Οι θαλάσσιες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μπαίνουν, πλέον, στο επίκεντρο των προσπαθειών για την καταπολέμηση ή την… ειρηνική συμβίωση με την κλιματική αλλαγή.
«Έναντι των συμβατικών χερσαίων εγκαταστάσεων, οι θαλάσσιες ΑΠΕ δεν ανταγωνίζονται άλλες δραστηριότητες αναφορικά με τη χρήση γης, και δεν αλλοιώνουν το φυσικό τοπίο στον ίδιο βαθμό που αυτό γίνεται από τις χερσαίες ΑΠΕ», αναφέρει, σε συνέντευξή της στην «Π» η Χαρίκλεια Οικονόμου, δρ Κυματικής Ενέργειας Πανεπιστημίου του Λάνκαστερ, επιστημονική συνεργάτης ΕΛΚΕΘΕ, πρόεδρος Συλλόγου Πτυχιούχων Ωκεανογράφων και Θαλασσίων Βιοεπιστημόνων Ελλάδας.
Μάλιστα, μία από τις περιοχές στον ελλαδικό χώρο που θεωρούνται δυνατοί υποψήφιοι για την εγκατάσταση πλωτών αιολικών πάρκων είναι η ζώνη ανάμεσα στην Κρήτη και την Κάρπαθο.
Το κείμενο της συνέντευξης έχει ως εξής:
-Γιατί μπαίνουν στη ζωή μας οι θαλάσσιες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας; Τι μας προσφέρουν;
«Στο ευρύτερο πλαίσιο των στόχων για τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου, μέσα στα επόμενα χρόνια οι θαλάσσιες Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) αναμένεται να συμβάλλουν σημαντικά στο ενεργειακό μίγμα.
Έναντι των συμβατικών χερσαίων εγκαταστάσεων, οι θαλάσσιες ΑΠΕ δεν ανταγωνίζονται άλλες δραστηριότητες αναφορικά με τη χρήση γης, και δεν αλλοιώνουν το φυσικό τοπίο στον ίδιο βαθμό που αυτό γίνεται από τις χερσαίες ΑΠΕ.
Περιπτώσεις ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που συγκαταλέγονται στις θαλάσσιες ΑΠΕ και θα μας απασχολήσουν όλο και πιο πολύ στη χώρα μας από εδώ και στο εξής είναι οι πλωτές (ή θεμελιωμένες) ανεμογεννήτριες, τα πλωτά φωτοβολταικά και η κυματική ενέργεια, με τα δυο πρώτα να είναι σαφώς πιο διαδεδομένα.
Τα πλωτά αιολικά πάρκα είναι μια πολλά υποσχόμενη και αναμενόμενη εξέλιξη καθώς μπορούν να παράγουν περισσότερη ενέργεια σε σχέση με αυτά που εγκαθίστανται σε χερσαίες εκτάσεις χάρη στο υψηλότερο αιολικό δυναμικό που συναντάται στα υπεράκτια περιβάλλοντα.
Οι περιβαλλοντικές συνθήκες στο υπεράκτιο περιβάλλον φαίνεται να είναι ευνοϊκές και για την περίπτωση της λειτουργίας πλωτών φωτοβολταϊκών, καθώς δεν επιτρέπουν να αναπτυχθούν πολύ υψηλές θερμοκρασίες στα πάνελ (οι οποίες και ευθύνονται για τη μείωση του βαθμού απόδοσής τους).
Η κυματική ενέργεια είναι λιγότερο ανεπτυγμένη από τις άλλες δύο ΑΠΕ, ωστόσο μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε συνδυαστικά, είτε τροφοδοτώντας εφαρμογές χαμηλών ενεργειακών απαιτήσεων. Εκτός από τις μεγάλες εγκαταστάσεις σε συστοιχίες, εκτιμώ πως τα επόμενα χρόνια η ενεργειακή μετάβαση θα γεννήσει και άλλες ανάγκες που ενδεχομένως να μπορούν να καλυφθούν από θαλάσσιες ΑΠΕ χαμηλής ισχύος.
Μια ιδέα που έχει προταθεί από το υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ και θα μπορούσε να εφαρμοστεί στην Ευρώπη και ειδικά στη χώρα μας είναι η χρήση συσκευών θαλάσσιων ΑΠΕ μικρότερων διαστάσεων/χαμηλής ισχύος για κάλυψη αναγκών όπως είναι η φόρτιση ηλεκτρικών σκαφών αναψυχής, η ηλεκτροδότηση συστημάτων αφαλάτωσης και ωκεανογραφικού εξοπλισμού/συστημάτων καταγραφής δεδομένων σε απομακρυσμένες περιοχές, αλλά και άλλων ακόμα “ξένων” σε εμάς εφαρμογών όπως είναι τα καινοτόμα συστήματα συλλογής πλαστικών αποβλήτων.
Εκτός από το ότι είναι εγχώριες, οι θαλάσσιες ΑΠΕ μπορούν να συμβάλλουν στις κοινωνίες μας, δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας, παράλληλα αξιοποιώντας know-how από άλλους κλάδους, όπως είναι η ναυπηγική, τα υδροηλεκτρικά και η βιομηχανία καλωδίων».
-Σε ποιες περιοχές της χώρας ενδείκνυται η εγκατάσταση πλωτών αιολικών πάρκων;
«Το Αιγαίο χαρακτηρίζεται από ικανοποιητικό αιολικό δυναμικό όλο το χρόνο. Βάσει του αιολικού δυναμικού, αλλά και περιοριστικών παραγόντων όπως το κυματικό καθεστώς, η σεισμική δραστηριότητα και οι γεωπολιτικές συνθήκες, οι περιοχές στον Ελλαδικό χώρο που θεωρούνται δυνατοί υποψήφιοι για την εγκατάσταση πλωτών αιολικών πάρκων είναι οι Κυκλάδες, το Βόρειο Αιγαίο (μεταξύ Λήμνου και Άη Στράτη), τα Δωδεκάνησα (άξονας Ικαρίας-Πάτμου-Λέρου), καθώς και η ζώνη ανάμεσα στην Κρήτη και στην Κάρπαθο.
Διεξοδικές περιβαλλοντικές μελέτες θα πρέπει να λάβουν χώρα, αναφορικά με τις επιπτώσεις των πλωτών αιολικών πάρκων στις προτεινόμενες περιοχές κατά την εγκατάστασή τους αλλά και τη λειτουργεία τους. Προφανώς θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές αλλά και υγροβιότοποι που αποτελούν ενδιαίτημα για την ορνιθοπανίδα θα πρέπει να αποκλείονται κατά τον σχεδιασμό».
-Ενώ πολλοί λένε πως οι ΑΠΕ είναι η λύση, πολλοί, επίσης, τις πολεμούν. Τελικά, τι συμβαίνει με τις ΑΠΕ;
«Οι πιο πολλοί πολίτες αντιλαμβάνονται την αναγκαιότητα για την ανάπτυξη εγκαταστάσεων ΑΠΕ έναντι της χρήσης των ορυκτών καυσίμων. Εξάλλου, δεν είναι τυχαίο πως στην καθημερινότητά μας οι πιο πολλές/οί επωφελούμαστε από τη χρήση ΑΠΕ, ακόμα και με τον πιο απλό τρόπο μέσω της χρήσης του κοινού ηλιακού θερμοσίφωνα.
Ωστόσο, δεν είναι λίγοι αυτοί οι συμπολίτες μας, που αντιδρούν ως προς την εγκατάσταση ΑΠΕ σε συγκεκριμένες περιοχές, κυρίως εκφράζοντας τις αμφιβολίες τους ως προς τον τρόπο υλοποίησης τέτοιων έργων. Αυτές οι αμφιβολίες είναι συνδεδεμένες με πρακτικές που έχουν εφαρμοστεί στο παρελθόν στη χώρα μας και δεν είναι τόσο φιλικές προς το περιβάλλον.
Επίσης, πολλές από αυτές τις εγκαταστάσεις απαιτούν μεγάλες αρχικές επενδύσεις, με αποτέλεσμα να είναι προσβάσιμες μόνο από ένα μικρό κομμάτι του πληθυσμού».
-Γιατί ο κόσμος φοβάται τα χερσαία αιολικά πάρκα;
«Τα χερσαία αιολικά πάρκα δεν παύει να αποτελούν μια ιδιαίτερα σημαντική παρέμβαση στο φυσικό περιβάλλον, καταλαμβάνοντας μεγάλες εκτάσεις γης σε ορεινές περιοχές. Αρκετοί πολίτες εναντιώνονται στη διάνοιξη νέων δρόμων σε ευαίσθητα οικοσυστήματα για τη μεταφορά και εγκατάσταση των ανεμογεννητριών, καθώς και στο μέγεθος των ανεμογεννητριών που επιλέγονται.
Δυστυχώς στη χώρα μας, σε μεγάλο βαθμό, δεν έχουν ακολουθηθεί ορθές πρακτικές για τη χωροθέτηση των χερσαίων αιολικών πάρκων, σύμφωνα με την πρόσφατη απόφαση της Ευρωπαϊκής επιτροπής (INFR (2014) 4073). Για όλα τα έργα που ενδέχεται να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στις τοποθεσίες Natura 2000, θα πρέπει να γίνεται λεπτομερής αξιολόγηση των επιπτώσεών τους.
Ως απόρροια του παραπάνω, η εξ΄αρχής σωστή χωροθέτηση των αιολικών πάρκων, μπορεί να συμβάλλει στην αποτελεσματική προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, κερδίζοντας την εμπιστοσύνη των πολιτών.
Επίσης, οι επιστήμονες αναζητούν νέους τρόπους ανακύκλωσης των πτερυγίων των ανεμογεννητριών, όταν αυτές φθάνουν στο τέλος της ζωής τους και αποσύρονται, καθώς και τη χρήση υλικών που είναι φιλικά προς το περιβάλλον. Η διατήρηση της βιοποικιλότητας μαζί με την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής θα πρέπει να είναι άμεσα συνδεδεμένες, σε όλες τις φάσεις αυτών των πρότζεκτ».
-Προλαβαίνουμε να.. νικήσουμε την κλιματική αλλαγή;
«Ο περιορισμός της ανόδου της θερμοκρασίας του πλανήτη στον 1.5 βαθμό Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα, προϋποθέτει να γίνουν στοχευμένες δράσεις σε παγκόσμιο επίπεδο για τη μείωση των εκπομπών.
Πέραν αυτού του ορίου αναμένεται πως η καταστροφή θα είναι μη αναστρέψιμη. Με αυτή την ερώτηση μού δίνετε μια καλή ευκαιρία να αναφερθώ στην πιο πρόσφατη έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (ΙPCC) που αποτελεί έναν “οδηγό επιβίωσης για την ανθρωπότητα”, (AR6, 20.03.2023), και σύμφωνα με την οποία «δεν είμαστε στην σωστή τροχιά, ωστόσο δεν είναι υπερβολικά αργά».
Ιδανικά, θα πρέπει να ακολουθηθεί μια παγκόσμια προσέγγιση, κάθε χώρα όμως έχει διαφορετικό σημείο εκκίνησης, επίσης, δεν αναμένεται όλες οι χώρες να πληγούν το ίδιο από την κλιματική αλλαγή.
Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, το 64% των ανθρώπων παγκοσμίως αντιλαμβάνεται την κλιματική αλλαγή ως παγκόσμια κλιματική κρίση, ενώ φαίνεται πως η ευαισθητοποίηση είναι πιο έντονη στις πιο νέες γενιές, πιθανά λόγω της πρόσβασης σε αντίστοιχο ενημερωτικό υλικό.
Εξάλλου οι σχετικές επιπτώσεις έχουν αρχίσει να γίνονται όλο και πιο ορατές σε όλες/ους μας (διάβρωση των ακτών, καταγραφή υψηλότερης συχνότητας ακραίων φαινομένων, μείωση της βιοποικιλότητας, ξενικά είδη κλπ).
Η σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων θα πρέπει να συνοδεύεται από την ανάπτυξη ΑΠΕ και τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης αυτών. Επίσης, οι δράσεις για το κλίμα θα πρέπει να είναι μια ολοκληρωμένη προσπάθεια που να απαρτίζεται από επιμέρους ενέργειες, συμβατές η μια με την άλλη, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας (πράσινη μετάβαση, διατήρηση βιοποικιλότητας, στρατηγική “από το αγρόκτημα στο πιάτο”, κυκλική οικονομία κ.α.)».