Μάχη επιβίωσης δίνει η εμπορική αγορά του Ηρακλείου, με τους ανθρώπους του να προσπαθούν να πάνε ένα βήμα παρακάτω, παρά το γεγονός ότι ο κλάδος τους έχει πληγεί και συρρικνωθεί κατά πολύ τα τελευταία 15 χρόνια.
Μπορεί το κλισέ «ο θάνατος του εμποράκου» να μην εκφράζει ακριβώς ό,τι έχει συμβεί και έχει αδειάσει από καταστήματα σε λειτουργία τους άλλοτε γνωστούς και πολυπληθείς δρόμους της πόλης, αλλά «ακουμπά» το πρόβλημα σε ένα μεγάλο βαθμό.
Χαρακτηριστικό της λαίλαπας που «χτύπησε» το λιανεμπόριο, θα μπορούσαν να είναι και οι ίδιοι οι αριθμοί, που ναι μεν «λένε την αλήθεια» αλλά μόνο αυτή που μπορούν… να δουν! Γιατί οι ενάρξεις και οι διακοπές, όπως εμφανίζονται σε στοιχεία που μας παραχώρησε το Επιμελητήριο Ηρακλείου, αφορά όσες έγιναν με επίσημο τρόπο και δηλώθηκαν στην ΑΑΔΕ.
Ωστόσο, μέσα σε ένα τόσο αρνητικό περιβάλλον και με τους ίδιους τους ανθρώπους που εγκατέλειψαν επιχειρήσεις, κάποιοι «πνιγμένοι στα χρέη» κάποιοι δεν είχαν ούτε τα χρήματα που απαιτούνταν για να διευθετήσουν τις υποχρεώσεις τους και να τους επιτραπεί μετά η διακοπή.
Άλλωστε, όπως επεσήμανε μιλώντας στην «Π» ο πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου Ηρακλείου, Μενέλαος Σκουλούδης: «πιο πολλά χρήματα θέλει ένας επαγγελματίας για να κάνει μια διακοπή από όσα θέλει για να κάνει μια έναρξη».
Τα βασικά προβλήματα
Η «Π» μίλησε με τρεις εκπροσώπους φορέων της αγοράς για το πρόβλημα, οι οποίοι αναφέρθηκαν στο ιστορικό, στις αιτίες και εξέφρασαν απόψεις για το παρόν και το μέλλον της συρρίκνωσης της αγοράς. Πρόκειται για τον πρόεδρο του Επιμελητηρίου Ηρακλείου, Βαγγέλη Καρκανάκη, τον πρόεδρο του Εμπορικού Συλλόγου Ηρακλείου, Μενέλαο Σκουλούδη και την πρόεδρο των Επιχειρηματιών της Εστίασης, Μαρία Αντωνακάκη.
Το πρώτο «χτύπημα» στο λιανεμπόριο του Ηρακλείου φαίνεται να ήρθε λίγο μετά την οικονομική κρίση του 2010, όπου πολλά καταστήματα δεν άντεξαν. Το δεύτερο ήρθε στον κοροναϊό, όπου η αγορά έκλεισε και κάποια καταστήματα δεν κατάφεραν καν να ξανανοίξουν, ενώ σε αυτά προστίθενται το κλείσιμο της στρόφιγγας του δανεισμού από το τραπεζικό σύστημα για τη μικρομεσαία επιχειρηματικότητα στην οποία εντάσσεται το εμπόριο.
Ωστόσο, ο κ. Σκουλούδης από την πλευρά του, επιρρίπτει ευθύνες και στην Κυβέρνηση, επισημαίνοντας ότι δεν στηρίζει ούτε τους μικρομεσαίους ούτε το λιανεμπόριο.
