Το ημερολόγιο έγραφε 13 Νοεμβρίου 1973 και η τοποθεσία ήταν το ακριτικό Πέπλο του Έβρου. Ο Γιάννης Νισταζάκης, φαντάρος τότε, κρατούσε στα χέρια του το προσωρινό του απολυτήριο. Λίγες μόλις ημέρες πριν από το μεγάλο βράδυ της 17ης Νοεμβρίου – εκείνη τη νύχτα που χιλιάδες φοιτητές στάθηκαν μπροστά στα τανκς και στη Χούντα για να φωνάξουν για την ελευθερία τους – ξεκινούσε το προσωπικό του ταξίδι προς την Ιστορία.
Ο Κρητικός τοπογράφος μηχανικός είχε εισέλθει στη Σχολή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου το 1969 και ολοκλήρωσε τις σπουδές του το 1974. Ήταν ένας άνθρωπος που έζησε την Ιστορία από πρώτο χέρι, ένας συμπατριώτης μας που βρέθηκε στην πρώτη γραμμή της αντίστασης απέναντι στη βάρβαρη δικτατορία που έθεσε τη χώρα σε «γύψο» για επτά μαύρα χρόνια.
Η Χούντα είχε ακυρώσει την αναβολή που δικαιούνταν οι φοιτητές, προσπαθώντας να σπάσει το φοιτητικό αντιδικτατορικό κίνημα. Παρά τις δυσκολίες, οι φοιτητές στην Αθήνα συνέχιζαν τον αγώνα τους στο Πολυτεχνείο με αποφασιστικότητα και αφοσίωση.
Ο Γιάννης Νισταζάκης εξιστορεί στο Patris.gr τα γεγονότα, τις συγκινήσεις και τον αγώνα του Πολυτεχνείου τον Νοέμβρη του ’73.
Πώς ήταν το ταξίδι της επιστροφής σας;
«Πυρετώδες, αγχωτικό και γεμάτο λαχτάρα. Από την Τρίπολη συντονιζόμασταν με τους φοιτητές που κράταγαν την κατάληψη. Στη Θεσσαλονίκη μπήκαμε σε ένα ταξί, όλοι με τα φανταρικά μας. Κι έτσι έφτασα στο Πολυτεχνείο — με τη στολή. Ίσως αυτό να συνέβαλε στο να με εκλέξουν συντονιστή της Σχολής, μαζί με τον Μίμη Ανδρουλάκη. Ήταν μια εικόνα που έλεγε πολλά: στρατιώτες απέναντι στη χούντα.»
Πώς ήταν οι πρώτες ώρες μέσα στο Πολυτεχνείο;
«Γεμάτες ευθύνη. Κάναμε περιπολίες γύρω από το κτίριο με ένα ρόπαλο στο χέρι και τη στρατιωτική στολή στην πλάτη. Ήταν παράλογο, αλλά και βαθιά συμβολικό. Ένα μωσαϊκό από πρόσωπα, ιδέες, φόβους και όνειρα, που εκείνες τις ώρες έδεναν σε μία κοινή φωνή.»
Πότε καταλάβατε ότι το Πολυτεχνείο θα γραφτεί στην ιστορία;
«Το απόγευμα της 16ης Νοέμβρη. Η Αθήνα άρχισε να πλημμυρίζει. Στην αρχή λίγοι, μετά δεκάδες, εκατοντάδες, χιλιάδες… και μέχρι το βράδυ, ένα εκατομμύριο. Αγρότες, εργάτες, μαθητές, φοιτητές, οικογένειες. Η Ελλάδα σύσσωμη. Ήταν σαν να βλέπαμε έναν λαό να παίρνει πίσω την ανάσα του μετά από επτά χρόνια σιωπής.»
