Μοιάζει από μακριά σαν ένα… κολοσσιαίο παζλ, του οποίου τα κομμάτια μπαίνουν στη σειρά. Ενα κέντημα που πλέον έχει πάρει μορφή και είναι έτοιμο να αποκτήσει και τα χρώματα που θα το ζωντανέψουν. Ο λόγος για το Νέο Διεθνές Αεροδρόμιο Ηρακλείου Κρήτης στο Καστέλλι, το δεύτερο μεγαλύτερο της χώρας (μετά από αυτό της Αθήνας), αλλά και μακράν το πιο σύγχρονο στην Ελλάδα, σε όλη τη Μεσόγειο και όχι μόνο.
Αρκεί να σκεφτεί κανείς πόσα αεροδρόμια έχουν χτιστεί εκ του μηδενός τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη και διεθνώς. Ξεκίνησε να χτίζεται εκεί όπου πριν από λίγα χρόνια υπήρχαν λόφοι και το κλασικό ανάγλυφο μιας αγροτικής περιοχής. Και τώρα, που πια οδεύει προς την ολοκλήρωση, ενσωματώνει σε τεχνολογικό επίπεδο ό,τι πιο σύγχρονο και καινοτόμο υπάρχει στην αεροναυτιλία.
Ολοκλήρωση το 2026
Σε λιγότερο από έναν χρόνο, έως το φθινόπωρο του 2026, θα παραδοθεί από την κατασκευάστρια ΤΕΡΝΑ «με το κλειδί στο χέρι» ένα διεθνές αεροδρόμιο που έρχεται από το… μέλλον.
Σε αυτή τη φάση, κάθε μέρα που περνάει, το τεράστιο εργοτάξιο αλλάζει μορφή, κάνει ένα βήμα προς την τελική διαμόρφωσή του. Και αυτά τα βήματα γίνονται όλο και ταχύτερα. Είναι χαρακτηριστικό ότι μόλις έναν χρόνο πριν, τον Οκτώβριο του 2024, η πρόοδος υλοποίησης βρισκόταν στο 33% και τώρα στο 65%. Ετσι, περίπου τον Αύγουστο-Σεπτέμβριο του 2026 θα λείπουν μόνο οι κορδέλες των εγκαινίων. Μέσα στο 2027 θα γίνουν οι δοκιμαστικές πτήσεις και στον βαθμό που θα λυθεί σε σύντομο διάστημα το ζήτημα για την τοποθέτηση του ραντάρ στον λόφο Παπούρα, για την οποία αναμένεται απόφαση του ΣτΕ, θα ξεκινήσει και η εμπορική λειτουργία, που τοποθετείται προς τα τέλη του 2027 ή εντός του 2028.
Οταν περιηγείσαι στον χώρο των 6.030 στρεμμάτων όπου αναπτύσσεται ο νέος αερολιμένας, βλέπεις, πέραν του κεντρικού terminal, πολλές από τις υπόλοιπες υποδομές να έχουν σχεδόν ολοκληρωθεί. Μεταξύ αυτών, ο αεροδιάδρομος των 3,2 χλμ., που χρειάστηκε τέσσερα χρόνια για να φτάσει στη σημερινή μορφή του και από τον οποίο λείπουν μόνο τα φώτα.
Η πρόοδος υλοποίησης
Ειδικότερα για την πρόοδο υλοποίησης, οι φέροντες οργανισμοί του αεροσταθμού και του πύργου ελέγχου, καθώς και της πλειονότητας των υπόλοιπων κτιρίων έχουν ολοκληρωθεί.
Επίσης:
■ Η διάστρωση της τελικής επιφάνειας των ειδικών οδοστρωμάτων προσγείωσης / απογείωσης / στάθμευσης αεροσκαφών βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, με ποσοστό υλοποίησης στο 96%.
■ Ο πύργος ελέγχου έχει ολοκληρωθεί κατά 60%.
■ To κεντρικό terminal 7 επιπέδων έχει ολοκληρωθεί κατά 60%.
