Ο πρώτος άθλος για το «Εξαιρετικό Παρθένο Ελαιόλαδο Κρήτης/Kriti» ως προϊόν Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ) Κρήτης επετύχθη, μετά από προσπάθειες χρόνων και αποτελεί τη μεγαλύτερη κατάκτηση των τελευταίων δεκαετιών για το κρητικό λάδι.
Ο δεύτερος, που μόλις ξεκίνησε, προβλέπεται πολύ μεγαλύτερος, με έναν αγώνα δρόμου να βρίσκεται σε εξέλιξη και τον χρόνο να μην είναι υπέρ της Κρήτης. Κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει, αν φέτος θα εξαχθεί από την Κρήτη ΠΓΕ ελαιόλαδο. Ωστόσο, η προσπάθεια της Περιφέρειας και των φορέων του ελαιολάδου είναι μεγάλη, για να ληφθούν οι πιστοποιήσεις και να τυποποιηθεί το πρώτο ΠΓΕ ελαιόλαδο.
Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι ελαιουργεία και τυποποιητές είναι έτοιμοι να καταθέσουν τους φακέλους για να πάρουν τις σχετικές πιστοποιήσεις, την ίδια ώρα που η Περιφέρεια Κρήτης οργανώνει ενημερωτικές ημερίδες και ετοιμάζεται να ζητήσει πίστωση χρόνου.
Για να προχωρήσει μια επιχείρηση στην τυποποίηση ΠΓΕ ελαιολάδου, θα πρέπει να έχει καταθέσει τα δικαιολογητικά της τρεις μήνες πριν. Ωστόσο, οι ημερομηνίες από τότε που δόθηκε η δυνατότητα «δεν βγαίνουν», κι έτσι θα ζητηθεί να υπάρξει για μια και μοναδική φορά στο θέμα του χρόνου.
Προς το παρόν, δεν υπάρχει επίσημη ενημέρωση· ωστόσο, τα στελέχη του Υπουργείου, που συμμετείχαν στην πρόσφατη ημερίδα της Περιφέρειας στο Ηράκλειο, δεν απέκλεισαν το ενδεχόμενο να γίνει δεκτή μια τέτοια πρόταση.
Πίσω από τη θεσμική αναγνώριση του «Εξαιρετικού Παρθένου Ελαιόλαδου Κρήτης/Kriti» ως προϊόντος Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ), δεν κρύβεται απλώς μια γραφειοκρατική διαδικασία, αλλά ένα πλήρες σύστημα κανόνων, ελέγχων και προϋποθέσεων, που μετατρέπουν το ελαιόλαδο της Κρήτης σε προϊόν με αποδεδειγμένη ταυτότητα.
Παρακάτω, θα δούμε τα στοιχεία και τις προϋποθέσεις που δίνουν στην Κρήτη το διεθνές «διαβατήριο» για το ΠΓΕ ελαιόλαδό της:
Η γεωγραφική ταυτότητα
Η ΠΓΕ «Ελαιόλαδο Κρήτης/Kriti» καλύπτει ολόκληρη την Περιφέρεια Κρήτης -από τα Χανιά έως τη Σητεία. Για να χαρακτηριστεί ένα λάδι ως ΠΓΕ, όλα τα στάδια παραγωγής -καλλιέργεια, συγκομιδή, έκθλιψη, αποθήκευση και εμφιάλωση- πρέπει να γίνονται αποκλειστικά εντός της Κρήτης.
Αν κάποιο από αυτά εκτελεστεί εκτός των ορίων του νησιού, το προϊόν χάνει το δικαίωμα να φέρει τη σήμανση. Η γεωγραφία, λοιπόν, δεν είναι τυπική προϋπόθεση, αλλά ουσία του προϊόντος. Η ταυτότητα του κρητικού ελαιολάδου στηρίζεται στο μικροκλίμα, τα εδάφη και τις ποικιλίες, που καθορίζουν τη φυσιογνωμία του νησιού.
Ποικιλίες και αναλογίες
Η σύνθεση του ελαιόκαρπου είναι αυστηρά καθορισμένη:
Τουλάχιστον 90% πρέπει να προέρχεται από τις ποικιλίες Κορωνέικη και Τσουνάτη (ή Μαστοειδής) ή από συνδυασμό τους.
Έως 10 % επιτρέπεται να προέρχεται από άλλες τοπικές ποικιλίες, κυρίως τη Θρούμπα Κρήτης.
Η χρήση μη τοπικών ποικιλιών ή ποσοστών, που υπερβαίνουν τα παραπάνω όρια, αποκλείει το προϊόν από την κατηγορία ΠΓΕ.
Η ΠΓΕ επιβάλλει ορθολογική και ήπια καλλιέργεια.
Καλλιεργητικές φροντίδες
Η κατεργασία του εδάφους πρέπει να γίνεται με τρόπο που αποφεύγει τη διάβρωση· ειδικά σε περιοχές με κλίση μεγαλύτερη του 10%, απαγορεύεται η χρήση βαρέων μηχανημάτων για όργωμα ή φρεζάρισμα.
Η λίπανση πρέπει να βασίζεται σε πραγματικές ανάγκες του εδάφους και να τεκμηριώνεται, ενώ η άρδευση επιτρέπεται μόνο εφόσον δεν επηρεάζει δυσμενώς τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά του ελαιολάδου.
