Το 2024 ήταν η πιο θανατηφόρα χρονιά για τις ρωσικές δυνάμεις από την έναρξη της ευρείας κλίμακας εισβολής στην Ουκρανία, με τουλάχιστον 45.287 νεκρούς, σύμφωνα με στοιχεία από ανοιχτές πηγές. Το νούμερο αυτό είναι σχεδόν τριπλάσιο από τις απώλειες του πρώτου έτους και ξεπερνά σημαντικά εκείνες του 2023, όταν μαίνονταν οι πιο αιματηρές μάχες, όπως εκείνη του Μπαχμούτ.
Στην αρχή του πολέμου, οι απώλειες καταγράφονταν κυρίως σε «κύματα» κατά τη διάρκεια μαχών για στρατηγικά σημεία. Το 2024, όμως, υπήρξε σταθερή μηνιαία αύξηση του αριθμού των νεκρών, με τη γραμμή του μετώπου να προχωρά αργά, οδηγώντας στο εύρημα ότι η Ρωσία χάνει τουλάχιστον 27 στρατιώτες για κάθε χιλιόμετρο ουκρανικού εδάφους που καταλαμβάνει.
Η έρευνα αυτή προέρχεται από την Ρωσική Υπηρεσία του BBC, σε συνεργασία με το ανεξάρτητο μέσο Mediazona και ομάδα εθελοντών, οι οποίοι ανέλυσαν δεδομένα από ρωσικά νεκροταφεία, στρατιωτικά μνημεία και νεκρολογίες.
Μέχρι στιγμής έχουν ταυτοποιήσει τα ονόματα 106.745 Ρώσων στρατιωτών που σκοτώθηκαν στην Ουκρανία. Ωστόσο, όπως εκτιμούν ειδικοί, ο αριθμός αυτός ενδέχεται να αντιπροσωπεύει μόλις το 45% έως 65% των πραγματικών απωλειών, γεγονός που σημαίνει ότι οι συνολικές ρωσικές απώλειες μπορεί να κυμαίνονται μεταξύ 164.223 και 237.211 νεκρών.
Η πιο φονική ημέρα του 2024
Η 20ή Φεβρουαρίου 2024 καταγράφηκε ως η πιο αιματηρή ημέρα για τον ρωσικό στρατό.
Μεταξύ των νεκρών ήταν οι Αλντάρ Μπάιροφ, Ίγκορ Μπάμπιτς και Οχουνζόν Ρουστάμοφ, μέλη της 36ης Μηχανοκίνητης Ταξιαρχίας Τυφεκιοφόρων, που σκοτώθηκαν όταν τέσσερις ουκρανικοί πύραυλοι HIMARS μεγάλης εμβέλειας έπληξαν πεδίο εκπαίδευσης κοντά στην πόλη Βολνοβάχα, στην κατεχόμενη περιοχή του Ντονέτσκ.
Οι στρατιώτες είχαν διαταχθεί να παραταχθούν για τελετή απονομής μεταλλίων. Εξήντα πέντε άνδρες σκοτώθηκαν, ανάμεσά τους και ο διοικητής τους, συνταγματάρχης Μουσάεφ, ενώ δεκάδες άλλοι τραυματίστηκαν.
Ο Αλντάρ Μπάιροφ, 22 ετών, καταγόταν από τη Βουριατία στη Σιβηρία και είχε σπουδάσει τεχνολόγος υγιεινής τροφίμων. Αρχικά υπηρέτησε με υποχρεωτική στράτευση και στη συνέχεια υπέγραψε συμβόλαιο ως επαγγελματίας στρατιώτης. Το 2022 στάλθηκε στο μέτωπο και συμμετείχε στη μάχη του Μποροντιάνκα, στο πλαίσιο της προέλασης προς το Κίεβο τον Μάρτιο του 2022. Η πόλη σχεδόν ισοπεδώθηκε, ενώ σύμφωνα με ουκρανικές πηγές, Ρώσοι στρατιώτες φέρονται να συμμετείχαν σε εκτελέσεις αμάχων.
Ο Οχουνζόν Ρουστάμοφ, 31 ετών από την πόλη Τσίτα της Σιβηρίας, εργαζόταν ως συγκολλητής αφού προηγουμένως είχε υπηρετήσει υποχρεωτικά στις ειδικές δυνάμεις. Επιστρατεύθηκε κατά τη διάρκεια της μερικής επιστράτευσης του Οκτωβρίου 2022.
Σε αντίθεση με τον Ρουστάμοφ, ο Ίγκορ Μπάμπιτς, 32 ετών, πήγε εθελοντικά στον πόλεμο. Εργαζόταν με ενήλικες και παιδιά με εγκεφαλική παράλυση, προσφέροντάς τους φυσικοθεραπεία, μέχρι τον Απρίλιο του 2023.