Εμπόριο… από το εξωτερικό
Στην εισβολή των εταιρειών μέσω μεγάλων e-shop του εξωτερικού, από ανατολικές και άλλες τρίτες χώρες, αποδίδει ένα μεγάλο μέρος της κατάστασης όπως έχει διαμορφωθεί ο κ. Βαγγέλης Καρκανάκης, τονίζοντας:
«Το εμπόριο σήμερα δεν αντιμετωπίζει μόνο εγχώριες δυσκολίες, αλλά και έναν αθέμιτο ανταγωνισμό από το εξωτερικό. Οι καταναλωτικές συνθήκες άλλαξαν, οι πελάτες ψωνίζουν από το διαδίκτυο με μοναδικό κριτήριο την τιμή, βάζοντας μάλιστα μηχανές να τους βρουν το προϊόν που θέλουν. Οι μηχανές αναζήτησης δείχνουν μόνο τιμές, ούτε ποιότητα, ούτε τεχνικές προδιαγραφές».
Σύμφωνα με τον ίδιο, το φαινόμενο αυτό έχει πάρει πλέον ευρωπαϊκές διαστάσεις, καθώς εκατομμύρια δέματα από e-shop εκτός Ε.Ε. φτάνουν καθημερινά σε χώρες της Ένωσης, χωρίς να αποδίδονται δασμοί. Μάλιστα η Ευρωπαϊκή Ένωση ετοιμάζεται να παρέμβει.
Παράλληλα, ο κ. Καρκανάκης υπογραμμίζει τη σημασία της διαφοροποίησης:
«Οι τοπικές επιχειρήσεις πρέπει να αναδείξουν το συγκριτικό τους πλεονέκτημα – την ποιότητα, την αυθεντικότητα, τη σχέση εμπιστοσύνης με τον πελάτη. Δεν μπορούμε να νικήσουμε στην τιμή, αλλά μπορούμε σε μια σειρά άλλων».
Νέα πραγματικότητα
Ο πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου Ηρακλείου, Μενέλαος Σκουλούδης, αναφερόμενος στην πορεία που οδήγησε στη σημερινή κατάσταση τονίζει:
«Από το 2010 και μετά, με την πρώτη μεγάλη οικονομική κρίση, άρχισε το λουκέτο να γίνεται μόνιμη λέξη στη ζωή μας. Ήταν η αρχή μιας καθοδικής πορείας που κορυφώθηκε στα χρόνια του κοροναϊού, όταν τα καταστήματα έμειναν για μήνες κλειστά. Πολλοί δεν ξανάνοιξαν ποτέ».
Η πανδημία, λέει, δεν ήταν απλώς μια δύσκολη περίοδος· ήταν το τελικό χτύπημα σε έναν κλάδο που ήδη είχε δεχθεί απανωτά πλήγματα από την έλλειψη ρευστότητας, την υπερφορολόγηση και την αλλαγή στις αγοραστικές συνήθειες.
«Ο κόσμος άλλαξε συνήθειες, το εμπόριο άλλαξε φυσιογνωμία. Ο παραδοσιακός έμπορος βρέθηκε ξαφνικά απέναντι σε μια νέα πραγματικότητα, που δεν είχε τα εργαλεία να αντιμετωπίσει».
Ο κ. Σκουλούδης αναφέρεται με αγανάκτηση στο φαινόμενο των ηλεκτρονικών καταστημάτων τρίτων χωρών: «Δόθηκε η δυνατότητα σε e-shop ανατολικών χωρών να πουλούν στην Ελλάδα χωρίς δασμούς, χωρίς ΦΠΑ, χωρίς κανέναν έλεγχο. Πώς να ανταγωνιστεί ο Έλληνας έμπορος, που πληρώνει φόρους, ασφαλιστικές εισφορές, ρεύμα και ενοίκια; Είναι ένας αγώνας άνισος».