Στη φυτοπροστασία προβλέπονται μόνο εγκεκριμένα σκευάσματα και προτείνονται ήπιες μέθοδοι, όπως οι δολωματικοί ψεκασμοί για τον δάκο της ελιάς.
Η χρήση εντομοκτόνων ή ζιζανιοκτόνων εκτός των επιτρεπόμενων, οδηγεί σε αποκλεισμό από την πιστοποίηση. Η συγκομιδή πρέπει να πραγματοποιείται σε υγιή, καθαρά ελαιόδεντρα· απαγορεύεται η συγκομιδή καρπού από δέντρα προσβεβλημένα ή εγκαταλελειμμένα.
Η συγκομιδή
Η συγκομιδή των ελιών πραγματοποιείται από Οκτώβριο έως Ιανουάριο, ανάλογα με το υψόμετρο και τις καιρικές συνθήκες. Απαγορεύεται η χρήση ελαιοκάρπου που έχει πέσει στο έδαφος -μόνο ο καρπός που συλλέγεται απευθείας από το δέντρο θεωρείται κατάλληλος.
Μεταφορά και χρόνος παράδοσης
Ο καρπός, μετά τη συγκομιδή, πρέπει να μεταφέρεται άμεσα στο ελαιουργείο. Το μέγιστο χρονικό διάστημα, που επιτρέπεται να μεσολαβήσει μεταξύ συγκομιδής και ελαιοποίησης, είναι 48 ώρες.
Κατά τη μεταφορά πρέπει να χρησιμοποιούνται πλαστικοί ή μεταλλικοί κλωβοί τροφίμων, ανοιχτοί, ώστε να επιτρέπεται η κυκλοφορία του αέρα, και ποτέ σακιά από συνθετικά υλικά, που προκαλούν θέρμανση του καρπού.
Η μεταφορά του πρέπει να γίνεται σε καθαρά, αεριζόμενα μέσα, όπως πλαστικοί κλωβοί ή σακιά τροφίμων, και να οδηγηθεί στο ελαιουργείο μέσα σε 48 ώρες από τη συγκομιδή.
Προετοιμασία για την ελαιοποίηση
Πριν την άλεση, ο ελαιόκαρπος πρέπει να καθαρίζεται από φύλλα, κλαδάκια και ξένες ύλες και να πλένεται με καθαρό νερό. Η επεξεργασία γίνεται σε ελαιοτριβεία που τηρούν εγκεκριμένες υγειονομικές και τεχνικές προδιαγραφές, έχουν ξεχωριστές δεξαμενές για ΠΓΕ παρτίδες και καταγράφουν όλες τις εισροές και εκροές.
Η επεξεργασία του καρπού επιτρέπεται μόνο με μηχανικά μέσα, χωρίς καμία χημική παρέμβαση. Ο χρόνος μάλαξης δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 45 λεπτά, και η θερμοκρασία δεν πρέπει να ξεπερνά τους 27–30 °C.
Το νερό που προστίθεται στη φυγοκέντριση δεν μπορεί να υπερβεί τους 27 °C. Κάθε ελαιουργείο οφείλει να διατηρεί αναλυτικά αρχεία εισροών και εκροών -ποιοι παραγωγοί παρέδωσαν καρπό, ποια ποσότητα παραλήφθηκε, τι παραχθέν ελαιόλαδο προέκυψε και πού αποθηκεύτηκε.
Οι επιδιώξεις των προϋποθέσεων
Πίσω από τις τεχνικές λεπτομέρειες υπάρχει μια ξεκάθαρη φιλοσοφία:
το ΠΓΕ «Κρήτη» δεν θέλει να προσδιορίσει μόνο το πού παράγεται το λάδι, αλλά και το πώς.
Οι πρακτικές καλλιέργειας και συγκομιδής, που επιβάλλονται, εξασφαλίζουν ότι το τελικό προϊόν:
θα προέρχεται από υγιή, ζωντανά ελαιόδεντρα,
θα φέρει το γευστικό αποτύπωμα του τόπου,
και θα παραμένει σταθερά υψηλής ποιότητας.
Με απλά λόγια, η ΠΓΕ «Κρήτης» ζητά από τον παραγωγό να γίνει διαχειριστής ποιότητας και όχι απλώς καλλιεργητής.
Οι απαγορεύσεις που θέτει ο κανονισμός
Οι ενέργειες που απαγορεύεται να γίνουν, προκειμένου να χαρακτηριστεί ένα «Ελαιόλαδο Κρήτης/Kriti» ως προϊόν Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ):
*Απαγορεύεται η συλλογή καρπού που έχει πέσει στο έδαφος, φυσικά. Τέτοιος καρπός θεωρείται υποβαθμισμένος και δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για ελαιόλαδο ΠΓΕ.
*Δεν επιτρέπεται η καύση κλαδιών στον ελαιώνα αμέσως πριν ή μετά τη συγκομιδή, για αποφυγή επιμόλυνσης.
*Απαγορεύεται η ανάμειξη καρπού ΠΓΕ με μη πιστοποιημένο ή εκτός ζώνης παραγωγής καρπό.
*Δεν επιτρέπεται η αποθήκευση του ελαιοκάρπου σε πλαστικούς σάκους, μη κατάλληλους για τρόφιμα ή σε χώρους χωρίς αερισμό.