Ο θάνατος του 37χρονου Στέλιου Παπαδογιαννάκη στο φαράγγι του Αμπά, έχει ανοίξει κύκλους συζητήσεων στην Κρήτη, ακόμα και μεταξύ ανθρώπων που δεν έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για υπαίθριες δραστηριότητες.
Ο λόγος είναι ότι υπήρξε ξεκάθαρη δυστοκία στην αντιμετώπιση του περιστατικού με τον τραυματισμό του 37χρονου και ότι η ζωή του θα μπορούσε κάλλιστα να είχε σωθεί.
Διάφορες οργανώσεις που ασχολούνται με τις δραστηριότητες στη φύση, έχουν τοποθετηθεί με ανακοινώσεις τους και τονίζουν την απόλυτη ανάγκη για ύπαρξη ενός οργανωμένου σχεδίου διάσωσης σε περιστατικά ατυχημάτων.
Ένα κομμάτι της συζήτησης αφορά βέβαια και τη σύγκριση σε σχέση με όσα ισχύουν στο εξωτερικό. Το patris απευθύνθηκε σε έναν συνοδό βουνού με μεγάλη εμπειρία σε υπαίθριες δραστηριότητες τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό.
Kατακερματισμένη οργάνωση και διασυντονισμός
Το πρώτο σημείο, που δεν εμφανίζεται βέβαια μόνο στις διασώσεις στα βουνά ή στα φαράγγια, είναι η κατακερματισμένη οργάνωση και ο διασυντονισμός. Τι σημαίνει αυτό; Ότι υπάρχουν πολλαπλοί φορείς με διάφορες αρμοδιότητες. Οι αρμοδιότητες είναι μοιρασμένες μεταξύ της Ελληνικής Ομάδας Διάσωσης (εθελοντές, ΕΟΔΥ), της Ελληνικής Αστυνομίας (με ειδικές μονάδες όπως οι ΕΚΑΜ), του Πυροσβεστικού Σώματος (που αναλαμβάνει τις περισσότερες τεχνικές διασώσεις) και του Ελληνικού Στρατού.
Στην Ελλάδα υφίσταται η έλλειψη κεντρικής διοίκησης: Σε αντίθεση με χώρες που έχουν ενοποιημένη εθνική υπηρεσία ορεινής διάσωσης (π.χ., η REGA της Ελβετίας, η Ορεινή Διάσωση της Αυστρίας), στην Ελλάδα λείπει μια ενιαία, αφοσιωμένη και καλά χρηματοδοτούμενη εθνική αρχή, γεγονός που οδηγεί σε πιθανές καθυστερήσεις στο συντονισμό.
Περιορισμένη χρηματοδότηση και πόροι
Ένα δεύτερο σημείο, το οποίο επισημαίνει ο άνθρωπος με τον οποίο συνομίλησε το patris είναι η περιορισμένη χρηματοδότηση και οι πόροι. Στην Ελλάδα υπάρχει εξάρτηση από τους εθελοντές. Τα κρατικά σώματα δεν είναι κατάλληλα καταρτισμένα με αποτέλεσμα να σπεύδουν στο χώρο και δεν μπορούν να προσφέρουν ουσιαστική βοήθεια. Έτσι συχνά παρατηρείται ότι η ευθύνη πέφτει στις εθελοντικές ομάδες να κάνουν την κρίσιμη δουλειά.
Επίσης έχει διαπιστωθεί ότι υπάρχουν ελλείψεις σε σύγχρονο τεχνικό εξοπλισμό (π.χ., μοντέρνα μηχανήματα ανέλκυσης, ελικόπτερα με δυνατότητα νυχτερινών πτήσεων και σύγχρονες συσκευές εντοπισμού) σε σύγκριση με τις χώρες των Άλπεων.
Όπως αποδείχθηκε με τραγικό τρόπο και στο περιστατικό με τον Στέλιο Παπαδογιαννάκη, ένα άλλο σημαντικό ζήτημα που άπτεται φυσικά και των πόρων που διαθέτει ή αντίστοιχα δεν διαθέτει η Πολιτεία, είναι ο στόλος των ελικοπτέρων.
Αν και το Πυροσβεστικό Σώμα και οι Ένοπλες Δυνάμεις διαθέτουν ελικόπτερα, αυτά είναι συχνά πολλαπλών χρήσεων και όχι αποκλειστικά για ορεινή διάσωση. Η διαθεσιμότητά τους μπορεί να είναι περιορισμένη, ειδικά όταν επικρατούν κακές καιρικές συνθήκες ή τη νύχτα, και δεν είναι όλα εξοπλισμένα με μηχανήματα ανέλκυσης και συστήματα νυχτερινών πτήσεων ειδικά για διασώσεις σε μεγάλα υψόμετρα.