■ Τα καταστρώματα του διαδρόμου προσγείωσης – απογείωσης, μήκους 3.200 μέτρων, και του τροχόδρομου εμφανίζoυν ποσοστό προόδου 96%. Μάλιστα, είναι θέμα λίγων ημερών να φτάσουν στο 100%.
■ Η κατασκευή των οικοδομικών και ηλεκτρομηχανολογικών εργασιών βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη στην πλειονότητα των κτιρίων.
Οσον αφορά στη νέα οδική σύνδεση με τον ΒΟΑΚ, βρίσκεται στο 85%, εκτός ενός τμήματος στο οποίο -λόγω αρχαιολογικών ευρημάτων- κατασκευάζεται σήραγγα μήκους 3 χλμ.
Τι θα περιλαμβάνει
Το Νέο Διεθνές Αεροδρόμιο Ηρακλείου θα περιλαμβάνει:
■1 διάδρομο προσγείωσης – απογείωσης, μήκους 3.200 μέτρων, κατηγορίας κατά ICAO 4E.
■ 1 παράλληλο τροχόδρομο κίνησης αεροσκαφών ίσου μήκους.
■ 8 συνδετήριους τροχόδρομους του διαδρόμου με τον παράλληλο τροχόδρομο.
■ 2 συνδετήριους τροχόδρομους με τον διάδρομο του Στρατιωτικού Αεροδρομίου.
■ Χώρο στάθμευσης αεροσκαφών (Αpron) που αποτελείται από 5 σταθερές θέσεις κατηγορίας Ε (ή 10 κατηγορίας C), 27 απομακρυσμένες θέσεις κατηγορίας C και 2 κατηγορίας C (ή 1 θέση κατηγορίας Ε), 16 θέσεις για γενική αεροπλοΐα και 3 θέσεις για ελικόπτερα.
■ Κτίριο αεροσταθμού (terminal building) 7 επιπέδων συνολικής επιφάνειας 93.572 τ.μ. Είναι, δηλαδή, υπερδιπλάσιο σε σχέση με το αντίστοιχο του υφιστάμενου αεροδρομίου «Νίκος Καζαντζάκης».
■ Πύργο ελέγχου 4.850 τ.μ. και ύψους 44 μ., ο οποίος προβλέπεται να παραδοθεί στην ΥΠΑ την άνοιξη του 2026 προκειμένου να τοποθετηθούν τα μηχανήματα αεροναυτιλίας.
■ 10 κτίρια/εγκαταστάσεις απαιτήσεων λειτουργίας αεροδρομίου: Πυροσβεστικής (επιφάνειας 1.450 τ.μ. με χρόνο απόκρισης το πολύ 3 λεπτά), Αστυνομίας (επιφάνειας 1.250 τ.μ.), συντήρησης αεροδρομίου (επιφάνειας 1.050 τ.μ.), εταιρειών επίγειας εξυπηρέτησης, διανομής ηλεκτρικής ενέργειας, υποσταθμού 150 kV, δεξαμενών νερού, βιολογικού καθαρισμού που θα εξυπηρετεί και 9 όμορους οικισμούς, αποθήκευσης καυσίμων (7.500 κυβικών μέτρων) και ανεφοδιασμού αεροσκαφών μέσω υπόγειου συστήματος Hydrant (με 90 σημεία ανεφοδιασμού), συλλογής απορριμμάτων αεροδρομίου.
■ Χώρους στάθμευσης και εξυπηρέτησης 1.546 Ι.Χ. οχημάτων (εκ των οποίων 86 για ΑμεΑ και αρχικά 70 για ηλεκτρικά οχήματα με προοπτική πρόσθεσης άλλων 268 θέσεων), 206 μοτοσικλετών, 168 ταξί και 96 λεωφορείων. Προβλέπεται μελλοντική επέκταση για επιπλέον 693 Ι.Χ. και 203 μοτοσικλέτες.
■ Χώρο ανάπτυξης εμπορικής ζώνης (με malls, ξενοδοχείο κ.ά.) επιφάνειας 443.000 τ.μ., με προοπτική επέκτασης 282.000 τ.μ.
