Χιλιάδες ελαιόδεντρα στην περιοχή της Μεσσαράς, που κατάφεραν να επιβιώσουν στο πέρασμα των αιώνων, δεν μπορούν να συντηρηθούν για να περάσουν στο επόμενο στάδιο. Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγουν οι επιστήμονες, που, υπό την ομπρέλα του ΕΛΜΕΠΑ, μελέτησαν το θέμα της αναβίωσης του κρητικού ελαιώνα στην περιοχή του Δήμου Φαιστού για λογαριασμό της Αναπτυξιακής Ηρακλείου, μέσω του τοπικού προγράμματος Leader.
Τα αποτελέσματα της έρευνας, που περιλάμβανε εκτός από το θεωρητικό κομμάτι και το πρακτικό, με επισκέψεις και καταγραφή σε όλους τους ελαιώνες με υπεραιωνόβιες ελιές, θα παρουσιαστούν σήμερα το απόγευμα στον προαύλιο χώρο του Δημοτικού Σχολείου στο Καμηλάρι, από τον επιστημονικό υπεύθυνο του έργου Ανδρέα Αναστασάκη και τον επιστημονικό συνεργάτη Μιχάλη Παπαηλιάκη.
Μιλώντας στην «Π», ο κ. Παπαηλιάκης αναφέρθηκε με ενθουσιασμό στη δουλειά που η ομάδα έκανε στην περιοχή όσο και στις διαπιστώσεις της, τονίζοντας: «Υπάρχουν στους δέκα οικισμούς που μελετήσαμε χιλιάδες ελαιόδεντρα της ποικιλίας θρούμπας Αιγαίου, χοντρολιές όπως είναι γνωστές στην Κρήτη, που καλλιεργήθηκαν στο νησί για πολλές δεκαετίες.
Όμως, είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατον, να διατηρηθούν όλες, καθώς δεν είναι σωστά φροντισμένες αλλά ούτε και ο τρόπος φύτευσής τους ευνοεί τις σύγχρονες καλλιεργητικές μεθόδους».
Οι ελιές που εντόπισαν οι ερευνητές δεν είναι φυτεμένες σε σειρές, δεν έχουν κλαδευτεί σε σωστά ύψη ή καθόλου και η καλλιέργειά τους είναι πλημμελής. Θεωρείται δε εξαιρετικά δύσκολη η καλλιέργειά τους, αφού, για παράδειγμα, δεν υπάρχουν σήμερα οι άνθρωποι που θα μπορούσαν να διαχειριστούν τέτοιες ελιές, εκτός μικρών εξαιρέσεων.
Πάντως, η πρόταση δεν είναι να εγκατελειφθούν, αλλά να συντηρηθούν όσες είναι δυνατόν, ακόμα και ως μικρά δείγματα μιας άλλης εποχής σε σύγχρονες καλλιέργειες για να «περάσουν» ως ιστορία στις επόμενες γενιές.
Αντέχει
στην κλιματική κρίση
Η συγκεκριμένη ποικιλία ελιάς, που τις τελευταίες δεκαετίες αντικαταστάθηκε στην Κρήτη από άλλες ποικιλίες και κυρίως την κορωνέικη, είναι η θρούμπα Αιγαίου, που, σύμφωνα με τον κ. Παπαηλιάκη, υπάρχει στην Εύβοια, στην Ρόδο, σε άλλα νησιά του Αιγαίου και στην Κρήτη.
Σύμφωνα με όσα βρήκαν οι μελετητές κατά τη διάρκεια των επισκέψεων τους σε δέκα οικισμούς του Δήμου Φαιστού, ο κ. Παπαηλιάκης επισημαίνει: «Είναι μια ποικιλία που αποδεικνύεται ιδιαίτερα ανθεκτική στην κλιματική κρίση. Πρόκειται για μεγαλόκαρπη ελιά πολύ καλής ποιότητας, που παράγει λάδι αλλά είναι και βρώσιμη με κάθε τρόπο».
Όσο για το «βαρύ λάδι» που πιστεύουν οι περισσότεροι ότι παράγει, σύμφωνα με τον κ. Παπαηλιάκη: «δεν είναι βαρύ, αλλά στο παρελθόν έφταιγε ο τρόπος της συγκομιδής, αφού περίμεναν να πέσει για να τη μαζέψουν. Είναι όμως ένα διαφορετικό λάδι, που είναι γλυκό και δεν έχει τις οξύνσεις στη γεύση που κάνουν πολλές φορές πικάντικο το λάδι από την κορωνέικη ποικιλία».
Η εκδήλωση
Στην ανακοίνωση για τη σημερινή εκδήλωση αναφέρεται:
Το Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο/Ειδικός Λογαριασμός Κονδυλίων Έρευνας, σε συνεργασία με τον Πολιτιστικό Σύλλογο Καμηλαρίου, παρουσιάζει το ερευνητικό έργο: Ενημέρωση και Ευαισθητοποίηση Κατοίκων, Προβολή και Ανάδειξη του Παραδοσιακού Κρητικού Ελαιώνα σε Οικισμούς του Δήμου Φαιστού Μεσσαράς.
ΤΟΠΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ CLLD/LEADER ΜΕΣΣΑΡΑΣ
Ομάδα Τοπικής Δράσης: ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ Α.Ε.Ε. ΟΤΑ
Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί στο Προαύλιο του παλαιού Δημοτικού Σχολείου Καμηλαρίου Δήμου Φαιστού, σήμερα, Πέμπτη 26 Ιουνίου 2025, ώρα 20:00.
