Δεκατρείς είναι οι περιοχές που ορίζονται ως κρίσιμες στο νέο Σχέδιο Αντιπυρικής Προστασίας για τις δασικές πυρκαγιές. Το «ποιες είναι αυτές» δεν αποτελεί νέο αλλά ούτε και έκπληξη, αφού είναι οι ίδιες που έχουν έλθει σε κίνδυνο και στο παρελθόν, αλλά εξαιτίας και της βλάστησής τους είναι στο «κόκκινο» κάθε καλοκαίρι και αποτελούν «πονοκέφαλο» για όλους τους εμπλεκόμενους.
Φυσικά υπάρχουν πολλές περιοχές που είναι επικίνδυνες για πυρκαγιές ειδικά την περίοδο του καλοκαιριού σε πολλά σημεία και για ιδιαίτερους λόγους κάθε φορά, ωστόσο το συγκεκριμένο σχέδιο αφορά τις δασικές πυρκαγιές.
Το σχέδιο είναι αναλυτικό αλλά και εξαιρετικά πολύπλοκο και καταγράφει την πραγματικά δύσκολη κατάσταση σε μια περίοδο εξαιρετικά επικίνδυνη, με φόντο την κλιματική αλλαγή που δημιουργεί ζοφερές συνθήκες. Συντάχθηκε την περυσινή χρονιά και εστάλη προς γνωμοδότηση προς όλους τους εμπλεκόμενους φορείς.
Σύμφωνα με τη μελέτη, οι περιοχές αυτές αναφέρονται ως περιοχές εξαιρετικής επικινδυνότητας, «εξαιτίας των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους (βιοποικιλότητα, πυκνή βλάστηση, προστατευόμενες περιοχές, σημαντικά μνημεία της φύσης κ.ά.).
Οι κρίσιμες αυτές περιοχές, θεωρούνται από τη Διεύθυνση Δασών Ηρακλείου ως περιοχές αυξημένου ενδιαφέροντος για την προστασία και πρόληψη από τις δασικές πυρκαγιές και προκαταστολής. Στο πλαίσιο της παρούσας μελέτης, εντοπίστηκαν και οριοθετήθηκαν οι περιοχές που συνυπάρχει μίξη δασών και οικισμών και οι περιοχές όπου χωριά και μεγαλύτεροι οικισμοί εφάπτονται με τη δασική βλάστηση».
Συνολικά οι 13 περιοχές στις οποίες αναφέρεται η μελέτη είναι:
- Η περιοχή βόρεια από τις Καμάρες και τα Βορίζια του Δήμου Φαιστού
- Η περιοχή μεταξύ των Δήμων Φαιστού και Γόρτυνας
- Το Δάσος Ρούβα
- Η περιοχή πάνω από τον οικισμό του Κρουσώνα
- Το δάσος Κέρης
- Η περιοχή μεταξύ της παραλίας Φόδελε στα βόρεια και την μονή του Αγίου Παντελεήμονα στα νότια, του Δήμου Μαλεβιζίου
- Η ευρύτερη περιοχή του όρους Γιούχτα, που βρίσκεται μεταξύ των Δήμων Ηρακλείου και Αρχανών – Αστερουσίων
- Η περιοχή δίπλα στην Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου Επανωσήφη που βρίσκεται μεταξύ των Δήμων Ηρακλείου και Αρχανών – Αστερουσίων
- Η περιοχή των Αστερουσίων Ορέων και η έκταση νότια από αυτά που εντοπίζεται μεταξύ των Δήμων Γόρτυνας και Αρχανών – Αστερουσίων
- Το δάσος Περίβολος που βρίσκεται στο Δήμο Μινώα Πεδιάδος
- Η περιοχή ανατολικό όριο της Π.Ε. Ηρακλείου και συγκεκριμένα στα ανατολικά των Δήμων Μινώα Πεδιάδας και Χερσονήσου
- Νοτιοδυτικά της Σταλίδας στο Δήμο Χερσονήσου
- Το δάσος Σύμης και η ευρύτερη περιοχή βόρεια της Άνω Βιάννου που βρίσκεται στο Δήμο Βιάννου.
Η βλάστηση και η κλιματική κρίση
Στην βλάστηση, στη βιοποικιλότητα της Κρήτης αλλά και στις δασικές εκτάσεις, αναφέρεται το σχέδιο τονίζοντας τα εξής:
‘’Η αλλαγή του κλίματος είναι μια νέα πραγματικότητα που καλείται η παγκόσμια κοινότητα να αντιμετωπίσει. Στην Ελλάδα εξαιτίας του μεσογειακού της κλίματος (παρατεταμένη ξηροθερμική περίοδος και ισχυροί άνεμοι), των ανθρωπογενών πιέσεων, την έλλειψη θεσμικών μέτρων, τον ανεπαρκή εξοπλισμό και οργάνωση των δασοπυροσβεστικών δυνάμεων, καθώς και τον συνδυασμό των παραπάνω παραγόντων, οι δασικές πυρκαγιές αποτελούν ένα περίπλοκο διαρκές και συνεχώς επιδεινούμενο περιβαλλοντικό πρόβλημα.
Η οργάνωση ενός σύγχρονου μηχανισμού καταστολής των δασικών πυρκαγιών με ταυτόχρονη εφαρμογή αποτελεσματικών μεθόδων πρόληψης και προετοιμασίας, μέσω ενός σύγχρονου σχεδίου αντιπυρικής προστασίας με στοχευμένη ανάλυση του προβλήματος και σχεδιασμό κατάλληλων ενεργειών, δράσεων και έργων για τον μετριασμό των συνεπειών τους, προβάλλεται ως αίτημα επίκαιρο και επιτακτικό.
Στην Π.Ε. Ηρακλείου, τα «Δάση και Δασικές Εκτάσεις» καταλαμβάνουν το 29%. Σε μικρό ποσοστό συμμετέχουν οι εκτάσεις με το χαρακτήρα «Χορτολιβαδικές Εκτάσεις» μόλις 8%. Η υψηλή βιοποικιλότητα της Κρήτης οφείλεται στη γεωγραφική απομόνωση του νησιού, στην ύπαρξη των διαφορετικών βιοτόπων αλλά και στη γεωγραφική της θέση μιας και αποτελεί σταυροδρόμι τριών ηπείρων.
Στους ορεινούς όγκους του Ψηλορείτη η βλάστηση που κυριαρχεί σύμφωνα με το χάρτη βλάστησης είναι τα φρύγανα, οι ακανθώδεις θάμνοι και τα δάση πρίνου. Δάση τραχείας πεύκης εντοπίζονται κυρίως στους πρόποδες του Ψηλορείτη. Συστάδες με κυπαρίσσια εντοπίζονται στο όρος Ψηλορείτη είτε αμιγείς είτε σε μίξη με δάση πρίνου είτε με τραχεία πεύκη’’.
Μέτρα που προτείνονται:
Διανοίξεις δρόμων, πυροφυλάκια, πινακίδες, σημεία υδροληψίας και δασονομικές παρεμβάσεις
Μια σειρά παρεμβάσεων και έργων προτείνονται από το σχέδιο αντιπυρικής προστασίας, στο οποίο κλήθηκαν να γνωμοδοτήσουν φορείς και Δήμοι κατά την περυσινή αντιπυρική περίοδο.
Αυτές οι παρεμβάσεις και έργα, όπως αναφέρονται, είναι:
Πινακίδες προειδοποίησης κινδύνου πυρκαγιάς
Σύμφωνα με τη μελέτη, προτείνεται η τοποθέτηση 96 πινακίδων προειδοποίησης κινδύνου πυρκαγιάς σε όλη την Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου.
Οι πινακίδες θα τοποθετηθούν σε επτά χώρους λατρείας, 32 σε χώρους ανεξέλεγκτης απόρριψης απορριμμάτων, 52 κατανεμημένες στο δασικό δίκτυο και πέντε στο δίκτυο των μονοπατιών.
Πινακίδες ενημέρωσης
Πρόκειται για πινακίδες ξύλινης κατασκευής με υπόστεγο, οι οποίες θα περιλαμβάνουν πληροφορίες για την ευρύτερη περιοχή και τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της και προτείνεται να τοποθετηθούν σε όλο το νομό.
Στεγασμένες αντιπυρικές ζώνες
Οι προτεινόμενες θέσεις στεγασμένων αντιπυρικών ζωνών που προτείνει η μελέτη για όλη την Περιφερειακή ενότητα Ηρακλείου, είναι 19.
Παρόδιες στεγασμένες αντιπυρικές ζώνες
Οι προτεινόμενες θέσεις παρόδιων στεγασμένων αντιπυρικών ζωνών που προτείνει η μελέτη για την Περιφερειακή ενότητα Ηρακλείου είναι τριάντα.
Θέσεις δασονομικών χειρισμών
Oι δασονομικοί χειρισμοί που ουσιαστικά αφορούν σε καθαρισμούς, εκθαμνώσεις, κλαδεύσεις υγιών δέντρων και γενικότερα παρεμβάσεις βελτίωσης στις δασικές περιοχές που προτείνονται για την Περιφερειακή ενότητα Ηρακλείου, είναι 49.
Δεξαμενές υδροληψίας
Σε όλη την Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου, προτείνονται οκτώ επιπλέον δεξαμενές υδροληψίας, ενώ υπάρχουν ήδη οκτώ.
Δεξαμενές υδροληψίας πυροσβεστικών οχημάτων
Υπάρχουν ήδη στην Περιφερειακή ενότητα 64 δεξαμενές και προτείνονται ακόμα δύο πιθανές περιοχές για νέες εγκαταστάσεις.
Σημεία υδροληψίας πυροσβεστικών οχημάτων
Στην Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου υπάρχουν πέντε σημεία και προτείνονται ακόμα δεκαπέντε.
Πυροφυλάκια μόνιμα
Στην Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου υπάρχουν ήδη επτά και προτείνονται ακόμα δύο.
Πυροφυλάκια προσωρινού τύπου
Στην Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου δεν υπάρχουν τέτοια φυλάκια και προτείνεται η κατασκευή τριών νέων.
Βελτίωση και διάνοιξη δασικού οδικού δικτύου
Στην Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου προτείνονται 31,6 χιλιόμετρα δασικού οδικού δικτύου προς βελτίωση στις περιοχές κρίσιμων δασικών οικοσυστημάτων σε 46 περιοχές.
Στην Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου προτείνεται η διάνοιξη οδικού δικτύου 18,9 χιλιομέτρων σε 11 περιοχές.
Στα 75.965 στρέμματα οι καμένες αγροτοδασικές εκτάσεις σε 23 χρόνια στο Ηράκλειο
Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία που περιέχονται στο σχέδιο στην Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου, οι καμένες συνολικά αγροτοδασικές εκτάσεις για την περίοδο 2000 – 2022 ανέρχονται σε 75.965 στρέμματα και αφορούν μόλις στο 2,9% της συνολικής της έκτασης.
Τα στατιστικά στοιχεία του ιστορικού των αγροτοδασικών πυρκαγιών για την περίοδο 2000-2022 στην περιοχή μελέτης, αντλήθηκαν από την επίσημη ιστοσελίδα του Πυροσβεστικού Σώματος Ελλάδας όπου διαθέτει ανοιχτά σύνολα δεδομένων.
Στην περιφερειακή ενότητα Ηρακλείου, οι μεγαλύτερες σε έκταση πυρκαγιές εκδηλώθηκαν σε χορτολίβαδα και γεωργικές εκτάσεις, ενώ στα δάση και στις δασικές εκτάσεις, σύμφωνα με τα δεδομένα, δεν παρατηρείται ιδιαίτερη εξάπλωση της πυρκαγιάς. Επίσης, τα έτη 2012 – 2013 εμφανίζεται η μεγαλύτερη εξάπλωση πυρκαγιάς, με τον αριθμό των πυρκαγιών να είναι εξίσου σε υψηλά επίπεδα.
Γενικά στην περιοχή της μελέτης από το ιστορικό πυρκαγιών και την ανάλυση των παραμέτρων αναφέρονται τα εξής:
Α) Από την ανάλυση των στοιχείων για την περίοδο 2017- 2023 από 2.148 περιστατικά πυρκαγιών, το 93,6% αυτών εκδηλώθηκαν σε υψόμετρο από 0-600 μ.
Β) Στις ήπιες έως μέτριες κλίσεις (0-30%) εκδηλώθηκε το 94% των περιστατικών πυρκαγιάς.
Γ) Όσον αφορά τον παράγοντα της έκθεσης στην μελετώμενη περιοχή στις περιοχές με ανατολικές, νότιες, νοτιοανατολικές, νοτιοδυτικές και βορειοανατολικές εκθέσεις, εκδηλώθηκαν το 74% περίπου του συνολικού αριθμού των πυρκαγιών (το 33% περίπου αυτών σε νοτιοδυτικές εκθέσεις) ενώ το 17% εκδηλώθηκε σε βόρειες, δυτικές, βορειοδυτικές εκθέσεις και το υπόλοιπο ποσοστό σε επίπεδες επιφάνειες.
Δ) Στην περιοχή μελέτης για την περίοδο 2000 – 2022, λαμβάνοντας υπόψη την μηνιαία κατηγοριοποίηση των συμβάντων (αριθμός πυρκαγιών), παρατηρήθηκε αυξημένος αριθμός τους καλοκαιρινούς μήνες (Ιούλιο – Αύγουστο) αλλά και τον Σεπτέμβριο, εντός της ξηροθερμικής περιόδου όπου εμφανίζεται γενικά μικρό ύψος κατακρημνισμάτων και υγρασία σχετικά χαμηλή. Αυτούς μήνες έχουμε και την μεγαλύτερη καιόμενη έκταση, κυρίως χορτολιβαδικής μορφής.
- E) Χρονικά, το διάστημα των ωρών κατά την διάρκεια της ημέρας που εμφανίστηκαν οι περισσότερες πυρκαγιές και οι μεγαλύτερες καμένες δασικές και χορτολιβαδικές εκτάσεις, για την περίοδο 2000 – 2022 είναι το διάστημα μεταξύ 12:00 και. 18:00 μ.μ., με 2.973 περιστατικά πυρκαγιών, στα οποία κάηκαν 5.674 στρέμματα δασικών εκτάσεων και 16.524 στρέμματα χορτολιβαδικών εκτάσεων. Αξιοσημείωτο είναι επίσης και το χρονικό διάστημα μετά τα μεσάνυχτα μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες (00:00 έως 06:00 π.μ.), όχι τόσο για τον αριθμό των συμβάντων αλλά για το μέγεθος της έκτασης που κάηκε, κυρίως χορτολιβαδικής μορφής, με 405 περιστατικά πυρκαγιών στα οποία, μεταξύ άλλων, κάηκαν 11.244 στρέμματα χορτολιβαδικών εκτάσεων.