■ Κλειστό αυτοκινητόδρομο σύνδεσης του αεροδρομίου με τον ΒΟΑΚ στο ύψος του οικισμού Χερσονήσου, μήκους περίπου 18 χλμ., 2 κλάδων με 2 λωρίδες κυκλοφορίας ανά κατεύθυνση, και παράπλευρο δίκτυο σε όλο το μήκος.
■ Αρτηρία σύνδεσης αεροδρομίου με την επαρχική οδό Αρκαλοχωρίου – Βιάννου μήκους περίπου 6 χλμ., με 1 λωρίδα κυκλοφορίας, διευρυμένη ΛΕΑ ανά κατεύθυνση και παράπλευρο δίκτυο σε όλο το μήκος.
■ Περιμετρική οδό Καστελλίου μήκους 1,5 χλμ.
■ Εξωτερικό περιμετρικό δίκτυο αεροδρομίου με την αναβάθμιση των χαρακτηριστικών των υφιστάμενων οδών που επηρεάζονται, εκτιμώμενου συνολικού μήκους 20 χλμ.
Οσον αφορά στις κτιριακές εγκαταστάσεις, κατασκευάζονται με ποιότητα και υλικά ώστε να εξασφαλίσουν τη διάκριση Leed Silver. Σημειώνεται ότι έχει προγραμματιστεί η τοποθέτηση φωτοβολταϊκών πάνελ στις στέγες τόσο του κεντρικού terminal όσο και των άλλων κτιρίων, αλλά και στα στέγαστρα των χώρων στάθμευσης, ενώ δρομολογείται και η ανάπτυξη φωτοβολταϊκών πάρκων σε σημεία της έκτασης του νέου αερολιμένα. Ετσι, σημαντικό ποσοστό της ενέργειας που θα καταναλώνεται θα προέρχεται από ΑΠΕ.
Απογείωση της κίνησης
Το Νέο Διεθνές Αεροδρόμιο στο Καστέλλι αναμένεται να είναι μακράν το δεύτερο σε επιβατική κίνηση αεροδρόμιο της χώρας, απογειώνοντας το τουριστικό ρεύμα προς το νησί. Είναι χαρακτηριστικό ότι, με βάση τις αρχικές προβλέψεις, αυτή υπολογιζόταν στα 9,6 εκατομμύρια επιβάτες τον χρόνο κατά το 5ο έτος της παραχώρησης και στα 14,5 εκατομμύρια επιβάτες το 30ό έτος.
Με βάση τις αναθεωρημένες προβλέψεις, το νέο αεροδρόμιο θα εξυπηρετεί 11,9 εκατομμύρια επιβάτες κατά το 5ο έτος της παραχώρησης και αντίστοιχα περί τα 17,8 εκατομμύρια επιβάτες το 30ό έτος. Μεγέθη που εκτιμάται ότι θα ξεπεραστούν κατά πολύ, ιδιαίτερα αν ληφθεί υπόψη ότι το υφιστάμενο αεροδρόμιο «Νίκος Καζαντζάκης» θα κλείσει φέτος με 10 εκατομμύρια επιβάτες και ότι με το νέο στο Καστέλλι θα δοθεί ακόμη μεγαλύτερη ώθηση.
Νέα συστήματα
Αξίζει να αναφερθεί ότι σε όλες τις κρίσιμες υποδομές του νέου αεροδρομίου έχει χρησιμοποιηθεί τεχνολογία αιχμής.
Το κεντρικό terminal που αναπτύσσεται σε 7 επίπεδα συνολικής επιφάνειας 93.572 τ.μ. θα διαθέτει από τους πιο σύγχρονους χώρους check-in στην Ευρώπη, αρχικά 80 θέσεων, αλλά και 14 θέσεων self check-in, με αυτοματοποιημένο σύστημα παράδοσης αποσκευών, αξονικούς τομογράφους νέας γενιάς που επιτρέπουν την ελεύθερη διέλευση συσκευών (κινητά τηλέφωνα, tablets κ.ά.) χωρίς να αφαιρούνται από τις βαλίτσες. Ακόμη, προβλέπονται 7 σημεία ελέγχου διαβατηρίων και 8 e-gates, με δυνατότητα επέκτασης, καθώς και συνολικά 19 πύλες αναχώρησης.
