Ήταν το 2019 όταν δύο Ρεθεμνιώτες κατέθεταν μισθωτήρια για εκτάσεις που εκμεταλλεύονταν στην Τζια, παίρνοντας επιδοτήσεις 73.000 ευρώ. Την επομένη, δύο άλλοι Ρεθεμνιώτες εμφανίζονταν να νοικιάζουν την ίδια έκταση. Το «κόκκινο καμπανάκι» χτύπησε, αφού το σύστημα έδειχνε δύο διαφορετικές περιπτώσεις μισθωμένης της ίδιας γης, αλλά κανείς δεν μπορούσε να υποψιαστεί τι θα ακολουθούσε.
Ξεκίνησε έρευνα στην οποία ενεπλάκη η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία και η Υπηρεσία Εσωτερικών Υποθέσεων της ΕΛ.ΑΣ., κατά την οποία διαπιστώθηκε ότι με εικονικά βοσκοτόπια εισπράχθηκαν 2,9 εκατ. ευρώ, ενώ στην πορεία ασκήθηκαν διώξεις σε εκατό κτηνοτρόφους και παραγωγούς.
Ήδη έχει εκδοθεί απόφαση δικαστηρίου για τους δύο πρώτους, όπου οι ποινές φυλάκισης είναι από 12 ως 24 μήνες, ενώ βεβαίως υπάρχει και αξίωση επιστροφής των επιδοτήσεων που εισπράχθηκαν παράνομα.
Κι ενώ -εντός των ημερών- ολοκληρώνεται η διαδικασία της εκδίκασης των υποθέσεων και αναμένεται έκδοση των αποφάσεων, σάλο προκάλεσαν οι τελευταίες αποκαλύψεις για τους αιφνιδιαστικούς ελέγχους στα γραφεία του ΟΠΕΚΕΠΕ, στην Αθήνα και στην Κρήτη, από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία και την Υπηρεσία Εσωτερικών Υποθέσεων της ΕΛ.ΑΣ., όπου κατασχέθηκαν σκληροί δίσκοι υπολογιστών και έγγραφα.
Χαρακτηριστικό μάλιστα της σοβαρότητας της υπόθεσης είναι ότι οι έλεγχοι διήρκεσαν ως τα ξημερώματα, με την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία να εμπλέκει -με ανακοίνωσή της- υπαλλήλους του ΟΠΕΚΕΠΕ και άλλους κρατικούς λειτουργούς στις παράνομες επιδοτήσεις, μην παραλείποντας να αναφέρουν ότι υπήρξε παρακώλυση στις έρευνες.
Η αντίδραση του ΟΠΕΚΕΠΕ ήταν άμεση, όταν με σκληρή ανακοίνωση τόνισε ότι παρείχε πάντα ό,τι ζητήθηκε, ενώ ζήτησε από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία να ανασκευάσει όσα ανέφερε, κάτι που ως χθες το βράδυ δεν είχε γίνει. Στο θέμα, λίγο νωρίτερα, είχε παρέμβει και ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης, Κώστας Τσιάρας, δηλώνοντας ότι δεν πρόκειται από την πλευρά του Υπουργείου να υπάρξει καμία συγκάλυψη.
Πώς, όμως, έφθασε ως εδώ η κατάσταση; Ήταν πράγματι όπως ισχυρίζονται κάποια μια συνηθισμένη τακτική να δηλώνουν κάποιοι βοσκοτόπια που δεν έχουν, προκειμένου να πάρουν λίγα χρήματα παραπάνω ή ήταν μια καλά οργανωμένη απάτη; Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, συμβαίνει το δεύτερο, αλλά την αλήθεια μόνο ο χρόνος θα τη δείξει.
