«Δυστυχώς, εάν και η φετινή εισπρακτική πορεία του Ενυδρείου είναι παρόμοια με την περυσινή, δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο να βρεθούμε μπροστά στον ορατό κίνδυνο το Ενυδρείο να αναστείλει τη λειτουργία του», αναφέρει, σε συνέντευξή του στην «Π» ο διευθυντής του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών, Δρ. Αντώνης Μαγουλάς.
Τονίζει πως «πραγματικά ελπίζουμε να βρεθεί σύντομα λύση και να αποφύγουμε μια τόσο δυσάρεστη εξέλιξη για το Κέντρο, αλλά και για την Κρήτη και για τη χώρα».
Παράλληλα, μιλά για τα χρήματα που θα εισρεύσουν στα ταμεία του ΕΛΚΕΘΕ μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης, τη ναυπήγηση του νέου ερευνητικού σκάφους και την κατασκευή νέων κτηριακών εγκαταστάσεων στην Κρήτη, προϋπολογισμού 3 εκ. ευρώ.
Το κείμενο της συνέντευξης έχει ως εξής:
Το τελευταίο διάστημα τα ερευνητικά κέντρα δέχονται χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης. Στα ταμεία του ΕΛΚΕΘΕ τι χρήματα θα εισρεύσουν και για ποιο σκοπό;
«Στο σχήμα των χρηματοδοτήσεων από το Ταμείο Ανάπτυξης της ΕΕ έχουν ενταχθεί, για το ΕΛΚΕΘΕ, έργα συνολικού προϋπολογισμού 65 εκ. ευρώ. Αφορούν:
Τη ναυπήγηση νέου ερευνητικού σκάφους (προϋπολογισμός 55 εκ. ευρώ, το 70% καλύπτεται μέσω δανείου από την ΕΤΕπ).
Την κατασκευή νέων κτηριακών εγκαταστάσεων στην Ανάβυσσο της Αττικής (προϋπολογισμός 7 εκ. ευρώ): νέο κτήριο γραφείων και εργαστηρίων συνολικού εμβαδού 3.500 μ2, ως επέκταση του υφιστάμενου κτηρίου, για την κάλυψη των αναγκών που προέκυψαν από τη μετεγκατάσταση από τον Άγιο Κοσμά και από την ανάπτυξη του Κέντρου.
Την κατασκευή νέων κτηριακών εγκαταστάσεων στην Κρήτη (προϋπολογισμός 3 εκ. ευρώ):
α) νέο κτήριο 700 μ2 για τον έλεγχο και συντήρηση των υποβρύχιων οχημάτων του ΕΛΚΕΘΕ και του απαραίτητου εξοπλισμού λειτουργίας τους, καθώς και για την ασφαλή αποθήκευσή τους. Σε αυτόν προβλέπεται και η εγκατάσταση γερανογέφυρας, που θα εξασφαλίζει την ασφαλή φορτοεκφόρτωση του εξοπλισμού, που θα αποκτηθεί μαζί με το νέο ερευνητικό σκάφος,
β) νέο κτήριο για τον εξοπλισμό επεξεργασίας του θαλασσινού νερού των γεωτρήσεων, το οποίο θα αναβαθμίσει σημαντικά τη βιοασφάλεια και ποιότητα του νερού εκτροφής των θαλάσσιων οργανισμών, στο Ενυδρείο και τις εγκαταστάσεις Υδατοκαλλιεργειών.
Επίσης, θα διαμορφωθούν οι δεξαμενές για την προώθηση του θαλασσινού νερού από τις γεωτρήσεις, την επεξεργασία του και τη διάθεσή του προς τις δεξαμενές των ψαριών».
Παράλληλα, έχουμε τους διορισμούς νέων ερευνητών, και όχι μόνο. Τι προσωπικό περιμένει το ΕΛΚΕΘΕ; Είναι αρκετό για να καλύψει τις ανάγκες του;
«Οι τελευταίοι διορισμοί 11 ερευνητών, με ειδική διαδικασία κρίσης προσωπικού που υπηρετούσε με σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου (ΙΔΑΧ), έγιναν το 2016-2017, μετά από πολλά χρόνια που δεν είχαν γίνει καθόλου διορισμοί ερευνητών.
Οι προσλήψεις, που βρίσκονται σε εξέλιξη τώρα, αφορούν σε 30 θέσεις για το ΕΛΚΕΘΕ, από τις οποίες οι έξι είναι για διοικητικό προσωπικό και οι 24 για ειδικό επιστημονικό προσωπικό (ΕΕΠ). Σημειώνεται ότι το ΕΕΠ ασκεί στην πράξη ερευνητικό έργο, αλλά δεν θεωρείται ότι κατέχει θέση ερευνητή, όπως αυτή ορίζεται από την ελληνική νομοθεσία, κατ΄ αντιστοιχία προς τα μέλη ΔΕΠ των Πανεπιστημίων.
Η διαδικασία επιλογής για τις θέσεις αυτές διεκπεραιώνεται από το ΑΣΕΠ, σε συνεργασία με τα ενδιαφερόμενα ερευνητικά ιδρύματα, και αυτή τη στιγμή έχουν δημοσιευθεί οι προκηρύξεις, τόσο για το διοικητικό, όσο και για το τεχνικό προσωπικό.
Η κάλυψη των 30 υπό εξέλιξη θέσεων δίνει κάποια ανακούφιση στο ΕΛΚΕΘΕ, όσον αφορά στην έλλειψη προσωπικού και ιδιαίτερα προσωπικού με σταθερή και όχι ελαστική σχέση εργασίας, αλλά το πρόβλημα δεν παύει να υφίσταται. Ήδη έχουν περάσει τέσσερα χρόνια από τους τελευταίους διορισμούς ερευνητών και η προκήρυξη νέων θέσεων αποτελεί πάγιο αίτημα του ΕΛΚΕΘΕ και των άλλων ερευνητικών ιδρυμάτων».
Σε ποιο σημείο βρισκόμαστε όσο αφορά στην απόκτηση του νέου ωκεανογραφικού σκάφους; Τι επιπλέον αναμένεται να προσφέρει στη θαλάσσια έρευνα;
«Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, η ναυπήγηση του νέου ερευνητικού σκάφους έχει ενταχθεί στις χρηματοδοτήσεις του Ταμείου Ανάπτυξης και μάλιστα κατά το σκέλος της εθνικής συμμετοχής (περ. 14.2 εκατ. ευρώ). Ο προκαταρκτικός σχεδιασμός των επιστημονικών και τεχνικών χαρακτηριστικών του σκάφους έχει γίνει από το ΕΛΚΕΘΕ, σε συνεργασία με τη Σχολή Ναυπηγών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.
Το σκάφος θα έχει μήκος 70 μέτρων περίπου, πλάτος 15-16 μέτρων, πέντε καταστρώματα, σύστημα δυναμικής διατήρησης θέσης, ταχύτητα πλεύσης μέχρι 11 κόμβους, εμβέλεια 8.500 ναυτ. μίλια, αυτονομία 50 ημερών, συστήματα σταθεροποίησης, μονόκλινες και δίκλινες καμπίνες για 50 άτομα (περίπου 20 άτομα πλήρωμα και 30 άτομα επιστημονικό προσωπικό), περισσότερα από 200 μ2 ερευνητικών εργαστηριακών χώρων (γεωφυσικής, χημικής ωκεανογραφίας, θαλάσσιας βιολογίας, φυσικής ωκεανογραφίας, γεωλογίας) μεγάλο κατάστρωμα εργασίας (περίπου 300 μ2), χώρος για την υποδοχή έως τεσσάρων κινητών εργαστηρίων-container, κλπ.
Το σκάφος θα είναι εξοπλισμένο με ερευνητική τεχνολογία και εξοπλισμό αιχμής και θα προσφέρει πολύτιμες υπηρεσίες σε κρίσιμους άξονες προτεραιότητας της εθνικής θαλάσσιας ερευνητικής πολιτικής, όπως είναι η ολοκληρωμένη διαχείριση της παράκτιας ζώνης, τα θαλάσσια οικοσυστήματα και αλιευτική έρευνα, η εκτίμηση της περιβαλλοντικής κατάστασης, τα θαλάσσια παρατηρητήρια και προγνωστικά συστήματα, οι θαλάσσιοι γεωκίνδυνοι.
Ο ερευνητικός εξοπλισμός του θα περιλαμβάνει: υποβρύχιο όχημα τηλεχειρισμού (ROV) για βάθη μέχρι 4.000 μ., αυτόνομο υποβρύχιο όχημα (AUV), ηχοβολιστικά συστήματα αλιείας, χαρτογράφησης πυθμένα, γεωφυσικών ερευνών, βιολογικών και μικροβιολογικών ερευνών κλπ».
Τον περασμένο Νοέμβριο, το ΕΛΚΕΘΕ είχε μια σημαντική απώλεια με τον θάνατο του χρόνια διευθυντή του επί Ενυδρείου Κρήτης, Μιχάλη Παπαδάκη. Τι προβλέπεται για την αναπλήρωση της θέσης του;
«Το ΕΛΚΕΘΕ, δυστυχώς, είχε δύο σημαντικές απώλειες στους τελευταίους δέκα μήνες. Πρώτα έφυγε ο Μιχάλης Παπαδάκης, στέλεχος με σημαντικότατο έργο και πολυσχιδή δραστηριότητα, από την εποχή του ΙΘΑΒΙΚ, που έγινε γνωστός στην κοινωνία της Κρήτης περισσότερο ως υπεύθυνος του Ενυδρείου, στην κατασκευή και τη λειτουργία του οποίου έπαιξε καθοριστικό ρόλο.
Ακολούθησε η απώλεια τoυ Pascal Divanach, διεθνώς διακεκριμένου επιστήμονα, πρώην Διευθυντή του Ινστιτούτου Υδατοκαλλιεργειών του ΕΛΚΕΘΕ και ερευνητή με τεράστια συνεισφορά στην ανάπτυξη του κλάδου των υδατοκαλλιεργειών στην Ελλάδα και τη Μεσόγειο. Η απώλειά του προκάλεσε μεγάλη θλίψη στο προσωπικό του ΕΛΚΕΘΕ, έστω και αν είχε συνταξιοδοτηθεί πριν από λίγα χρόνια.
Στο ΕΛΚΕΘΕ αυτή την περίοδο βρίσκεται σε εξέλιξη η σύνταξη ενός σύγχρονου οργανισμού λειτουργίας του Κέντρου. Η προσπάθεια είναι να βρεθεί ένα λειτουργικό σχήμα, που θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες ενός σύγχρονου ερευνητικού φορέα, θα ακολουθεί το νομοθετικό πλαίσιο, αλλά συγχρόνως θα εξασφαλίζει μια ευκίνητη και αποτελεσματική οργανωτική δομή. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για το Ενυδρείο, το οποίο μέχρι τώρα στερείτο συγκεκριμένης μορφής στη διοικητική δομή του ΕΛΚΕΘΕ.
Μέχρι την καθιέρωση του μόνιμου σχήματος, ο διευθυντής του ΙΘΑΒΒΥΚ, Ντίνος Μυλωνάς, έχει αναλάβει καθήκοντα συντονιστή του Ενυδρείου και έχει αποδυθεί, μαζί με το προσωπικό του, σε μια σύντομη προσπάθεια για την απρόσκοπτη λειτουργία του στις δύσκολες συνθήκες που δημιούργησε η πανδημία.
Θα πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι το Ενυδρείο, που αποτελεί τον δεύτερο μεγαλύτερο τουριστικό πόλο έλξης για την Κρήτη (υπολειπόμενο μόνο της Κνωσού), είχε μια τεράστια απώλεια εσόδων της τάξης των 2 εκατ. ευρώ, λόγω της μείωσης των επισκεπτών τον προηγούμενο χρόνο. Το Ενυδρείο λειτουργεί κατά βάση ως μια εμπορική επιχείρηση, αλλά έχει δύο ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που το φέρνουν σε μειονεκτική θέση.
Καταρχάς δεν ανήκει στον ιδιωτικό τομέα και επομένως δεν έτυχε καμιάς υποστήριξης από την πολιτεία, και, δεύτερο, όντας υποχρεωμένο να διατηρεί ζωντανά τα ψάρια και τους άλλους θαλάσσιους οργανισμούς που φιλοξενεί, δεν μπορεί να προβεί σε περιοριστικά μέτρα για την εξοικονόμηση πόρων, όπως π.χ. μείωση των τροφών των ψαριών ή του κόστους του προσωπικού που ασχολείται με τη φροντίδα των οργανισμών και των άλλων υποστηρικτικών σχημάτων, και μάλιστα με βάρδιες.
Δυστυχώς, εάν και η φετινή εισπρακτική πορεία του Ενυδρείου είναι παρόμοια με την περυσινή, δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο να βρεθούμε μπροστά στον ορατό κίνδυνο το Ενυδρείο να αναστείλει τη λειτουργία του.