Ιδιαίτερα εντυπωσιακό είναι και το σύστημα διαχείρισης-ελέγχου των αποσκευών το οποίο έχει σχεδόν τοποθετηθεί καταλαμβάνοντας μεγάλη έκταση, ενώ δεν έχει καμία σχέση με όσα γνωρίζουμε μέχρι σήμερα.
Περιλαμβάνει ένα τεράστιο σύμπλεγμα διαδρόμων με διαδοχικά τσεκαρίσματα που λειτουργεί αυτοματοποιημένα και, όπως υποστηρίζεται, δεν κάνει λάθος. Ετσι, οι βαλίτσες θα περνούν από διάφορα στάδια ελέγχου και θα κατανέμονται ή θα εκφορτώνονται από τις αντίστοιχες πτήσεις με ελάχιστη ανθρώπινη παρέμβαση. Για όσες εικάζεται ότι περιέχουν ύποπτα αντικείμενα υπάρχουν τουλάχιστον τρία στάδια μακροσκοπικού ηλεκτρονικού ελέγχου προτού φτάσουν στα χέρια των Αρχών για να ανοιχτούν. Αυτό το νέο σύστημα διαχείρισης αποσκευών κόστισε, σύμφωνα με πληροφορίες, περί τα 25 εκατ. ευρώ. Παράλληλα, θα υπάρχουν εκτεταμένοι εμπορικοί χώροι με καταστήματα εστίασης και duty free.
Η ιστορία και η επένδυση
Από το μακρινό 2008 ξεκινά η υπόθεση γύρω από το νέο αεροδρόμιο στο Καστέλλι. Η πρώτη δημοπράτηση ανακοινώθηκε από το τότε ΥΠΕΧΩΔΕ το 2009, έγινε το 2011, όταν είχε ξεσπάσει η οικονομική κρίση, και ο διαγωνισμός κατέληξε άγονος, αφού δεν υπήρξε ενδιαφερόμενος. Το 2014 επανήλθε στο προσκήνιο και δόθηκαν τα αρχικά τεύχη δημοπράτησης. Από τότε ξεκίνησε ένας χορός αναβολών λόγω των ραγδαίων πολιτικοοικονομικών εξελίξεων. Το 2015 άλλαξε το μοντέλο του έργου, δόθηκαν τα νέα τεύχη δημοπράτησης, ο κύκλος διαβούλευσης επί των οποίων ολοκληρώθηκε τα τέλη Φεβρουαρίου του 2016.
Έπειτα από συνολικά 11 αναβολές, τελικά τον Οκτώβριο του 2016 έγινε ο διαγωνισμός για τη μελέτη, κατασκευή, χρηματοδότηση, λειτουργία και εκμετάλλευση του νέου διεθνούς αερολιμένα και των οδικών συνδέσεων, στον οποίο η ελληνοϊνδική κοινοπραξία ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ – GMR Group ήταν η μόνη που κατέθεσε δεσμευτική προσφορά.
Η υπογραφή της σύμβασης παραχώρησης έγινε τον Φεβρουάριο του 2019 και η έναρξη της παραχώρησης τον αντίστοιχο μήνα του 2020. Μέτοχοι της Διεθνής Αερολιμένας Ηρακλείου Κρήτης Α.Ε., που έχει συσταθεί για την κατασκευή και διαχείρισή του, είναι το Ελληνικό Δημόσιο με ποσοστό 45,9%, η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ με ποσοστό 32,5% και η GMR Airports Greece (θυγατρική του ινδικού ομίλου) με 21,6%.
Το συνολικό ύψος της επένδυσης θα ανέλθει σε 625 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων η συμβολή του Δημοσίου (μαζί με ευρωπαϊκά κονδύλια) είναι 160 εκατ. ευρώ και τα υπόλοιπα, κεφάλαια της επενδυτικής κοινοπραξίας (όπου η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ συμμετέχει με 60% και η GMR με 40%).
Μετά και τη δεύτερη φάση και με την πλήρη ανάπτυξη της εμπορικής ζώνης το ύψος της επένδυσης υπολογίζεται ότι θα φτάσει συνολικά στο 1,5 δισ. ευρώ.