Στο Τοπικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων οδηγείται σήμερα η ολοκληρωμένη πρόταση του Δήμου Ηρακλείου για την ανάδειξη του ισόπεδου τμήματος των ενετικών τειχών. Είναι η πρώτη φορά που παρουσιάζεται από την πλευρά της Λότζια ένας συγκροτημένος σχεδιασμός ο οποίος ανοίγει το δρόμο για τη λειτουργική ενσωμάτωση του μεγαλύτερου οχυρωματικού έργου της Μεσογείου με το αστικό κέντρο της πόλης μέσα από δράσεις και δομές που θα δώσουν τη δυνατότητα στους Ηρακλειώτες να ξαναγνωρίσουν την πόλη τους και στους επισκέπτες να γοητευτούν από την πλούσια ιστορική κληρονομιά της.
Εφόσον το Τοπικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων δώσει το «πράσινο φως» για την έγκριση της μελέτης ο σχεδιασμός αυτός θα οδηγηθεί στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, το οποίο με τη σειρά του θα πρέπει να εγκρίνει την εκτέλεση των εργασιών.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το Υπουργείο Πολιτισμού, παρά το γεγονός ότι γνωρίζει άριστα την κατάσταση στην οποία βρίσκεται το μεγαλύτερο οχυρωματικό έργο της Μεσογείου, δεν έχει δαπανήσει ούτε μισό ευρώ για να αποκαταστήσει προβλήματα που εμφανίζει.
Όλα αυτά συμβαίνουν ενώ η σύμβαση παραχώρησης της χρήσης του μνημείου από το Υπουργείο Πολιτισμού στον Δήμο Ηρακλείου είχε λήξει από το 2009 και παρά τις προσπάθειες της δημοτικής αρχής να ανανεώσει τη συμφωνία, το θέμα εξακολουθεί να βρίσκεται στον αέρα.
Τι προβλέπει η πρόταση του Δήμου Ηρακλείου
Σύμφωνα με την τεχνική έκθεση του Δήμου Ηρακλείου, η διαδρομή των τειχών θα λειτουργήσει σαν ένας γραμμικός συμβολικός κήπος “σπαρμένος” με γεγονότα, σύμβολα και αντικείμενα που ανακαλούν αισθήσεις και μνήμες από την ιστορία της πόλης και τη φύση του κρητικού τοπίου.
Ουσιαστικά μέσα από την τεχνική έκθεση δίδεται η δυνατότητα στον πολίτη να ανακαλύψει την ιστορικότητα ενός μοναδικού μνημείου, ανεβαίνοντας στο ενετικό τείχος περπατώντας ή με το ποδήλατο του, όπου μπορεί να κάνει μικρές στάσεις για να απολαύσει τη μοναδική θέα και τις ιδιαιτερότητες του φυσικού και τεχνητού ανάγλυφου του μνημείου.
Κατά μήκος της διαδρομής σε κομβικά σημεία του τείχους θα γίνουν ήπιες παρεμβάσεις και διαμορφώσεις οι οποίες θα συγκροτούν θεματικές στάσεις-πλατώματα στα οποία θα αναδεικνύεται κάθε φορά συμβολικά ένα ή περισσότερα κυρίαρχα στοιχεία (υλικά η άυλα) όπως αναλύεται στη συνέχεια. Η κάθε ενότητα – στάση θα σχετίζεται χωρικά με τον καθένα προμαχώνα των ενετικών τειχών.
Επίσης κρίνεται απαραίτητο η κάθε μία από αυτές τις στάσεις να διασυνδέεται με τις πύλες των προμαχώνων στις οποίες φιλοξενούνται ήδη ή θα μπορεί να φιλοξενούνται νέες σχετικές θεματικές εκθέσεις (μόνιμες η περιοδικές).