Πώς βιώσατε εκείνη τη στιγμή, νέος όπως ήσασταν;
«Ως βάρος, αλλά και ως τιμή. Φόβος υπήρχε — αλλά και μια αίσθηση πως είμαστε το στόμα όσων δεν μπορούσαν πια να μιλήσουν. Εκείνη τη βραδιά ένιωσα πως οι ώμοι μας δεν κουβαλούσαν απλώς μια κατάληψη· κουβαλούσαν μια πατρίδα που έψαχνε την ελευθερία της.»
Τι θυμάστε από τη στιγμή της επέμβασης;
«Τους ελεύθερους σκοπευτές να εμφανίζονται στα κτίρια. Τους πρώτους πυροβολισμούς. Τους ανθρώπους που έπεφταν. Ο Κυριάκος Σταμέλος προσπάθησε να διαπραγματευτεί — και τον άρπαξαν, τον πέταξαν σε κλούβα. Εκεί καταλάβαμε ότι δεν υπήρχε επιστροφή. Το καθεστώς είχε διαλέξει τον δρόμο της βίας.»
«Ναι, φοβήθηκα. Αλλά το χρέος ήταν μεγαλύτερο από τον φόβο»
Πώς νιώσατε εκείνη την πιο δύσκολη στιγμή;
«Φόβο, βέβαια. Αλλά δίπλα μου υπήρχαν νεκρά παιδιά. Και όταν έχεις μπροστά σου τη θυσία τους, νιώθεις ότι οφείλεις να σταθείς όρθιος. Ήταν χρέος — απέναντι στους φοιτητές, στους ανθρώπους που περίμεναν έξω, απέναντι στην ίδια τη χώρα. Ακόμη και σήμερα λέω πως δεν θα μπορούσα να αντικρίσω τα εγγόνια μου αν είχα λυγίσει.»
Ήταν το Πολυτεχνείο το σημείο που έριξε τη χούντα;
«Ήταν η αρχή του τέλους της. Ο λαός είχε ξυπνήσει και η χούντα δεν μπορούσε πια να σταθεί. Η νεολαία, καθαρή από συμφέροντα και φθορά, βγήκε μπροστά και άλλαξε τη ροή της ιστορίας.»
Θα μπορούσε να υπάρξει σήμερα κάτι αντίστοιχο;
«Ίσως όχι στην ίδια μορφή. Αλλά οι νέοι πρέπει να παλεύουν. Να βγαίνουν στους δρόμους για την παιδεία, τα όνειρά τους, την ελευθερία τους. Το βλέπουμε παγκοσμίως: στο Νεπάλ, στη Νέα Υόρκη, παντού όπου η νεολαία σηκώνεται, κάτι αλλάζει. Η δύναμη της νεολαίας είναι τεράστια όταν δεν έχει φθαρεί.»
Ποια επίσκεψη στο Πολυτεχνείο σας σημάδεψε;
«Η μέρα που πήγα με τον εγγονό μου. Περπατήσαμε όλους τους χώρους, του έδειξα πού στεκόμασταν, πού συνεδριάζαμε, πού ελπίζαμε. Ήταν σαν να περνούσε η σκυτάλη σε μια νέα γενιά. Και οι ομιλίες στα σχολεία… εκεί νιώθω ότι μεταφέρω κάτι ιερό.»
Τι θα λέγατε στον νεαρό Γιάννη του 1973;
«Θα του έλεγα να μη χωριστούμε σε κόμματα μετά. Με τα ιδανικά που είχαμε, θα μπορούσαμε να φτιάξουμε εμείς ένα νέο πολιτικό ρεύμα. Όταν ενωθήκαμε, ρίξαμε μια δικτατορία. Ενωμένοι, θα μπορούσαμε να χτίσουμε και κάτι καλύτερο.»
Τι μήνυμα θέλετε να στείλετε στη νέα γενιά, ενόψει της 17ης Νοέμβρης;
«Η νεολαία έχει τη δύναμη να ανατρέψει τα πάντα. Όπως κάναμε εμείς τότε στο Πολυτεχνείο, έτσι και σήμερα οι νέοι μπορούν να αγωνιστούν για την ελευθερία, τα δικαιώματά τους και τα όνειρά τους.»