Η Ιερά Μονή Παναγίας Παλιανής, χτισμένη στο χωριό Βενεράτο του Νομού Ηρακλείου, θεωρείται από τα αρχαιότερα εν ενεργεία μοναστήρια της Κρήτης και ένα από τα παλαιότερα της Ορθοδοξίας. Οι ιστορικές αναφορές τοποθετούν την ίδρυσή της τουλάχιστον στον 7ο αιώνα μ.Χ., αν και τοπικές παραδόσεις τη συνδέουν με παλαιοχριστιανική κοινότητα και ενδεχομένως με αρχαίο ιερό.
Το όνομα «Παλιανή» προέρχεται πιθανόν από το «Παλαιά Μονή», αν και άλλες ερμηνείες το συνδέουν με βυζαντινή οικογένεια ή τοπωνύμιο.
Η μονή υπήρξε επί αιώνες κέντρο πνευματικής ζωής, αλλά και τόπος σφαγών και καταστροφών. Κατά την Ενετοκρατία και την Τουρκοκρατία, οι μοναχές και οι πιστοί υπέστησαν διώξεις. Το 1826, σε μια από τις πιο αιματηρές στιγμές, σχεδόν όλες οι μοναχές σφαγιάστηκαν από Τουρκοκρητικούς, εκτός από μία, η οποία αργότερα ανακαίνισε τη μονή.
Το μοναστηριακό συγκρότημα έχει ανακαινιστεί αρκετές φορές, αλλά διατηρεί στοιχεία βυζαντινής και μεταγενέστερης αρχιτεκτονικής.
Στο προαύλιο της μονής δεσπόζει η περίφημη μυρτιά της Παναγίας Παλιανής, ένα αρχαίο φυτό που οι μοναχές και οι πιστοί τιμούν ως ιερό. Σύμφωνα με την παράδοση, στην κουφάλα του κορμού της βρέθηκε παλαιά εικόνα της Παναγίας, ενώ οι κλαδιά και τα φύλλα της αποδίδονται σε θαυματουργές θεραπείες.
Η μυρτιά καλύπτεται από κορδέλες και φυλαχτά που αφήνουν οι πιστοί, ως ένδειξη ευγνωμοσύνης ή ικεσίας. Αποτελεί σπάνιο μνημείο φυσικής και θρησκευτικής κληρονομιάς, καθώς έχει ηλικία που ξεπερνά, κατά τις εκτιμήσεις, τους πολλούς αιώνες.
Σήμερα η Μονή Παλιανής λειτουργεί ως γυναικείο μοναστήρι και παραμένει ενεργό πνευματικό κέντρο. Οι μοναχές ασχολούνται με την καλλιέργεια, τη φιλοξενία προσκυνητών και τη συντήρηση του ναού και των κειμηλίων.
Η μονή είναι ιδιαίτερα γνωστή για τον Δεκαπενταύγουστο, όταν χιλιάδες πιστοί συρρέουν για να τιμήσουν την Κοίμηση της Θεοτόκου.