Με τον τρόπο αυτό τα τείχη θα μπορεί συγκροτούν ένα «ανοικτό σχολείο», ένα εκπαιδευτικό χώρο – εργαλείο, μόνιμα διασυνδεδεμένο και με τα σχολεία της πόλης στο πλαίσιο ενός συνεχώς ανανεούμενου προγράμματος δράσεων μάθησης. Οι χώροι αυτοί θα μετατρέπονται σε συνέχεια των σχολικών αιθουσών και θα ανανεώνουν την ίδια τη σχέση των μαθητών όλων των βαθμίδων με την διαδικασία της διδασκαλίας. Έτσι η διδασκαλία θα επαναπροσεγγίζει την σχέση του δασκάλου με το μαθητή στα πρότυπα της πρωτογενούς έννοιας της διδασκαλίας στη φύση.
Προμαχώνας Αγίου Ανδρέα: Στάση της θάλασσας
Η ισχυρή οπτική σχέση με τη θάλασσα και η παρουσία της μπορεί να αποτελέσει το πλαίσιο για ανάπτυξη δράσεων και εφαρμογών που θα αναδεικνύουν τη διαχρονική σχέση της πόλης με τους θαλάσσιους δρόμους της Μεσογείου.
Προμαχώνας Παντοκράτορα: Στάση των γεύσεων και των αρωμάτων
Η οπτική επαφή στα δυτικά με την περιοχή του Μαλεβιζίου και τον Ψηλορείτη ανακαλεί στη μνήμη την άρρηκτη σχέση με την αγροτική ενδοχώρα που για χρόνια υπήρξε η πηγή πλούτου της πόλης. Στην προβλεπόμενη έκθεση στην πύλη του Παντοκράτορα για την ιστορία της πόλης θα μπορεί να αναδειχθεί η διαχρονική αυτή σχέση, ενώ οι φυτεύσεις επί του ισόπεδου τμήματος του προμαχώνα μπορούν να προσφέρουν τα αρώματα και τις γεύσεις της κρητικής γης.
Προμαχώνας Βηθλεέμ: Στάση του πνεύματος
Η άμεση σχέση με την «καρδιά» της πόλης γίνεται αφορμή για τη δημιουργία δράσεων και υποδομών που σχετίζονται με τη διαχρονική πνευματική ιστορία της πόλης και κυρίως με την περίοδο της Κρητικής Αναγέννησης.
Προμαχώνας Μαρτινέγκο: Στάση του Καζαντζάκη και του Γιούχτα
Η συμβολική παρουσία του τάφου του Καζαντζάκη σε συνδυασμό με την εμβληματική παρουσία στα νότια του ανθρωπόμορφου όρους του Γιούχτα μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για τη δημιουργία συνάψεων και δράσεων που σχετίζονται με την δημιουργική δύναμη της μυθολογίας και των ιδεών του μεγάλου Κρητικού συγγραφέα και διανοητή.
Προμαχώνας Ιησού: Στάση μουσικής
Το μικρό και το μεγάλο κηποθέατρο έχουν ταυτιστεί στη συλλογική μνήμη της πόλης ως οι κατεξοχήν χώροι της μουσικής έκφρασης.
Οι χώροι αυτοί σε συνδυασμό με τη δυνατότητα διαμόρφωσης του ισόπεδου τμήματος του προμαχώνα Ιησού μπορεί να αποτελέσουν χώρους σημαντικών υπαίθριων μουσικών και καλλιτεχνικών εκδηλώσεων.
Προμαχώνας Βιτούρι: Στάση των ανθρώπων της πόλης
Η υφιστάμενη συνοικία της Βίγλας με τα λαϊκά σπίτια αποτυπώνουν τη σύγχρονη ιστορία εποικισμού της πόλης και της ιστορίας των ανθρώπων της.
Για το καθένα από τα στοιχεία αυτά θα μπορεί να δημιουργείται και ένα θεματικό εικαστικό πάρκο το οποίο θα «κτίζεται» μέσα στον χρόνο από παρεμβάσεις που θα εμπλουτίζονται μέσα από σχετικές πρωτοβουλίες του Δήμου, των ανθρώπων και των φορέων της πόλης.