Όλες μας οι προσπάθειες για την οικονομική ενίσχυση του Ενυδρείου, προς την κατεύθυνση των περιφερειακών και κρατικών αρχών, δυστυχώς δεν έχουν ευοδωθεί μέχρι τώρα, κυρίως λόγω της οικονομικής στενότητας, αλλά και γραφειοκρατικών δυσκολιών. Πραγματικά ελπίζουμε να βρεθεί σύντομα λύση και να αποφύγουμε μια τόσο δυσάρεστη εξέλιξη για το Κέντρο, αλλά και για την Κρήτη και για τη χώρα».
Τα τελευταία χρόνια σημειώθηκε μια θλιβερή διαρροή Ελλήνων επιστημόνων προς το εξωτερικό. Παρατηρείτε ότι το κλίμα αλλάζει; Τι συμβαίνει στο ΕΛΚΕΘΕ;
«Δεν είναι πάντα θλιβερή η διαρροή Ελλήνων επιστημόνων στο εξωτερικό. To φαινόμενο είναι ασφαλώς δυσάρεστο και ιδιαίτερα επιζήμιο καθώς πρόκειτε περί επαγγελματιών, όπως οι γιατροί ή οι οικονομολόγοι ή οι επιστήμονες πληροφορικής, που εγκαταλείπουν την Ελλάδα δια παντός, με αποτέλεσμα τους καρπούς της εκπαίδευσής τους και της κατάρτισής τους, που έγιναν στην Ελλάδα και με έξοδα της ελληνικής πολιτείας, να τους δρέπουν οι κοινωνίες άλλων χωρών.
Στον ερευνητικό χώρο, όμως, η κινητικότητα των επιστημόνων όχι μόνο δεν είναι ανεπιθύμητη, αλλά είναι γενικά επωφελής και για αυτό το λόγο η ΕΕ, για πολλά χρόνια τώρα, με προγράμματα, όπως τα Erasmus και Marie Curie, έχει προσπαθήσει να την ενισχύσει. Με τον τρόπο αυτό, οι νέοι κυρίως επιστήμονες και ερευνητές έρχονται σε επαφή με προηγμένες επιστημονικά χώρες και εξοικειώνονται με τις καλές ερευνητικές πρακτικές που εφαρμόζονται εκεί.
Και γνωρίζουμε ότι πολλοί από αυτούς μετά τις μεταπτυχιακές ή τις διδακτορικές σπουδές τους, ή μετά από μεταδιδακτορικές τους ενασχολήσεις, γυρίζουν στη χώρα μας, συντελώντας σημαντικά στην άνοδο του επιπέδου της έρευνας σε αυτή.
Το ΕΛΚΕΘΕ, για λόγους που μπορεί μόνο να εικάσει κανείς, δεν αντιμετώπισε κάποιο κύμα φυγής των ερευνητών του προς το εξωτερικό. Δηλαδή το brain drain δεν ήταν ιδιαίτερα αισθητό στο Κέντρο, σε αντίθεση με ό,τι συνέβη σε άλλους φορείς. Αντίθετα, τα τελευταία χρόνια το ΕΛΚΕΘΕ είχε μια σημαντική αύξηση του συνολικού αριθμού των εργαζομένων του, φτάνοντας στα 700 άτομα, που αποτελεί ρεκόρ από συστάσεώς του.
Το Κέντρο αποτελεί στην πραγματικότητα παράγοντα brain gain, αφού ελκύει σταθερά επιστήμονες από άλλες χώρες, της Ευρώπης και όχι μόνο. Αυτή τη στιγμή ή στο πρόσφατο παρελθόν το Κέντρο φιλοξενεί ερευνητές από τη Γαλλία, Μεγάλη Βρετανία, Κύπρο, Πορτογαλία, Ισπανία, Γερμανία, Ιταλία, Σερβία, Νορβηγία, Βέλγιο, Ρωσία, Τουρκία, Αλγερία, κλπ. Αρκετοί μάλιστα από αυτούς επέλεξαν την Ελλάδα ως τόπο μόνιμης κατοικίας τους.
Στην προσέλκυση ερευνητών στο ΕΛΚΕΘΕ και γενικότερα έχει βοηθήσει και η ίδρυση του Ελληνικού Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ), που χρηματοδότησε την έρευνα ελεύθερης επιλογής και στήριξε τη δημιουργία ερευνητικών πυρήνων από νέους ερευνητές που δεν κατέχουν μόνιμη θέση στους ερευνητικούς και ακαδημαϊκούς φορείς».