Κενά στην εκπαίδευση και εξειδίκευση
Σε ότι αφορά τα επίπεδα εκπαίδευσης, σύμφωνα με όσα λέει ο άνθρωπος με τον οποίο συνομίλησε το patris, αυτά είναι μεταβλητά. Οι επαγγελματίες διασώστες (πυροσβέστες, αστυνομικοί) είναι καλά εκπαιδευμένοι, αλλά όχι απαραίτητα ειδικευμένοι ορειβάτες.
Στον αντίποδα, οι εθελοντικές ομάδες διαθέτουν έμπειρους ορειβάτες, αλλά η τυποποίηση της εκπαίδευσης σε εθνικό επίπεδο δεν είναι ομοιόμορφη.
Ζητήματα Επικοινωνίας και Τεχνολογίας
Τροχοπέδη στη διαδικασία των διασώσεων αποτελούν και τα ζητήματα επικοινωνίας και τεχνολογίας. Οι ορεινές περιοχές συχνά έχουν αδύναμο κινητό και ραδιοφωνικό σήμα, δυσκολεύοντας το συντονισμό. Άλλες ευρωπαϊκές χώρες επενδύουν περισσότερο σε αποκλειστικά δίκτυα επικοινωνίας για τη διάσωση, όπως για παράδειγμα σε αναμεταδότες έκτακτης ανάγκης.
Επίσης σε ότι αφορά το ίδιο σκέλος, υφίσταται περιορισμένη χρήση προηγμένης τεχνολογίας. Η ευρύτερη υιοθέτηση εργαλείων όπως παρακολούθηση GPS, μη επανδρωμένα αεροσκάφη (drones) για επιχειρήσεις αναζήτησης και ειδικές εφαρμογές διάσωσης είναι πιο αργή λόγω των περιορισμών του προϋπολογισμού.
Πρόληψη και Υποδομές Ενημέρωσης Κοινού
Ένα πέμπτο σημείο είναι η πρόληψη και οι υποδομές ενημέρωσης κοινού. Στην Ελλάδα είναι διαπιστωμένη η έλλειψη κουλτούρας κεντρικής πρόληψης. Στην αντίπερα όχθη, χώρες όπως η Γαλλία και η Ελβετία έχουν ισχυρές εκστρατείες ενημέρωσης για ασφάλεια στο βουνό, υποχρεωτική ασφάλιση και εγγραφή για ορειβάτες σε ορισμένες περιοχές και καλύτερα συστήματα επικοινωνίας κινδύνου, όπως για παράδειγμα προειδοποιήσεις χιονοστιβάδων ή καιρικά δελτία ειδικά για το βουνό.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα, είναι τα συστήματα της Ελβετίας και της Αυστρίας. Εκεί οι πολίτες εγγράφονται σαν μέλη (συνήθως ιδιωτικών) οργανισμών και φορέων που παρέχουν ορεινή διάσωση με αεροδιακομιδή με ένα κόστος συμμετοχής της τάξεως περίπου των 50 ευρώ ετησίως και έτσι έχουν πρόσβαση ανά πάσα στιγμή στις υπηρεσίες διάσωσης χωρίς να επωμίζονται τεράστια κόστη. Ουσιαστικά, όπως επισημαίνει ο άνθρωπος με τον οποίο συνομίλησε το patris, πρόκειται για ένας είδος εξειδικευμένης ασφάλισης για υπαίθριες δραστηριότητες.
Νομικά και Διοικητικά Εμπόδια
Το τελευταίο σημείο που βάζει ο συνοδός βουνού με τον οποίο συνομίλησε το patris είναι τα νομικά και διοικητικά εμπόδια.
Το πρώτο σκέλος εδώ είναι η επιστροφή κόστους. Σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, η διάσωση είναι δωρεάν για τους κατοίκους, πιο συγκεκριμένα χρηματοδοτείται από φόρους και ασφάλειες. Στην Ελλάδα, δεν υπάρχει σαφής καθολική πολιτική – μερικές φορές τα θύματα (ειδικά τουρίστες) μπορεί να αντιμετωπίσουν υψηλές χρεώσεις, γεγονός μπορεί να τους αποθαρρύνει στο να καλέσουν έγκαιρα για βοήθεια.
Το δεύτερο σκέλος αφορά στις γραφειοκρατικές καθυστερήσεις. Η κινητοποίηση ελικοπτέρων ή πόρων διαφορετικών φορέων μπορεί να περιλαμβάνει γραφειοκρατικά βήματα, κόστους πολύτιμου χρόνου κατά τη διάρκεια των πιο κρίσιμων ωρών της διάσωσης.