Στην Κρήτη έχουμε χιλιόμετρα επί χιλιομέτρων οδεύσεων τυφλών και εκατοντάδες τυφλούς που δεν τους βλέπουμε σχεδόν ποτέ, να περπατούν στο δρόμο.
Και πως να τους δούμε, αφού σε ολόκληρο το νησί, δεν υπάρχει ούτε ένας εκπαιδευτής για να τους διδάξει πως να χρησιμοποιούν το λευκό μπαστούνι;
Η Ιωάννα-Μαρία Γκέρτσου ψυχολόγος στην παιδοψυχιατρική κλινική του νοσοκομείου παίδων «Αγία Σοφία» και συνιδρύτρια της πρώτης σχολής σκύλων οδηγών στη χώρα μας «Λάρα», έζησε αρκετά χρόνια στο Ηράκλειο εργαζόμενη ως ερευνήτρια στο ΙΤΕ και μίλησε στην «Π» για το λευκό μπαστούνι το οποίο είναι όπως επισημαίνει, εργαλείο αυτονομίας και αξιοπρέπειας.
Στην Κρήτη η εκπαίδευση είναι ανύπαρκτη
«Το λευκό μπαστούνι των τυφλών είναι κάτι πολύ περισσότερο από ένα απλό εργαλείο μετακίνησης· είναι σύμβολο αυτονομίας, ασφάλειας και αξιοπρέπειας. Στα χέρια μας, γίνεται προέκταση της αντίληψής μας — ένα αισθητηριακό όργανο που «διαβάζει» τον χώρο, μεταφράζοντας δονήσεις, ήχους και επιφάνειες σε πληροφορία. Με την κατάλληλη εκπαίδευση προσανατολισμού και κινητικότητας, κάθε τυφλό άτομο μπορεί να μάθει να χρησιμοποιεί το μπαστούνι ανάλογα με τις δυνατότητες, τις ανάγκες και τον τρόπο ζωής του.
Στην Κρήτη, το μεγαλύτερο νησί της Ελλάδας, όπου ζουν πάνω από 1300 τυφλά άτομα, η εκπαίδευση στη χρήση του λευκού μπαστουνιού ήταν ανεπαρκής μα πλέον είναι ανύπαρκτη: μέχρι το 2015 υπήρχε μία μόνο εκπαιδεύτρια κινητικότητας και προσανατολισμού για ολόκληρο το νησί. Από τότε, η θέση αυτή παραμένει κενή. Αυτό σημαίνει ότι επί σχεδόν μια δεκαετία, οι τυφλοί της Κρήτης στερούνται τη δυνατότητα να μάθουν να κινούνται με ασφάλεια και ανεξαρτησία.
Αναγκάζονται να εξαρτώνται από βλέποντες συνοδούς, ακόμα και για απλές, καθημερινές δραστηριότητες — να πάνε στη δουλειά, στο γιατρό, στο φαρμακείο, στο σούπερ μάρκετ.»
Μέσα σε όλα και οι ανεπαρκείς υποδομές
«Η κατάσταση επιδεινώνεται, συνεχίζει, από την ανεπαρκή υποδομή του νησιού: • κακοσυντηρημένα ή ανύπαρκτα πεζοδρόμια, • ελάχιστα ηχητικά φανάρια, • ανύπαρκτες ράμπες, • επικίνδυνη οδηγική συμπεριφορά και παρκαρισμένα οχήματα πάνω στις διαβάσεις, • πλήρης έλλειψη πολεοδομικού σχεδιασμού που να λαμβάνει υπόψη την προσβασιμότητα. Όλα αυτά συνθέτουν ένα περιβάλλον εχθρικό προς την αυτονομία των ανθρώπων με οπτική αναπηρία. Και όμως, η λύση είναι γνωστή, δοκιμασμένη και προσιτή: προσβάσιμες υποδομές και σταθερή εκπαίδευση κινητικότητας.
Το λευκό μπαστούνι δεν είναι προνόμιο· είναι δικαίωμα συμμετοχής στον δημόσιο χώρο. Όταν η κεντρική και η τοπική διοίκηση αδιαφορούν, δεν μας στερούν μόνο το δικαίωμα στην εκπαίδευση και τη συμπερίληψη, μας στερούν την ίδια την αίσθηση του “ανήκειν” σε μια χώρα που υποτίθεται νοιάζεται για εμάς.
Η προσβασιμότητα, είναι υποχρέωση μιας κοινωνίας που θέλει να λέγεται δίκαιη», υπογραμμίζει η Ιωάννα-Μαρία Γκέρτσου.
Με αφορμή την χθεσινή, Παγκόσμια Μέρα Λευκού Μπαστουνιού η Σχολή «Λάρα»,αναφέρει :
« Τη φετινή Παγκόσμια Μέρα, μόλις 9 εκπαιδευτές κινητικότητας εργάζονται στη χώρα μας και όλοι είναι συγκεντρωμένοι στα μεγάλα αστικά κέντρα (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Καβάλα) για ένα σύνολο που υπερβαίνει τους 16.000 τυφλούς σε όλη την Ελλάδα.
Για το λόγο αυτό, το 2025, μια αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία, η Σχολή σκύλων οδηγών Λάρα στην Αθήνα, και ένα σωματείο τυφλών, οι Μάγνητες στο Βόλο, συνεργάστηκαν για να μεταβεί εκπαιδευτής κινητικότητας στο Βόλο και να εκπαιδεύσει ανθρώπους με οπτική βλάβη στο λευκό μπαστούνι.
Το πρόγραμμα «Λευκό Μπαστούνι» και στο Ηράκλειο
Κατά τη διάρκεια των μαθημάτων με λευκό μπαστούνι, ένας άνθρωπος με οπτική βλάβη μαθαίνει: να κάνει αποδοχή της κατάστασής του και να μην ντρέπεται να κυκλοφορήσει με το μπαστούνι, να προσανατολίζεται στο περιβάλλον, να χρησιμοποιεί τεχνικές λευκού μπαστουνιού, να εξοικειώνεται με διαδρομές που κάνει συχνά κ.ά. Η εκπαίδευση στην κινητικότητα και τον προσανατολισμό αφορά και παιδιά όλων των ηλικιών με τη μορφή πρώιμης παρέμβασης από τη διάγνωση της οπτικής βλάβης και έπειτα, με γνώμονα και την εκπαίδευση της οικογένειας. Ο μικρότερος ωφελούμενος είναι ένα μωρό και ο μεγαλύτερος μια γυναίκα που έχασε σε ώριμη ηλικία την όρασή της, ενώ συμμετέχουν και μαθητές.
Η Σχολή σκύλων οδηγών Λάρα υλοποιεί το πρόγραμμα «Λευκό Μπαστούνι» από το 2022, με αφετηρία την Άρτα, όπου προσφέρθηκαν ατομικά μαθήματα λευκού μπαστουνιού. Το πρόγραμμα συνεχίστηκε στα Ιωάννινα, το Ηράκλειο και πλέον στο Βόλο.
Τα μαθήματα πραγματοποιεί η συνεργάτης της Σχολής Λάρα, η Λίνα Καλλέ, εκπαιδεύτρια κινητικότητας, προσανατολισμού και καθημερινών δεξιοτήτων ατόμων με οπτική βλάβη, φυσικοθεραπεύτρια .