Σύμφωνα με τα διαθέσιμα δεδομένα, συνολικά 201 Ρώσοι στρατιώτες σκοτώθηκαν εκείνη την ημέρα.
Μερικές ώρες μετά την επίθεση στον χώρο εκπαίδευσης, ο τότε υπουργός Άμυνας της Ρωσίας Σεργκέι Σοϊγκού συναντήθηκε με τον Βλαντιμίρ Πούτιν για να του ανακοινώσει υποτιθέμενες στρατιωτικές επιτυχίες από το μέτωπο. Δεν έγινε καμία αναφορά στην επίθεση κατά της μονάδας εκπαίδευσης, ούτε υπήρξε κάποια σχετική αναφορά από το Υπουργείο Άμυνας στα καθημερινά του δελτία.
Μια συγγενής του Ρουστάμοφ είπε ότι έχει ήδη θάψει τρία κοντινά της πρόσωπα στη διάρκεια του πολέμου: «Τον Δεκέμβριο του 2022 πέθανε ο σύζυγός μου. Στις 10 Φεβρουαρίου 2024, ο νονός μου. Και στις 20 Φεβρουαρίου ο ετεροθαλής αδελφός μου. Από μία κηδεία στην επόμενη.»
Στην ανάλυση, όπως σημειώνει το BBC, δόθηκε προτεραιότητα στις ακριβείς ημερομηνίες θανάτου των Ρώσων στρατιωτών· όταν αυτό δεν ήταν δυνατό, χρησιμοποιήθηκε η ημερομηνία της κηδείας ή της δημοσιοποίησης του θανάτου.
Μεταξύ Σεπτεμβρίου και Νοεμβρίου 2024 οι μεγαλύτερες απώλειες
Κατά τα πρώτα δύο έτη του πολέμου (2022 και 2023), οι ρωσικές απώλειες ακολουθούσαν κυματοειδές μοτίβο: σφοδρές μάχες με υψηλό αριθμό νεκρών διαδέχονταν περίοδοι σχετικής ηρεμίας. Το 2023, για παράδειγμα, οι περισσότερες απώλειες καταγράφηκαν από Ιανουάριο έως Μάρτιο, όταν οι ρωσικές δυνάμεις προσπάθησαν να καταλάβουν τις πόλεις Βούχλενταρ και Μπαχμούτ στο Ντονμπάς.
Το 2022, η Ρωσία έχασε τουλάχιστον 17.890 στρατιώτες (χωρίς να υπολογίζονται οι απώλειες των φιλορωσικών δυνάμεων στις κατεχόμενες περιοχές). Το 2023, οι απώλειες σχεδόν διπλασιάστηκαν φτάνοντας τις 37.633.
Αντίθετα, το 2024 δεν υπήρξε καμία περίοδος αισθητής μείωσης των απωλειών. Οι αιματηρές μάχες για την Αβντίιβκα και το Ρομποτίνε ακολουθήθηκαν από επιθέσεις προς τις πόλεις Ποκρόβσκ και Τορέτσκ. Τον Αύγουστο του 2024, Ρώσοι στρατεύσιμοι σκοτώθηκαν όταν ουκρανικές δυνάμεις διέσπασαν τα σύνορα και μπήκαν στην περιφέρεια Κουρσκ. Μόνο μεταξύ 6 και 13 Αυγούστου, υπολογίζεται ότι 1.226 Ρώσοι στρατιώτες σκοτώθηκαν.
Οι βαρύτερες συνολικά απώλειες σημειώθηκαν μεταξύ Σεπτεμβρίου και Νοεμβρίου 2024, κατά την αργή ρωσική προέλαση στην ανατολική Ουκρανία. Σύμφωνα με τον Αμερικανό αναλυτή Michael Kofman, οι ρωσικές τακτικές βασίζονταν σε επαναλαμβανόμενες επιθέσεις μικρών ομάδων πεζικού, γεγονός που αύξησε τον αριθμό των θυμάτων σε σχέση με το έδαφος που καταλήφθηκε.
Την 1η Οκτωβρίου 2024, μετά από σχεδόν δύο χρόνια σφοδρών μαχών, οι ρωσικές δυνάμεις κατέλαβαν τελικά το στρατηγικό κόμβο του Βούχλενταρ. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο για τη Μελέτη του Πολέμου (ISW), από Σεπτέμβριο έως Νοέμβριο, η Ρωσία κατέλαβε 2.356 τετραγωνικά χιλιόμετρα ουκρανικού εδάφους — με κόστος τουλάχιστον 11.678 νεκρούς στρατιώτες. Το πραγματικό νούμερο πιθανόν να είναι μεγαλύτερο, καθώς η καταμέτρηση βασίζεται μόνο σε ονόματα που εμφανίστηκαν σε δημόσιες αναφορές και νεκρολογίες.
