Οι σεισμοί στη Μεσσαρά και η ανησυχία του κόσμου

Θα συνεχιστεί η σεισμική δραστηριότητα στη Μεσσαρά; Μπορεί η περιοχή να δώσει σεισμούς μεγαλύτερους των 5 ρίχτερ; Αυτά είναι μόνο μερικά από τα ερωτήματα που κλήθηκε να απαντήσει ο τεκτονικός γεωλόγος (ΕΔΙΠ Παν. Κρήτης και υπεύθυνος του τμήματος Γεωποικιλότητας στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης) Δρ. Χαράλαμπος Φασουλάς, στο πλαίσιο εκδήλωσης που οργάνωσε ο Πολιτιστικός Σύλλογος Σίβα και Λίσταρου με τη στήριξη του Αλέξανδρου Σταματάκη με θέμα τις “γεωτεκτονικές συνθήκες και μετακινήσεις στην ευρύτερη περιοχή της Μεσσαράς”.

Αφορμή για την εκδήλωση ήταν ο πρόσφατη σεισμική δραστηριότητα που εκδηλώθηκε στη Μεσσαρά και η ανησυχία των κατοίκων  για τη  γεωλογική εξέλιξη των  τεκτονικών κινήσεων στην περιοχή.

Όπως εξήγησε ο κ. Φασουλάς η περιοχή της Μεσσαράς έχει κάποιες μεγάλες ζώνες ρηγμάτων που όμως αυτές αποτελούνται από άλλα μικρότερα ρήγματα και έτσι εάν αυτά τα ρήγματα δραστηριοποιηθούν, δεν θα δώσουν μεγαλύτερο σεισμό από 5 ρίχτερ που είδαμε πρόσφατα στην περιοχή. Όπως είπε, η συγκεκριμένη σεισμική δραστηριότητα λίγο πολύ έχει ολοκληρωθεί όπως φαίνεται, δηλαδή πλέον δεν έχουμε μετασεισμούς δεν έχουμε κάποιο άλλο σεισμικό γεγονός στην ευρύτερη περιοχή που να μπορούσε κάποιος να τον συνδέσει με αυτό το σεισμό των 5,1 ρίχτερ.

Στην ομιλία του ο κ. Φασουλάς έκανε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ιστορική αναδρομή σε σχέση με τη γεωλογική εξέλιξη της Κρήτης, τις αιτίες της σεισμικότητας και τα φαινόμενα που συνδέονται με τα ρήγματα. Παρουσίασε το ευρύτερο γεωτεκτονικό πλαίσιο το οποίο έχει να κάνει με τις κινήσεις των λιθοσφαιρικών πλακών στην περιοχή και πώς αυτές στη συνέχεια καταλήγουν στο να δημιουργούν τα διάφορα ρήγματα τα οποία μετακινούν τα πετρώματα και εν τέλει προκαλούν τους σεισμούς.

Εξήγησε το πώς εξελίχθηκε ο χώρος της Κρήτης στο παρελθόν, δηλαδή πως άρχισαν να δημιουργούνται τα βουνά οι πεδιάδες και οι λεκάνες, όπου κομμάτι των λεκανων είναι και η Μεσσαρά. Επίσης μίλησε για το ρόλο που έπαιξαν τα ρήγματα σ’ αυτή τη διαμόρφωση του ιδιαίτερου αναγλύφου που έχει το νησί μας που όπως είπε είναι το αντίδωτο που προσφέρει η σεισμική και τεκτονική διεργασία.  Όπως εξήγησε ο κ. Φασουλάς «δεν γνωρίζουμε πολλά πράγματα για τους σεισμούς που έχουν χτυπήσει το νησί, παρόλο που έχουμε ένα πυκνό αρχείο καταγραφής σεισμών, που φτάνει τα 2.000 χρόνια με περιηγητές με αναφορές, ιστορικά κείμενα, με καταγραφές ημερολογίων μοναστηριών.

Όμως σημαντικά και ποιοτικά δεδομένα για τους σεισμούς έχουμε τα 100 τελευταία χρόνια. Αυτό είναι ένα σημαντικό κενό που έχουμε το οποίο δε μας βοηθάει πολύ να κατανοήσουμε τα ρήγματα που έχουμε πάνω στην Κρήτη τι ρόλο ενδεχομένως μπορούν να παίξουν σε σχέση με έναν ενδεχόμενο σεισμό στο μέλλον.

Οπότε έχουμε μια βάση με πάρα πολλούς σεισμούς που ξέρουμε ότι σε πολλές περιπτώσεις κατέστρεψαν αρχαιολογικούς χώρους, όπως είναι η Κνωσσός, η Φαιστός, η Ζώμινθος, η Φαλάσαρνα, η Ελεύθερνα, η Γόρτυνα, αλλά δεν γνωρίζουμε ακριβώς ποια ήταν τα ρήγματα που προκάλεσαν αυτούς τους σεισμούς. Ήταν πάνω στην ξηρά, ήταν μέσα στη θάλασσα, ήταν κοντινοί, ήταν μακρινοί; Και αυτό είναι ένα στοιχείο το οποίο εξετάζουμε εμείς οι επιστήμονες, χωρίς όμως να έχουμε πάρα πολλά δεδομένα».

Όπως σημειώνει ο κ. Φασουλάς «συζητήσαμε την περίπτωση του ρήγματος που είναι στο Σπήλι, το οποίο δεν είναι πολύ κοντά αλλά ούτε πολύ μακριά από την περιοχή της Μεσσαράς, για το οποίο έχουμε πολύ καλά δεδομένα. Ξέρουμε ότι αυτό το ρήγμα έχει δώσει έξι σεισμούς τα τελευταία 4.000 χρόνια και μάλιστα κάποιοι σεισμοί είναι χρονικά κοντά στην περίοδο καταστροφής για παράδειγμα της Φαιστού.

Είδαμε ότι μπορεί και μακρινά ρήγματα που δεν είναι στην περιοχή της Μεσσαράς να προκαλέσουν αρκετές καταστοφές. Εστιάσαμε στα χαρακτηριστικά τα γεωλογικά που έχει η περιοχή της Μεσσαράς σαν μια συνέχεια της λεκάνης του Ηρακλείου. Αυτό που είδαμε είναι ότι για παράδειγμα γνωρίζαμε κάποια ρήγματα ότι είναι ενεργά στην περιοχή, όπως για παράδειγμα το ρήγμα στο Ασήμι, το οποίο έδωσε το 2005 σεισμό κοντά στα 5 ρίχτερ, και το οποίο χαρτογραφήσαμε και είδαμε ότι είναι ένα ρήγμα που ξεκινούσε από τη Λιγόρτυνο και κατέληγε νότια.

Γνωρίζαμε για ένα ρήγμα στην περιοχή του Φουρνοφάραγγου ότι και αυτό είναι ενεργό, όπως επίσης και ένα ακόμα βόρεια από το Τυμπάκι που περνά από το χωριό Κλίμα και καταλήγει στην Αγία Γαλήνη, που και αυτό ξέραμε ότι είναι ενεργό. Αυτά λοιπόν είναι τα δεδομένα που έχουμε τα γεωλογικά και τα οποία στην περίπτωση αυτή μας έδειξαν ότι γενικά στη Μεσσαρά δεν υπάρχουν πολύ μεγάλα ρήγματα. Υπάρχουν μεγάλες ζώνες ρηγμάτων αλλά συνεχόμενα ρήγματα μεγάλου μήκους δε φαίνεται να υπάρχουν».