Πώς μπήκε η αρχή
Ας δούμε όμως, λίγο πιο αναλυτικά, την υπόθεση, με την οποία ξεκίνησαν οι έρευνες. Το 2019, δύο άτομα από το Ρέθυμνο της Κρήτης υπέβαλαν αίτηση για επιδότηση μισθωμένης γης στην Τζια, παρουσιάζοντας μισθωτήρια συμβόλαια που κατονόμαζαν άλλους δύο κατοίκους του Ρεθύμνου ως ιδιοκτήτες. Από αυτήν την αίτηση, έλαβαν περίπου 73.000 ευρώ από ευρωπαϊκά κονδύλια.
Την επόμενη χρονιά, δύο άλλοι Ρεθυμνιώτες παραγωγοί μίσθωσαν την ίδια έκταση στην Τζια, με νέα συμβόλαια που εμφάνιζαν διαφορετικούς ιδιοκτήτες. Αυτή η πρακτική, όπου οι υποτιθέμενοι ιδιοκτήτες των ίδιων τεμαχίων γης άλλαζαν συνεχώς, υποδηλώνει σοβαρές ενδείξεις συνενοχής και οργανωμένης απάτης.
Οι εμπλεκόμενοι καταδικάστηκαν τον Οκτώβριο σε ποινές φυλάκισης από 12 έως 24 μήνες, με την υπόθεση να υποστηρίζεται από στοιχεία που υπέβαλε η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO).
Πώς λειτουργούσε το σύστημα
Σύμφωνα με όσα ως τώρα έχουν γίνει γνωστά, κτηνοτρόφοι, κυρίως από την Κρήτη, υπέβαλαν αιτήσεις για επιδοτήσεις, χρησιμοποιώντας ψευδείς δηλώσεις ιδιοκτησίας ή πλαστά συμβόλαια μίσθωσης για βοσκοτόπια που δεν τους ανήκαν ή δεν είχαν μισθώσει ποτέ.
Συχνά, οι δηλωμένες εκτάσεις ήταν δημόσιες γαίες, όπως δασικές ή δημοτικές εκτάσεις, τις οποίες οι αιτούντες παρουσίαζαν ως ιδιόκτητες ή μισθωμένες, χωρίς να έχουν νόμιμο δικαίωμα χρήσης. Πολλοί από τους εμπλεκόμενους δήλωναν βοσκοτόπια σε περιοχές μακριά από τον τόπο κατοικίας τους, όπως στον Γράμμο και στη Θεσπρωτία, δημιουργώντας την ψευδή εντύπωση ενεργής αγροτικής δραστηριότητας.
Πολλοί δήλωναν πολλαπλάσια ζώα από όσα είχαν για να πάρουν υψηλότερες επιδοτήσεις και χρησιμοποιούσαν ψευδή στοιχεία ή ανύπαρκτα μητρώα. Κάποιοι έκαναν δηλώσεις ΟΣΔΕ για αγρότες χωρίς τη γνώση τους ή πίεζαν ανυποψίαστους ιδιοκτήτες να τους παραχωρήσουν τα δικαιώματα.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, σύμβουλοι ή «ενδιάμεσοι» συνέλεγαν μαζικά δικαιώματα και υπέβαλλαν αιτήσεις για λογαριασμό «πελατών».
Κάποιοι υπέβαλαν σχέδια βελτίωσης (αγροτουρισμός, εξοπλισμός κ.λπ.) τα οποία είτε δεν υλοποιήθηκαν ποτέ, είτε υλοποιήθηκαν με εικονικές τιμολογήσεις. Οι έλεγχοι έγιναν με διασταύρωση στοιχείων από δορυφορικές εικόνες και τις δηλώσεις ΟΣΔΕ.
Η επίσημη σιωπή και το «κοινό μυστικό»
Την ώρα που ο σάλος που προκαλεί το σκάνδαλο των παράνομων επιδοτήσεων, αυτό καθ’ αυτό, αλλά και οι παράπλευρες ενέργειες, όπως αιφνιδιαστικοί έλεγχοι την νύχτα, όλοι όσοι κινούνται γύρω από τον πρωτογενή τομέα στην Κρήτη τηρούν «σιγή ιχθύος».