Συνολικά για το 2024, η Ρωσία φέρεται να έχει καταλάβει 4.168 τετραγωνικά χιλιόμετρα γης — γεγονός που σημαίνει ότι για κάθε χιλιόμετρο κατακτημένου εδάφους, σκοτώνονταν κατά μέσο όρο 27 Ρώσοι στρατιώτες, χωρίς να υπολογίζονται οι τραυματίες.
Πώς οι απώλειες επηρεάζουν την επιστράτευση στη Ρωσία
Παρά τις τεράστιες απώλειες που έχει υποστεί, η Ρωσία έχει βρει τρόπους να ανανεώνει τις εξαντλημένες στρατιωτικές της δυνάμεις.
Όπως εξηγεί ο στρατιωτικός αναλυτής Michael Kofman, «η στρατολόγηση αυξήθηκε σημαντικά στο δεύτερο εξάμηνο του 2024 και ξεπέρασε τις απώλειες του ρωσικού στρατού, επιτρέποντας στο Κρεμλίνο να συγκροτήσει νέους σχηματισμούς».
Οι ρωσικές αρχές ενίσχυσαν τα εφάπαξ μπόνους για υπογραφή νέου συμβολαίου σε τρεις περιφέρειες, ενώ οι πολεμικές αποδοχές για τους εθελοντές ανέρχονται πλέον σε πέντε έως επτά φορές πάνω από τον μέσο μισθό των περιοχών τους.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στις επίσημες κατηγορίες «εθελοντών» περιλαμβάνονται και όσοι υπέγραψαν συμβόλαιο για να αποφύγουν ποινική δίωξη, κάτι που επιτράπηκε νομικά το 2024.
Οι εθελοντές, σύμφωνα με τα στοιχεία της καταγραφής, αποτελούν πλέον την ταχύτερα αυξανόμενη κατηγορία νεκρών και υπολογίζεται ότι συνιστούν το ένα τέταρτο των επιβεβαιωμένων απωλειών.
Κατά την περίοδο 2023-2024, χιλιάδες Ρώσοι εθελοντές που υπέγραψαν συμβόλαια με το Υπουργείο Άμυνας στάλθηκαν στο μέτωπο μόλις 10–14 ημέρες μετά την υπογραφή. Σύμφωνα με ειδικούς, η ελάχιστη αυτή εκπαίδευση μείωσε δραματικά τις πιθανότητές τους να επιβιώσουν στις γραμμές της πρώτης γραμμής.
Το Μπασκορτοστάν (Bashkortostan) έχει καταγράψει τις περισσότερες απώλειες από κάθε άλλη ρωσική περιοχή, με 4.836 επιβεβαιωμένους θανάτους. Η πλειονότητα των στρατιωτών προερχόταν από αγροτικές περιοχές, ενώ το 38% δεν είχε καμία στρατιωτική εμπειρία πριν στρατολογηθεί.
Το εφάπαξ μπόνους για την υπογραφή συμβολαίου στρατιωτικής υπηρεσίας στην Ουφά (πρωτεύουσα του Μπασκορτοστάν) φτάνει τα 2,3 εκατομμύρια ρούβλια, ποσό 34 φορές μεγαλύτερο από τον μέσο μηνιαίο μισθό των 67.575 ρουβλίων, γεγονός που εξηγεί τη μαζική συμμετοχή από τις οικονομικά ευάλωτες περιοχές.
Ωστόσο, η καταγραφή των νεκρών μέσω ανοιχτών πηγών παραμένει ατελής. Πολλά πτώματα παραμένουν στο πεδίο της μάχης και η περισυλλογή τους θεωρείται επικίνδυνη για τους εν ενεργεία στρατιώτες.
Αν συνυπολογιστούν και οι απώλειες των στρατιωτών που πολέμησαν για λογαριασμό των αυτοανακηρυγμένων Λαϊκών Δημοκρατιών του Ντονέτσκ και του Λουχάνσκ, τότε η συνολική εικόνα επιδεινώνεται. Βάσει νεκρολογιών και αναφορών για αγνοούμενους, υπολογίζεται πως έως τον Σεπτέμβριο του 2024 έχουν σκοτωθεί από 21.000 έως 23.500 επιπλέον άτομα.
Αυτό ανεβάζει το σύνολο των ρωσικών στρατιωτικών απωλειών μεταξύ 185.000 και 260.700 νεκρών.