Οι Κρητικοί εξακολουθούν να πληρώνουν ακριβά τη μετακίνηση ανθρώπων και προϊόντων από και προς το νησί. Είτε πρόκειται για ένα εισιτήριο επιβάτη είτε για τη μεταφορά ενός φορτηγού με αγροτικά προϊόντα, το κόστος παραμένει δυσανάλογα υψηλό, ειδικά σε σχέση με άλλες θαλάσσιες γραμμές της χώρας.
Την ίδια ώρα, η Επιτροπή Ανταγωνισμού με την Ενδιάμεση Έκθεση για την Κλαδική Έρευνα στην Ακτοπλοΐα, που δημοσιεύτηκε σήμερα, φωτίζει με ακρίβεια τα προβλήματα που ταλαιπωρούν τον κλάδο και εξηγούν γιατί η Κρήτη -αν και βασικός πυλώνας της ελληνικής ακτοπλοΐας- παραμένει «ακριβή» και ενεργειακά παρωχημένη.
Ανάκαμψη μετά την πανδημία, αλλά με στρεβλώσεις
Η επιβατική κίνηση στη χώρα ανέκαμψε μετά την πανδημία, φτάνοντας το 2023 στα 17,25 εκατομμύρια επιβάτες και πάνω από 3,3 εκατομμύρια οχήματα στις εσωτερικές γραμμές. Σημαντικό μέρος αυτής της κίνησης αφορά τις γραμμές της Κρήτης, με τα λιμάνια του Ηρακλείου, των Χανίων και του Ρεθύμνου να σηκώνουν το μεγαλύτερο βάρος.
Ωστόσο, πίσω από τους αριθμούς κρύβεται μια αγορά άνισης ταχύτητας. Η Επιτροπή επισημαίνει πως, παρά τον μεγάλο αριθμό εταιρειών (216), ο ανταγωνισμός είναι περιορισμένος: δύο όμιλοι -η Attica Group και η Seajets- ελέγχουν σχεδόν το 60% της συνολικής χωρητικότητας επιβατών.
Η κυριαρχία αυτή αποτυπώνεται ξεκάθαρα και στις γραμμές της Κρήτης, όπου οι επιλογές του επιβάτη είναι ελάχιστες και οι τιμές ανεβαίνουν σταθερά.
Γερασμένος στόλος, αυξημένα κόστη
Η έρευνα καταγράφει έναν γηρασμένο στόλο, με μέση ηλικία τα 25 έτη -και σε ορισμένα πλοία που εξυπηρετούν την Κρήτη, η ηλικία φτάνει ακόμη και τα 30-35 χρόνια. Αυτό σημαίνει υψηλότερα κόστη συντήρησης και καυσίμων, αλλά και μικρότερη ενεργειακή απόδοση.
Οι αυξήσεις στα καύσιμα, που αποτελούν τη μεγαλύτερη δαπάνη για τις εταιρείες, μετακυλίονται σχεδόν αυτούσιες στα εισιτήρια και στα ναύλα μεταφοράς προϊόντων. Έτσι, το κόστος μεταφοράς ενός οχήματος ή ενός τόνου αγροτικών προϊόντων από το Ηράκλειο στον Πειραιά παραμένει από τα υψηλότερα στη Μεσόγειο.
Η «πράσινη μετάβαση», που απαιτεί νέα πλοία και καθαρότερες τεχνολογίες, προχωρά με αργούς ρυθμούς. Η Επιτροπή Ανταγωνισμού προειδοποιεί ότι, αν δεν υπάρξει πρόσβαση σε χρηματοδότηση για ανανέωση του στόλου, οι ελληνικές -και κατ’ επέκταση οι κρητικές- γραμμές θα μείνουν πίσω.
Ακρίβεια στα εισιτήρια και μεταφορικό ισοδύναμο που δεν φτάνει
Στην Κρήτη, οι κάτοικοι και οι επαγγελματίες μεταφορείς αισθάνονται έντονα την πίεση των τιμών. Η έκθεση της Επιτροπής σημειώνει πως η τιμολογιακή πολιτική των εταιρειών εστιάζει κυρίως στον περιστασιακό τουρίστα και λιγότερο στον μόνιμο νησιώτη ή στον αγρότη που μεταφέρει προϊόντα.