Ο πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου εξηγεί πως τα περισσότερα ελληνικά e-shop δεν είναι απρόσωπα: πίσω τους υπάρχουν φυσικά καταστήματα, εργαζόμενοι, οικογένειες: «Πίσω από ένα ελληνικό e-shop υπάρχει ένας άνθρωπος που φορολογείται, που ζει εδώ. Πίσω από ένα φτηνό e-shop της Άπω Ανατολής, δεν υπάρχει τίποτα. Κι όμως, εκεί κατευθύνεται σήμερα ο καταναλωτής, γιατί βλέπει μόνο την τιμή».
Τραπεζικό σύστημα
Ο ρόλος του τραπεζικού συστήματος, της θεσμικής στήριξης της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας και των e-shop από τρίτες χώρες
Οι έμποροι νιώθουν διπλά εκτεθειμένοι: από τη μια ο ανταγωνισμός, από την άλλη η απουσία θεσμικής βοήθειας. Όπως τονίζει ο κ. Σκουλούδης: «Το τραπεζικό σύστημα μάς έχει θέσει εκτός. Από την πανδημία και μετά, δεν υπάρχει ουσιαστική στήριξη. Ζητούν μόνο πληρωμές και εγγυήσεις, τη στιγμή που οι περισσότεροι έχουν εξαντλήσει κάθε απόθεμα. Το κράτος δεν έχει σχέδιο για τη μικρομεσαία επιχειρηματικότητα».
Οι περισσότεροι επαγγελματίες, λέει, δεν μπορούν καν να κλείσουν τις επιχειρήσεις τους «σωστά», γιατί το κόστος της διακοπής στην εφορία είναι δυσβάσταχτο. «Φτάσαμε στο σημείο να χρειάζεσαι περισσότερα λεφτά για να κλείσεις, παρά για να κρατήσεις το μαγαζί ανοιχτό. Αυτό είναι τραγικό».
Νέα πρωτοβουλία στήριξης
Το θέμα με την πρόσβαση στο τραπεζικό σύστημα αποδέχεται και ο πρόεδρος του Επιμελητηρίου Ηρακλείου, Βαγγέλης Καρκανάκης, χαρακτηρίζοντάς το ως τεράστιο πρόβλημα. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, το Επιμελητήριο Ηρακλείου σχεδιάζει τη δημιουργία γραφείου “Help Desk” για μικρές επιχειρήσεις.
«Θέλουμε να βοηθήσουμε τους επαγγελματίες να ετοιμάζουν φακέλους, να βρίσκουν προγράμματα, να αποκτούν πρόσβαση στη χρηματοδότηση, που σήμερα τους είναι κλειστή», λέει ο Καρκανάκης.
Η πρωτοβουλία αναμένεται να ξεκινήσει μέσα στον Νοέμβριο, και, όπως επισημαίνει, «θα είναι ένα πρακτικό εργαλείο για να αποκτήσει ο μικρός επιχειρηματίας φωνή και ελπίδα».
Εμπόριο και εστίαση
Απέναντι στη δυσκολία του λιανεμπορίου, πολλοί νέοι στρέφονται σε επιχειρήσεις εστίασης. Η πρόεδρος του Συλλόγου Καταστημάτων Εστίασης Ηρακλείου, Μαρία Αντωνακάκη, εξηγεί γιατί αυτή η εικόνα είναι συχνά παραπλανητική:
«Φαίνεται να ανοίγουν παντού καφέ και φαγάδικα, αλλά τα περισσότερα είναι μικρά take away, delivery ή εποχικά μαγαζιά. Δεν έχουν τον όγκο μιας σταθερής επιχείρησης, ούτε εξασφαλίζουν βιωσιμότητα».
Η ίδια προσθέτει πως τα καταστήματα εστίασης σηκώνουν τεράστιο βάρος σε φόρους, τέλη και ενεργειακό κόστος. «Οι επαγγελματίες της εστίασης δεν έχουν εύκολες μέρες. Παλεύουν με λογαριασμούς, με φόρους, με αυξημένα ενοίκια. Παρόλα αυτά, δίνουν ζωή στην πόλη. Είμαστε συγκρατημένα αισιόδοξοι – γιατί έχουμε μάθει να επιβιώνουμε».
