Στη μικρή πλατεία της συνοικίας του Μασταμπά, δεσπόζει η εκκλησία που οι ντόπιοι αποκαλούν «Παναγίτσα». Ένας ναός που κουβαλά στις πέτρες του την ιστορία ανθρώπων που ξεκίνησαν από το μηδέν και έφτιαξαν έναν τόπο προσευχής, μνήμης και κοινωνικής ζωής.
Η ιστορία της Παναγίτσας ξεκινά με τους πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής. Όταν έφτασαν στο Ηράκλειο, κουβαλώντας λίγα υπάρχοντα και πολλές πληγές, αναζήτησαν έναν τρόπο να ξαναστήσουν τη ζωή τους. Με προσωπική δουλειά, προσφορές και την αλληλεγγύη της κοινότητας, ύψωσαν έναν ναό αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Το τρυφερό υποκοριστικό «Παναγίτσα» δεν ήταν τυχαίο· ήταν η έκφραση της ανάγκης τους να νιώθουν πως η «Μητέρα» τους συντρόφευε σε κάθε δυσκολία.
Όπως διαβάζουμε στη σελίδα του ναού: “Η ενορία του Ι.Ν.της Κοιμήσεως της Θεοτόκου Μασταμπά Ηρακλείου, έχει σχέση στο ξεκίνημά της, με τους πρώτους κατοίκους που εγκαθίστανται στην περιοχή του Μασταμπά (έξω των πυλών της πόλεως του Ηρακλείου). Αυτοί είναι οι εκ της Μικράς Ασίας ελθόντες – εκδιωχθέντες πρόσφυγες. Από το 1923, δημιουργούν Ενοριακή Επιτροπή, που επιλαμβάνεται της όλης προσπάθειας και κυρίως της ανέγερσης του Ιερού Ναού. Την 29η Απριλίου 1928 εγκαινιάζεται ο Ιερός Ναός και πρώτος εφημέριος διορήστηκε ο π.Πλούταρχος Πιπερόπουλος, από τον τότε Μητροπολίτη Κρήτης Κύρον Τίτον Ζωγραφίδη”.
Πριν ο Μασταμπάς πάρει τη σημερινή του μορφή, η περιοχή είχε εντελώς διαφορετικό χαρακτήρα. Υπήρχαν τεκέδες και παλιές οθωμανικές εγκαταστάσεις, μακριά τότε από το κέντρο της πόλης. Με την εγκατάσταση των προσφύγων και την ανέγερση του ναού, η συνοικία άλλαξε πρόσωπο και γύρω από την Παναγίτσα χτίστηκε σταδιακά η νέα γειτονιά.
Κάθε 15 Αυγούστου, ανήμερα της Κοίμησης της Θεοτόκου, η Παναγίτσα γεμίζει κόσμο. Η πανήγυρη δεν είναι μόνο εκκλησιαστική· είναι και ένα μεγάλο αντάμωμα για κατοίκους και παλιούς Μασταμπιαδιανούς που επιστρέφουν για την ημέρα.
Σιγά-σιγά, το όνομα του ναού πέρασε και στη γειτονιά. Σήμερα, αν πεις «Παναγίτσα» στο Ηράκλειο, δεν εννοείς μόνο την εκκλησία· εννοείς ολόκληρη τη συνοικία, τους ανθρώπους της και την ιδιαίτερη ταυτότητά της.
Σε μια πόλη που αλλάζει γρήγορα, η Παναγίτσα παραμένει σταθερή. Είναι το σταυροδρόμι όπου η ιστορία των προσφύγων συναντά τη σύγχρονη ζωή, ένας τόπος που μαρτυρά ότι η πίστη, η μνήμη και η αλληλεγγύη μπορούν να ριζώσουν και να αντέξουν στον χρόνο.