Το Μεταφορικό Ισοδύναμο, το μέτρο που στοχεύει στη μείωση του κόστους μετακίνησης για τους κατοίκους των νησιών, εφαρμόζεται μερικώς στην Κρήτη, χωρίς να αντισταθμίζει την πραγματική οικονομική επιβάρυνση.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα: ένα τετραμελές νοικοκυριό που ταξιδεύει με αυτοκίνητο Ηράκλειο-Πειραιά, πληρώνει σήμερα περισσότερα από 400 ευρώ με επιστροφή, χωρίς να υπολογίζονται τα ξενοδοχεία ή τα καύσιμα.
Λιμενικές ελλείψεις και καθυστερήσεις επενδύσεων
Η Επιτροπή Ανταγωνισμού εντοπίζει και ένα ακόμη πρόβλημα που «καίει» την Κρήτη: τις ανεπαρκείς λιμενικές υποδομές.
Παρά τη συνεχή κίνηση, πολλοί λιμένες του νησιού χρειάζονται αναβάθμιση: βάθη, προβλήτες, σταθμοί επιβατών, ασφάλεια και υποδομές για τη φόρτωση-εκφόρτωση φορτηγών.
Ειδικά για τα λιμάνια του Ηρακλείου, της Σητείας και της Κισσάμου, η έκθεση αναφέρει ότι υπολειτουργούν ως κόμβοι συνδυασμένων μεταφορών, καθώς απουσιάζει ο ενιαίος σχεδιασμός και η συνδεσιμότητα με το οδικό και αεροπορικό δίκτυο.
Η Κρήτη ως κόμβος -αλλά χωρίς σχέδιο
Η Επιτροπή Ανταγωνισμού προτείνει έναν ανασχεδιασμό του ακτοπλοϊκού δικτύου, που θα μετατρέψει τη Κρήτη σε περιφερειακό κόμβο (hub) της νοτιοανατολικής Μεσογείου, συνδέοντας οργανικά τα Δωδεκάνησα, τις Κυκλάδες και την Πελοπόννησο.
Ωστόσο, χωρίς επενδύσεις και χωρίς θεσμικό πλαίσιο που να ενθαρρύνει τον ανταγωνισμό, αυτό το όραμα μένει μακριά. Ο σημερινός σχεδιασμός παραμένει «αστερόμορφος», με κεντρικό σημείο τον Πειραιά, γεγονός που κρατά την Κρήτη εξαρτημένη από την πρωτεύουσα και αυξάνει τα κόστη.
«Καμπανάκι» για τη νησιωτική συνοχή
Η Επιτροπή υπογραμμίζει ότι η ισορροπία ανάμεσα στην οικονομική βιωσιμότητα των εταιρειών και την κοινωνική ανάγκη για φτηνές, τακτικές συνδέσεις είναι σήμερα εξαιρετικά εύθραυστη. Το κόστος των επιδοτούμενων γραμμών δημόσιας υπηρεσίας έχει εκτοξευτεί από 10 εκατ. ευρώ το 2001 σε 150 εκατ. ευρώ το 2025, χωρίς να εξασφαλίζεται πάντοτε επαρκής εξυπηρέτηση για όλα τα νησιά.
Η Κρήτη, αν και δεν ανήκει στις «άγονες γραμμές», βιώνει παρόμοιες πιέσεις: ακριβά εισιτήρια, γηρασμένα πλοία, και λιμάνια που λειτουργούν στα όρια των δυνατοτήτων τους.
Επόμενα βήματα
Η Επιτροπή Ανταγωνισμού καλεί όλους τους εμπλεκόμενους φορείς της Κρήτης -λιμενικές αρχές, ναυτιλιακές, τουριστικούς πράκτορες, παραγωγικούς φορείς και επιμελητήρια- να καταθέσουν τις θέσεις τους, έως τις 14 Νοεμβρίου 2025, στο email [email protected]
Οι προτάσεις θα ληφθούν υπόψη στην Τελική Έκθεση, που θα καθορίσει τις νέες κατευθύνσεις για τον κλάδο. Η Κρήτη βρίσκεται στο επίκεντρο αυτής της συζήτησης: το νησί που συνδέει την Ελλάδα με τη Μεσόγειο, αλλά και το νησί που ακόμη πληρώνει ακριβά το δικαίωμά του να μη νιώθει αποκομμένο.