμα αυτό θα είναι λεπτότερο, ελαφρύτερο και περισσότερο ευκίνητο. Θα μπορεί να φέρεται και να κρατείται στον αέρα χωρίς να πέφτει. Ο Χριστός βεβαιώνει πως οι δίκαιοι θα λάμψουν όπως ο ήλιος.
Η Ακολουθία λοιπόν όπως είδαμε τού Μνημοσύνου, είναι μια Ακολουθία σοβαρή, γι’ αυτό και πάντοτε είναι συνδεμένη με την Θεία Λειτουργία, η δε “μνημόνευση” του ονόματος του κεκοιμημένου κατά την Πρόθεση και τον καθαγιασμό των Τίμιων Δώρων, είναι το κατ’ εξοχήν “Μνημόσυνο”. Με άλλα λόγια, Μνημόσυνο, είναι η προσφορά της αναίμακτης Θυσίας, υπέρ αναπαύσεως και συγχωρήσεως των κεκοιμημένων.
Η Ακολουθία του Μνημοσύνου, σύμφωνα με αρχαία παράδοση, τελείται σε τακτά διαστήματα από την ημέρα του θανάτου του χριστιανού, όπως: την 3η μέρα, την 9η, στις 40 μέρες και στον ένα χρόνο. Σύμφωνα με την διδασκαλία της Εκκλησίας μας Μνημόσυνα με κόλλυβα δεν γίνονται στις Δεσποτικές Εορτές, στις Θεομητορικές Εορτές, της Υπαπαντής του Σταυρού, το Σάββατο του Λαζάρου, την Κυριακή των Βαΐων, την Κυριακή του Θωμά και καθ’ όλη την Διακαινήσιμο Εβδομάδα.
Δεν γίνονται ούτε ανήμερα της Πεντηκοστής του Ευαγγελισμού και την ημέρα που γιορτάζει ο Άγιος του Ναού. Αυτό λέει το “Τυπικό” της Εκκλησίας που δεν είναι εξ ανθρώπων, αλλά εξ Αγίου Πνεύματος. Είναι Νόμος Θεού. Τα ονόματα όμως των κεκοιμημένων, μνημονεύονται.
Έχουμε ακόμα και το Ψυχοσάββατο, πλην όπως αναφέραμε παραπάνω του Σαββάτου του Λαζάρου, η προσευχή όμως της Εκκλησίας κάθε Σάββατο είναι αφιερωμένη στους κεκοιμημένους σε ανάμνηση της εις Άδην κάθοδον του Χριστού κατά το Μ. Σάββατο. Ψυχοσάββατο όμως θεωρείται κυρίως το Σάββατο προ της Κυριακής των Απόκρεων και το Σάββατο προ της Κυριακής της Πεντηκοστής οπότε και τελούνται επίσημα Μνημόσυνα της Εκκλησίας, για όλους τους κεκοιμημένους. Το πρώτο Ψυχοσάββατο καθιερώθηκε γιατί η Εκκλησία την Κυριακή των Απόκρεω, αφιερώνει στην υπόμνηση της Β’ Παρουσίας του Χριστού στη γη και της Γενικής Κρίσεως.
Αυτά όλα γίνονται γιατί η ψυχή είναι Το “κατ’ εικόνα” Θεού και αποτελεί το σπουδαιότερο δώρο της Αρχέγονου Δικαιοσύνης (Γεν. α’ 27).
Η ψυχή λοιπόν, μετά τον θάνατο του σώματος δεν πεθαίνει, συνεχίζει να υπάρχει και αυτό το ξέρει η Εκκλησία. Συνεχίζει να υπάρχει στη Μέση Κατάσταση, μέχρι την Κοινή Ανάσταση των νεκρών, οπότε θα ενωθεί πάλι με το νέο σώμα που θα είναι αφθαρτοποιημένο και αθάνατο, κατά το πρότυπο του σώματος του Αναστημένου Χριστού.
Εγώ με προσοχή, τόλμησα να γράψω λίγο πράγματα για το μεγάλο αυτό θέμα των Μνημοσύνων. Θα παρακαλέσω όμως θερμά τους αγαπητούς αναγνώστες να συμβουλευθούν και ένα βιβλίο, θησαυρό, για το θέμα αυτό, αφού όλους μας ενδιαφέρει. Όλοι μας θέλουμε να μάθουμε πού βρίσκονται οι δικοί μας άνθρωποι. Το βιβλία αυτό λέγεται: “Μετά θάνατον” του αρχιμ. Βοσιλείου Μπακογιάννη. Πρέπει να το έχουμε όλοι. Προσωπικά, δεν γνωρίζω τον συγγραφέα, όμως πιστεύω ότι ρίχνει φως μέσα στο σκοτάδι των αμφιβολιών μας. Το βιβλίο αυτό θα το βρείτε στο βιβλιοπωλείο της Ιερός Αρχιεπισκοπής, πλατεία Αγ. Μηνά.
Από όσα είδαμε, τα Μνημόσυνα ωφελούν, διαφορετικά η Εκκλησία δεν θα τα συνιστούσε. Γι’ αυτό πρέπει χωρίς καμιά αμφιβολία να γίνονται. Οι ψυχές των δικών μας τα περιμένουν. Για το θέμα αυτό έχουμε πολλές ομολογίες Πατέρων της Εκκλησίας μας αλλά και πολλών άλλων αξιόπιστων χριστιανών, όπως θα δείτε στο βιβλίο που αναφέρω.
Ο Εμμ. Λιοδάκης είναι ιεροκήρυκας