Σκοπός του έργου είναι η ανάδειξη, προστασία και αναβίωση του παραδοσιακού Κρητικού ελαιώνα μέσα από δράσεις μελετών, ερευνών, προβολής, ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των κατοίκων των οικισμών ΤΥΜΠΑΚΙΟΥ, ΚΑΜΗΛΑΡΙΟΥ, ΚΛΗΜΑΤΟΣ, ΛΑΓΟΛΙΟΥ, ΜΑΓΑΡΙΚΑΡΙΟΥ, ΠΙΤΣΙΔΙΩΝ, ΑΛΗΘΙΝΗΣ, ΑΝΤΙΣΚΑΡΙΟΥ, ΠΗΓΑΪΔΑΚΙΩΝ, και ΠΟΜΠΙΑΣ του Δήμου Φαιστού.
Στην εκδήλωση θα παρουσιασθούν τα ερευνητικά αποτελέσματα από τις επισκέψεις στους υπεραιωνόβιους ελαιώνες των παραπάνω οικισμών και θα γίνει βράβευση φωτογραφιών αντιπροσωπευτικών ελαιόδεντρων σε μαθητές της περιοχής. Επίσης, θα παρουσιαστεί ο ειδικός τόμος με τα ερευνητικά αποτελέσματα του έργου, ο οποίος και θα διανεμηθεί δωρεάν.
Την εκδήλωση θα συντονίσει ο αντιπρύτανης Έρευνας και Καινοτομίας του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου, καθηγητής Αθανάσιος Μαλάμος.
Θα απευθύνει χαιρετισμό εκπρόσωπος της ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΑΕΕ-ΟΤΑ.
Μικρό θαύμα με τα ελαιόδεντρα στη Μονή Απεζανών
Σημείο αναφοράς στην έρευνα που έγινε αποτελεί η Μονή Απεζανών, στην οποία γίνεται ιδιαίτερη μνεία στην παρουσίαση του ερευνητικού έργου. Σύμφωνα με τον κ. Παπαηλιάκη, οι ελιές των Απεζανών αποτέλεσαν μια ευχάριστη έκπληξη, αφού είναι υποδειγματικά καλλιεργημένες, έχουν την φροντίδα που παράγεται και παράγουν εξαιρετικό λάδι. Αυτός ο ελαιώνας είναι υπόδειγμα και θα μπορούσε να αποτελέσει το παράδειγμα για τη διάσωση του παραδοσιακού ελαιώνα.
Η «Π» επισκέφθηκε τον ελαιώνα της Μονής Απεζανών και κατέγραψε με το φωτογραφικό φακό το μικρό θαύμα που συντελείται τα τελευταία 20 χρόνια στην ορεινή, αλλά εύφορη, όπως αποδεικνύεται, γη, που περιβάλλει την Ιερά Μονή των Απεζανών. Σε θέση προνομιακή, σε μια κόχη της οροσειράς των Αστερουσίων, η Ιστορική Μονή, τα τελευταία χρόνια, παίρνει ξανά πνοή, με τους ανθρώπους της να εργάζονται σκληρά γι’ αυτό.
Στους ελαιώνες της Μονής, αγαλλιάζει η ψυχή και ξεκουράζεται το βλέμμα, βλέποντας ελαιόδεντρα ακόμα και 18 αιώνων να ξαναπαίρνουν ζωή, να καρπίζουν και να δίνουν το πολύτιμο προϊόν τους.
Όπως είχε θυμηθεί κατά την επίσκεψη στη Μονή, ο π. Γαβριήλ, είπε ότι ο γέροντας Μελέτιος, που ήταν χρόνια στην Μονή πριν φύγει για τους ουρανούς, του είπε ότι, κάποτε, στην κατοχή ζούσαν από αυτές τις ελιές στο Μοναστήρι. Κράτησε την κουβέντα και ενώ όλοι έλεγαν να ξεριζωθούν οι χοντρολιές για να φυτευθούν ψιλολιές, οι άνθρωποι του Μοναστηριού αποφάσισαν να πορευτούν με αυτές τις ελιές που τους άφησαν οι προκάτοχοί τους.
Καλόγεροι μεν, έχοντας δε την γεωργία βαθιά ριζωμένη στο DNA τους, καθώς κατάγονταν από αγροτικές οικογένειες, σήκωσαν τα μανίκια και ξεκίνησαν.
Έτσι, ελαιόδεντρα εκατοντάδων ετών, λίγο πριν το τέλος, κλαδεύτηκαν, οργώθηκαν και κέρδισαν μια νέα ζωή για άλλους τόσους αιώνες ίσως. Η καλλιέργειά τους όσο κι αν φαντάζει απλή έχει κόπο, πολύ κόπο, όπως όλες οι εργασίες του ανθρώπου με τη γη. Στην καλλιέργεια συμμετέχουν, κερδίζοντας το μεροκάματο, και άνθρωποι από την περιοχή, ενώ δεν υπάρχει δισταγμός στο να δοκιμάζονται και νέες μέθοδοι.
Έτσι, οι ελιές για παράδειγμα δε μαζεύονται από το έδαφος -καθώς αυτό θα ήθελε πολύ χρόνο και θα επιβάρυνε την οξύτητα του λαδιού- αλλά ραβδίζονται.