Τα στοιχεία εγγραφών και διαγραφών επιχειρήσεων το 2024 και το 2019
Σύμφωνα με τα στοιχεία των Βιβλίων Εγγραφών – Διαγραφών του Επιμελητηρίου Ηρακλείου για τα έτη 2019 και 2024, καταγράφεται έντονη μεταβολή στη σύνθεση της επιχειρηματικής δραστηριότητας του νομού, με σαφή διαφοροποίηση ανάμεσα στους τομείς του εμπορίου και των υπηρεσιών.
Για το έτος 2024, το Επιμελητήριο κατέγραψε 2.623 νέες εγγραφές και 1.113 διαγραφές επιχειρήσεων συνολικά.
Στο Εμπορικό Τμήμα πραγματοποιήθηκαν 512 εγγραφές και 371 διαγραφές. Από αυτές, οι ατομικές επιχειρήσεις είχαν 253 εγγραφές και 326 διαγραφές, οι ομόρρυθμες εταιρείες (ΟΕ) 68 εγγραφές και 22 διαγραφές, οι ετερόρρυθμες (ΕΕ) 78 εγγραφές και 5 διαγραφές, ενώ οι Ιδιωτικές Κεφαλαιουχικές Εταιρείες (ΙΚΕ) ανήλθαν σε 63 εγγραφές και 9 διαγραφές. Εγγράφηκαν επίσης 20 Μονοπρόσωπες ΙΚΕ και διαγράφηκε 1, ενώ οι ανώνυμες και οι ΕΠΕ είχαν μικρότερη συμμετοχή.
Στο Τμήμα Υπηρεσιών, οι εγγραφές έφτασαν τις 1.205 και οι διαγραφές τις 444. Στην κατηγορία των ατομικών επιχειρήσεων σημειώθηκαν 709 εγγραφές και 395 διαγραφές, στις ΟΕ 141 εγγραφές και 16 διαγραφές, στις ΕΕ 177 εγγραφές και 6 διαγραφές, ενώ οι ΙΚΕ κατέγραψαν 123 εγγραφές και 15 διαγραφές. Οι Μονοπρόσωπες ΙΚΕ είχαν 26 εγγραφές και 2 διαγραφές και οι Ανώνυμες Εταιρείες (ΑΕ) 17 εγγραφές και 2 διαγραφές.
Αντίστοιχα, για το έτος 2019, είχαν καταγραφεί συνολικά 1.253 εγγραφές και 956 διαγραφές.
Στο Εμπορικό Τμήμα, υπήρξαν 364 εγγραφές και 344 διαγραφές. Οι ατομικές επιχειρήσεις ανήλθαν σε 240 εγγραφές και 283 διαγραφές, οι ΟΕ σε 31 εγγραφές και 29 διαγραφές, οι ΕΕ σε 16 εγγραφές και 12 διαγραφές, οι ΙΚΕ σε 21 εγγραφές και 3 διαγραφές, ενώ οι Μονοπρόσωπες ΙΚΕ σε 22 εγγραφές χωρίς καμία διαγραφή.
Στο Τμήμα Υπηρεσιών, οι εγγραφές του 2019 ανήλθαν σε 439 και οι διαγραφές σε 373. Οι ατομικές επιχειρήσεις είχαν 242 εγγραφές και 310 διαγραφές, οι ΟΕ 54 εγγραφές και 25 διαγραφές, οι ΕΕ 29 εγγραφές και 14 διαγραφές, οι ΙΚΕ 66 εγγραφές και 5 διαγραφές, οι Μονοπρόσωπες ΙΚΕ 40 εγγραφές χωρίς διαγραφές, ενώ οι ΑΕ είχαν 8 εγγραφές και 5 διαγραφές.