Για διαφορετικούς λόγους, ο καθένας δεν θέλει να μιλήσει ευθέως για την υπόθεση που φέρνει σε δύσκολη θέση όχι μόνο τους εμπλεκόμενους αλλά και την ίδια τη χώρα. Άλλος δεν ξέρει, άλλος δεν άκουσε, άλλος θεωρεί πως φταίει η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση που άφησε τα περιθώρια κι άλλος λέει πως «αυτά συμβαίνουν». Ένα είναι σίγουρο: ότι όλοι κάνουν λόγο για «κοινό μυστικό» και μιλούν για τα πανωγραψίματα που ήταν καθεστώς από παλιά.
Δηλαδή ήταν κάτι που αν όχι όλοι, πάρα πολλοί ήξεραν, και καμία σχέση δεν έχει με πανωγραψίματα. Τα αποτελέσματα των ελέγχων δείχνουν βοσκοτόπια ακόμα και σε χώρες του εξωτερικού, σε δημόσιες εκτάσεις και σε περιοχές natura. Κυρίως όμως δείχνουν βοσκοτόπια τα οποία τελικώς είναι ανύπαρκτα.
Την εξέλιξη της ιστορίας την παρακολουθούμε, αλλά το τέλος κανείς δεν μπορεί να το ξέρει. Το σίγουρο είναι ότι αυτή η ιστορία άλλαξε πολλά από τον τρόπο της θεσμικής λειτουργίας της χώρας και φυσικά ότι πλέον η χώρα είναι στιγματισμένη.
Ίσως, όπως λένε παράγοντες του πρωτογενούς τομέα, αυτό να μην είναι και τόσο τραγικό αφού εδώ και πολλά χρόνια στην Ευρωπαϊκή Ένωση γίνονται απάτες με φόντο τις επιδοτήσεις και όχι μόνον από την Ελλάδα.
Πώς εξελίχθηκε η υπόθεση από το 2017 έως σήμερα
2017–2020:
Περίοδος Εξάπλωσης της Απάτης
Κατά την περίοδο αυτή, κτηνοτρόφοι και αγρότες, κυρίως από την Κρήτη, υπέβαλαν αιτήσεις για ευρωπαϊκές επιδοτήσεις μέσω του ΟΠΕΚΕΠΕ, δηλώνοντας ψευδώς ιδιοκτησίες ή μισθώσεις γης που δεν κατείχαν. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι αιτήσεις αφορούσαν γη εκτός Ελλάδας όπως στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας.
2019:
Η πρώτη υπόθεση
Δύο άτομα από το Ρέθυμνο υπέβαλαν αίτηση για επιδότηση μισθωμένης γης στην Τζια, χρησιμοποιώντας πλαστά συμβόλαια. Την επόμενη χρονιά, άλλοι δύο Ρεθυμνιώτες υπέβαλαν αίτηση για την ίδια έκταση, υποδεικνύοντας αλλαγή ιδιοκτησίας χωρίς πραγματική συναλλαγή.
2021:
Τα πρώτα αποτελέσματα των ερευνών
Ο ΟΠΕΚΕΠΕ εντόπισε περιπτώσεις όπου αγρότες δήλωναν ιδιοκτησίες σε όλη τη χώρα, ακόμα και εκτός Ελλάδας. Σε 34 περιπτώσεις, οι αιτήσεις αφορούσαν γη σε χώρες ακόμα και εκτός ΕΕ.
Μάρτιος 2024:
Πρόστιμο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επέβαλε στην Ελλάδα πρόστιμο 283 εκατομμυρίων ευρώ για κακοδιαχείριση στον ΟΠΕΚΕΠΕ σχετικά με πληρωμές βοήθειας της ΕΕ που έγιναν το 2020, το 2021 και το 2022. Ο ΟΠΕΚΕΠΕ τέθηκε υπό επιτήρηση για 12 μήνες, με την Επιτροπή να προειδοποιεί για πιθανή ανάκληση της διαπίστευσης του Οργανισμού.
Οκτώβριος 2024:
Πρώτες Καταδίκες
Ένα ελληνικό δικαστήριο καταδίκασε τους απατεώνες του Ρεθύμνου σε ποινές φυλάκισης από 12 έως 24 μήνες, δηλαδή τις πρώτες μεγάλες καταδίκες.
Φεβρουάριος 2025:
Το σκάνδαλο γίνεται διεθνής είδηση
Το Politico χαρακτήρισε την υπόθεση ως «μία από τις μεγαλύτερες αγροτικές απάτες των τελευταίων ετών», αναδεικνύοντας την Κρήτη ως «πρωταθλήτρια» του σκανδάλου, καθώς έλαβε τα 2/3 των συνολικών επιδοτήσεων το 2020.
Μάρτιος 2025:
Ποινικές διώξεις σε 100 άτομα
Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία στην Αθήνα (EPPO) άσκησε ποινικές διώξεις σε βάρος 100 ατόμων που φέρονται να εμπλέκονται σε υπόθεση απάτης με γεωργικά κονδύλια, προκαλώντας ζημία ύψους 2,9 εκατομμυρίων ευρώ στον προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Μάιος 2025:
Αιφνιδιαστικοί έλεγχοι
Κλιμάκιο της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας εισβάλλει στα γραφεία του ΟΠΕΚΕΠΕ σε Κρήτη και Αθήνα κατάσχει σκληρούς δίσκους υπολογιστών, αρχεία και έγγραφα, εξετάζοντας ακόμα βαθύτερα τις περιπτώσεις απάτης.
Απάτες – Σε εξέλιξη έρευνες και σε άλλες χώρες
Καθεστώς τείνουν να γίνουν οι απάτες με τις κοινοτικές επιδοτήσεις σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ήδη, παράλληλα με την έρευνα που πραγματοποιεί η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία στη χώρα μας, γίνονται έρευνες και σε άλλες χώρες, ενώ δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που έχουν εντοπιστεί και στο παρελθόν.
Ενδεικτικές είναι οι παρακάτω περιπτώσεις:
Κροατία
Δύο άτομα κατηγορήθηκαν για απάτη σχετικά με επιδοτήσεις αγροτικών εκμεταλλεύσεων, υποβάλλοντας αιτήσεις με ψευδή στοιχεία για την οικονομική κατάσταση της εταιρείας τους. Οι αιτήσεις αφορούσαν επενδύσεις, όπως η κατασκευή θερμοκηπίου και η φύτευση ελαιώνα, με συνολική αξία περίπου 650.000 ευρώ, εκ των οποίων ζητήθηκαν επιδοτήσεις ύψους σχεδόν 370.000 ευρώ.
Ιταλία
Στην Ιταλία, οι αρχές κατέσχεσαν περιουσιακά στοιχεία αξίας 2,8 εκατομμυρίων ευρώ σε έρευνα για απάτη που αφορούσε κοινοτικές επιδοτήσεις για νέους αγρότες. Οι ύποπτοι φέρονται να δημιούργησαν εικονικές αγροτικές εκμεταλλεύσεις στο όνομα ατόμων που δεν πληρούσαν τα κριτήρια για επιδοτήσεις, προκειμένου να λάβουν παράνομα χρηματοδοτήσεις.
Σλοβακία
Έλεγχος από την PwC αποκάλυψε ότι σε 60% των περιπτώσεων που εξετάστηκαν, υπήρξε απάτη στην αγροτική πληρωτική υπηρεσία της Σλοβακίας, με συνολική ζημία 47 εκατομμυρίων ευρώ. Οι απάτες περιλάμβαναν υπερτιμολογήσεις, ψευδείς αξιολογήσεις και άλλες παρατυπίες.
Ρουμανία
Στη Ρουμανία, διεξήχθησαν έρευνες για απάτη ύψους 2 εκατομμυρίων ευρώ, που αφορούσε έργα καλλιέργειας και συσκευασίας λαχανικών. Οι ύποπτοι φέρονται να υπέβαλαν ψευδή ή παραποιημένα έγγραφα για να λάβουν επιδοτήσεις από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης.