Ήταν μια υπόθεση πολύκροτη όταν συνέβη και συνεχίζει να συγκλονίζει ακόμα και σήμερα 37 χρόνια μετά. Ο λόγος για ένα έγκλημα πρωτοφανές στα χρονικά, με δράστη τον Γιάννη Παπαδόσηφο, που στις 20 Δεκεμβρίου 1988 σκότωσε μπροστά στους δικαστές, στους ένορκους και το έντρομο ακροατήριο το φονιά του γιου του Μανόλη, τον Γιάννη Βενιεράκη.
Δεκαεννιά χρόνια μετά το θάνατο του γιου του και 14 χρόνια μετά τη δολοφονία του Γιάννη Βενιεράκη μέσα στο Εφετείο Πειραιά, το 2012 και λίγο πριν ο Γιάννης Παπαδόσηφος φύγει από τη ζωή στα 87 του χρόνια δήλωνε: «Δε το μετάνοιωσα, αν ήταν ζωντανός θα τον ξανασκότωνα».
Από το πρώτο έγκλημα ως το δεύτερο και από την καταδίκη του Γιάννη Παπαδόσηφου για ανθρωποκτονία από πρόθεση με ελαφρυντικά ως την έκτιση της ποινής και το θάνατο του γράφτηκαν πολλά ρεπορτάζ. Ακόμα όμως και αν οι δεκαετίες πέρασαν, η υπόθεση αυτή αποτελεί σημείο αναφοράς στην ελληνική κοινωνία και την ελληνική δικαιοσύνη. Σε αυτό το διάστημα έχει εμπνεύσει μελέτες, ντοκιμαντέρ και συζητήσεις για τη σχέση δικαίου, ηθικής και παραδόσεων.
Ο Γιάννης Παπαδόσηφος εκτέλεσε τον Γιάννη Βενιεράκη με πέντε πυροβολισμούς με πιστόλι Λούγκερ μέσα στο Δικαστήριο. Ακριβώς ένας πυροβολισμός παραπάνω από αυτούς με τους οποίους ο Βενιεράκης στις 7 Αυγούστου 1983 είχε δολοφονήσει τον Μανόλη Παπαδόσηφο στο πατάρι καφετέριας του Ρεθύμνου.
Ο Μανόλης ήταν μόλις 27 χρόνων και ήταν φίλοι με τον Γιάννη Βενιεράκη με τις πληροφορίες από τις εφημερίδες εκείνης της εποχής να αναφέρουν ότι αφορμή στάθηκε μια γυναίκα που και οι δύο διεκδικούσαν. Οι δύο φίλοι πήγαν στο πατάρι της καφετέριας να λύσουν τις διαφορές τους και λίγο αργότερα ακούστηκαν οι πυροβολισμοί.
Ο Μανόλης άφησε την τελευταία του πνοή ενώ μεταφερόταν στο Νοσοκομείο και ο Γιάννης Βενιεράκης συνελήφθη, προφυλακίστηκε και καταδικάστηκε από το Μικτό Ορκωτό Κακουργιοδικείο σε ισόβια κάθειρξη. Ήταν ήδη στη φυλακή όταν άσκησε έφεση και οι αρχές για να αποφύγουν το ενδεχόμενο μιας βεντέτας όρισαν τη δίκη μακριά από την Κρήτη, στο Εφετείο του Πειραιά.
Το ρεπορτάζ της «Πατρίς»
Η «Π» όπως και όλες οι εφημερίδες της εποχής είχε καλύψει το ρεπορτάζ αναφέροντας στην πρώτη της σελίδα την 21η Δεκεμβρίου του 1988:
«Κρητική βεντέτα αναβίωσε χθες το μεσημέρι στο Εφετείο του Πειραιά, όταν ο Ιωάννης Εμ. Παπαδόσηφος, 62 ετών σκότωσε μεπιστόλι τον δολοφόνο του γιού του Ιωάννη Μ. Βενιεράκη, 37 ετών, λίγο πριν εκδικασθεί η έφεση, που είχε ασκήσει ο δεύτερος. Το έγκλημα διαπράχθηκε στις 12.10′ το μεσημέρι σε διάδρομο του Δικαστικού Μεγάρου του Πειραιά, στην οδό Σκουζέ, καθώς ο ισοβίτης Βενιεράκης, προσαγόταν σε αίθουσα του β’ ορόφου, όπου θα εκδικαζόταν η έφεση του.
Είχε αποφασισθεί, η υπόθεση να εκδικαστεί στον Περαιά και, όχι στο Εφετείο της Κρήτης, προκειμένου να αποφευχθεί, ακριβώς η βεντέτα, απο συγγενείς του Εμμ. Παπαδοσηφου, τον oποίο ο Βενιεράκης, είχε σκοτώσει πριν πέντε περίπου χρόνια. Ο πατέρας του θύματος, όμως βρισκόταν εκεί και περίμενε την προσαγωγή του.
Μόλις φάνηκε η συνοδεία των αστυνομικών με τον κρατούμενο, ο I. Παπαδόσηφος «τράβηξε πιστόλι» και πυροβόλησε δύο φορές το Βενιεράκη, που έπεσε νεκρός. Ο δράστης, παρέμεινε στη θέση του και δευτερόλεπτα αργότερα συνελήφθη από αστυνομικούς. Δράστης και θύμα, ήταν από το Ρέθυμνο, όπου είχε διαπραχθεί και ο φόνος του γιού του I. Παπαδόσηφου, στις 7 Αυγούστου 1983. Ο τελευταίος είχε διαπληκτισθεί, τότε για ασήμαντη αφορμή με τον Βενιεράκη, μέσα σε λέσχη, και ο καυγάς αυτός αποτέλεσε και την αφορμή του φόνου.
Ισχυρά αστυνομικά μέτρα λήφθηκαν στο Δικαστικό Μέγαρο του Πειραιά, αμέσως μετά το φόνο, γιατί πολυάριθμοι συγγενείς του δράστη και του θύματος, βρίσκονταν εκεί, γεγονός, που δημιουργούσε φόβους για εκδήλωση ευρύτερων επεισοδίων. Ήταν χαρακτηριστικό, ότι οι συγγενείς του Παπαδοσηφου, ξέσπασαν σε θορυβώδεις εκδηλώσεις επιδοκιμάζοντας την πράξη του.
Τα μέλη των δύο οικογενειών που είχαν συγκεντρωθεί στο δικαστικό μέγαρο κρατήθηκαν σε απόσταση από ισχυρή αστυνομική δύναμη και αργά το βράδυ χθες επιβιβάστηκαν υπό επιτήρηση σε διαφορετικά πλοία για να επιστρέφουν εδώ.
Αξίζει ωστόσο να σημειωθεί ότι χθες στο Ρέθυμνο και στα χωριά των δύο οικογενειών έχουν παρθεί αυστηρά μέτρα για το φόβο δημιουργίας νέων επεισοδίων».
«Τώρα λευτερώθηκα»
Η δίκη ορίστηκε το Δεκέμβριο του 1998 και όπως ήταν φυσικό τα μέτρα ήταν δρακόντεια, χωρίς τελικά να εμποδίσουν, όπως έδειξαν τα γεγονότα τον Κρητικό πατέρα να πάρει εκδίκηση για το θάνατο του παιδιού του.
Φαίνεται πως ο Παπαδόσηφος μπήκε και βγήκε πολλές φορές στην αίθουσα όσο διεξάγονταν η δίκη και πάντα ελέγχονταν από τους αστυνομικούς.
Ξαφνικά έφυγε από τις θέσεις του ακροατηρίου, πήδηξε μπροστά τον σκότωσε τον Βενιεράκη που καθόταν στο εδώλιο του κατηγορούμενου.
Ο Παπαδόσηφος παραδόθηκε αμέσως και δήλωσε απευθυνόμενος προς τους δικαστές: «Τώρα λευτερώθηκα! Έκανα το χρέος μου για το παιδί μου. Κάντε κι εσείς τη δουλειά σας!»
Όπως αναφέρεται σε ρεπορτάζ από τη «Μηχανή του Χρόνου» : «Εντύπωση και ερωτήματα προκάλεσε το γεγονός πώς ο Παπαδόσηφος κατάφερε να περάσει στην αίθουσα του δικαστηρίου οπλισμένος. Ο ίδιος ποτέ δεν το αποκάλυψε και συχνά δήλωνε ότι το είχε πάνω του, αλλά δεν τον έψαξαν οι αστυνομικοί. Έτσι, δημιουργήθηκε ένας «μύθος», ότι ο Παπαδόσηφος είχε κρύψει το όπλο κάτω από την πυκνή γενειάδα του, που άφησε μετά τον θάνατο του γιου του και οι αστυνομικοί από σεβασμό δεν τον έψαξαν εκεί».
Ο Γιάννης Παπαδόσηφος καταδικάστηκε για φόνο εκ προμελέτης σε 14 χρόνια φυλάκισης. Εξέτισε πέντε χρόνια από την ποινή του στη φυλακή και επέστρεψε στο Ρέθυμνο. Πέθανε στις 2 Μαΐου 2012, σε ηλικία 87 ετών.
Σπάνιο παγκόσμιο περιστατικό
Η πράξη του Παπαδόσηφου καταγράφηκε ως μία από τις πιο συγκλονιστικές στιγμές αυτοδικίας μέσα σε δικαστική αίθουσα. Η υπόθεση συγκρίθηκε από νομικούς και ιστορικούς με σπάνια περιστατικά ανά τον κόσμο όπου θύματα ή συγγενείς θυμάτων προχώρησαν σε φόνο μέσα στα ίδια τα δικαστήρια.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η υπόθεση Gary Plauché το 1984, όπου πατέρας σκότωσε τον βιαστή του γιου του ζωντανά μπροστά στις κάμερες, παρουσιάζει σημαντικές ομοιότητες με την υπόθεση Παπαδόσηφου.
Στη Γερμανία και την Ιταλία έχουν καταγραφεί σποραδικές παρόμοιες υποθέσεις, αλλά σπανιότατα με τέτοια δημόσια αποδοχή και κοινωνική νομιμοποίηση.
Η υπόθεση Παπαδόσηφου εντάσσεται πλέον στις περιπτώσεις που χρησιμοποιούνται από πανεπιστημιακά ιδρύματα σε μαθήματα εγκληματολογίας, νομικής και κοινωνιολογίας, ως παράδειγμα οριακής αντίδρασης ενός πολίτη απέναντι σε ένα δικαστικό σύστημα που θεωρεί ανεπαρκές.