Χτισμένο στην κορυφή ενός φυσικά οχυρωμένου υψώματος, ανάμεσα στο Μαγαρικάρι και τη Γρηγοριά, στέκει νικώντας τοον χρόνο ένα φρούριο. Πρόκειται για τον Κούλε της Γραμμένης, όπως είναι γνωστό στους ανθρώπους της περιοχής.
Το σημείο είναι από την δυτική πλευρά του προσβάσιμο με αυτοκίνητο, στρίβοντας αριστερά από τον επαρχιακό δρόμο, λίγο έξω από το Μαγαρικάρι. Από την ανατολική πλευρά το ύψωμα έχει απεριόριστη θέα στην πεδιάδα της Μεσαράς, μέχρι πέρα την οροσειρά των Αστερουσίων.
Η φυσική οχυρότητα και η εποπτεία της θέσης ήταν που ώθησαν προφανώς του Οθωμανούς να την επιλέξουν για να κατασκευάσουν εκεί έναν από τους δεκάδες κουλέδες, τα μικρά κάστρα που διέσπειραν τη δεκαετία του 1860 στην ύπαιθρο της Κρήτης για την ελέγχουν καλύτερα από τις επιδρομές και τις επαναστάσεις των χριστιανών Κρητικών, που κλιμακώθηκαν μετά τα μέσα του 19ου αιώνα.
Το κύριοο κτήριο είναι φυσικά πέτρινο, χωρισμένο σε τρία μέρη, ενώ στον περιβάλλοντα χώρο υπάρχουν ίχνη και άλλων, δευτερευόντων κτισμάτων. Το κεντρικό και μεγαλύτερο μέρος προοριζόταν προφανώς για στρατώνας (κισλάς) και έχει διαστάσεις περίπου 25 επί 11 μέτρα. Κατά μήκος του ανατολικού τοίχου υπάρχει σειρά από οπτικές θυρίδες, ανοίγματα σκόπευσης για τους στρατιώτες σε περίπτωση που δέχονταν επίθεση από τη μεριά της πεδιάδας.
Δεξιά του στρατώνα υπάρχει χώρος που μάλλον προοριζόταν για να εξυπηρετεί διοικητικές ή αποθηκευτικές ανάγκες. Αριστερά του υπάρχει άλλος χώρος που εμφανώς λειτουργούσε ως μαγειρείο, εξυπηρετώντας τις ανάγκες σίτισης των στρατιωτών. Είναι εμφανές ότι η εγκατάσταση είχε φτιαχτεί για να υποστηρίζει τη σταθερή παραμονή φρουράς, με τους στρατιώτες να μπορούν να είναι εφοδιασμένοι ακόμη και για πολυήμερο αποκλεισμό.
Ο κούλες, ένας από τους καλύτερα σωζόμενους από τους 67 που έχουν εντοπιστεί, επιβιώνει σε καλή κατάσταση, χωρίς όμως κανένα ίχνος συντήρησης ή ενδιαφέροντος. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 1944,, όταν οι Γερμανοί κατακτητές επέδραμαν και κατέστρεψαν το Μαγαρικάρι, επειδή ήταν ιδιαίτερη πατρίδα του σημαντικότερου οπλαρχηγού της περιφέρειας του Ηρακλείου, του καπετάν Πετρακογιώργη (Γεωργίου Πετράκη), οι κάτοικοι του χωριού βρήκαν καταφύγιο στον Κούλε Γραμμένης.
Αν βρεθείτε στην περιοχή, αξίζει να ξεστρατίσετε για να δείτε το μνημείο και να θαυμάσετε τη θέα που είναι εκπληκτική.
Δείτε φωτογραφίες μας από τον χώρο:
