Αφίσες εμφανίστηκαν στο μετρό της Νέας Υόρκης που προσφέρουν σε επίδοξους γονείς τη δυνατότητα να «βελτιστοποιήσουν γενετικά» το μελλοντικό τους παιδί.
Με την εγγραφή στην υπηρεσία των 8.999 δολαρίων (7.765 ευρώ), η Nucleus Genomics αναλαμβάνει να αναλύσει ολόκληρη τη γενετική αλληλουχία έως και 20 εμβρύων για ζευγάρια που υποβάλλονται σε εξωσωματική γονιμοποίηση.
Η εφαρμογή της νεοϋορκέζικης start-up επιτρέπει στους μελλοντικούς γονείς να εξετάζουν τα έμβρυά τους για γνωστά γονίδια ασθενειών, για καταστάσεις όπως ο αυτισμός και η ΔΕΠΥ, καθώς και για χαρακτηριστικά όπως το χρώμα των ματιών, το ύψος και η ευφυΐα.
Αν η ιδέα ότι ένα ζευγάρι μπορεί να «επιλέξει το καλύτερο μωρό» παραπέμπει σε ευγονική, τότε κάνω λάθος, λέει ο 25χρονος ιδρυτής της Nucleus, Κιάν Σαντέγκι.
«Το “καλύτερο” είναι η αξιοποίηση της προηγμένης αυτής επιστήμης για τη μείωση του κινδύνου ασθενειών», τονίζει. «Και, εφόσον κάποιος ενδιαφέρεται, να μπορεί να προβλέψει κάτι όπως το ύψος του παιδιού του».
Δεν πείθονται όμως όλοι.
Ένας επενδυτής σχολίασε πως η ιδέα τον έκανε να νιώσει «αηδία».
Ο αμερικανός γενετιστής συμπεριφοράς Έρικ Τερκχάιμερ έχει χαρακτηρίσει τη Nucleus Genomics και ανταγωνιστικές εταιρείες ελέγχου εμβρύων, όπως η Orchid Health, «νέες εταιρείες ευγονικής».
Πόσο ακριβείς είναι οι προβλέψεις;
Ωστόσο, το μεγαλύτερο πρόβλημα με την πρόταση της Nucleus, σύμφωνα με ειδικούς στη γενετική του ανθρώπου, δεν είναι το ηθικό σκέλος, αλλά η ίδια η επιστήμη.
Ο έλεγχος εμβρύων εξωσωματικής γονιμοποίησης για σοβαρές γενετικές ή χρωμοσωμικές ανωμαλίες αποτελεί πλέον καθιερωμένη πρακτική στις κλινικές. Η μέθοδος επιτρέπει σε ζευγάρια με κληρονομικούς κινδύνους, όπως η νόσος Χάντινγκτον ή η Tay–Sachs, να αποφύγουν τη μετάδοση στο παιδί τους.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι κανονισμοί περιορίζουν αυστηρά τον προγεννητικό έλεγχο σε τέτοιες θανατηφόρες ή ιδιαίτερα σοβαρές παθήσεις. Στις ΗΠΑ, όμως, όχι.
Αυτό που προσφέρει η Nucleus είναι «επιλογή» σχετικά με συχνές παθήσεις ή χαρακτηριστικά. Και σε αυτή την περίπτωση, ανεξαρτήτως κανονισμών, η δυνατότητα πρόβλεψης της γενετικής καταρρέει.
Ο κίνδυνος για παθήσεις όπως καρδιοπάθεια, υψηλή αρτηριακή πίεση ή σχιζοφρένεια μπορεί να εμπλέκει δεκάδες ή και εκατοντάδες γονίδια.
Για νευροαναπτυξιακές καταστάσεις όπως ο αυτισμός και η ΔΕΠΥ ή χαρακτηριστικά όπως η ευφυΐα ή το ύψος, η γενετική γίνεται ακόμη πιο περίπλοκη — και τα αποτελέσματα ακόμη πιο αβέβαια όταν λαμβάνονται υπόψη ο τρόπος ζωής και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες.
Μια πλήρης ανάλυση DNA μπορεί να προσφέρει μόνο «πολυγονιδιακούς δείκτες κινδύνου» — μια στατιστική εκτίμηση του τι σημαίνει ο συνδυασμός πολλών γονιδίων για έναν πληθυσμό του οποίου έχει αναλυθεί το DNA.
Πέρυσι, το American College of Medical Genetics and Genomics κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο πολυγονιδιακός έλεγχος δεν προσφέρει προς το παρόν αποδεδειγμένο κλινικό όφελος ούτε εγγυήσεις σχετικά με το πώς εκφράζονται τα γονίδια ενός εμβρύου καθώς αυτό αναπτύσσεται σε ενήλικα.
Πραγματική επιλογή ή ψευδαίσθηση;
«Είμαστε εξαιρετικά προσεκτικοί σε αυτό», απαντά ο Σαντέγκι. «Από τον σχεδιασμό του προϊόντος, μέχρι τη γενετική συμβουλευτική και την κατανόηση ότι όλα αυτά είναι πιθανολογικά.
»Κανείς δεν θέλει το DNA να καθορίζει απόλυτα τη μοίρα. Δεν την καθορίζει — κι ακόμη κι αν το έκανε, δεν θα το θέλατε. Νομίζω λοιπόν πως το αναγνωρίζουμε και το εξηγούμε ξεκάθαρα στους ασθενείς».
Το αν δίνουν στους γονείς πραγματική επιλογή ή απλώς την εντύπωση επιλογής, θα το κρίνουν οι ίδιοι οι πελάτες.
Και παρότι η νέα διαφημιστική καμπάνια έχει εκτοξεύσει τις πωλήσεις κατά 1.700%, σύμφωνα με τον Σαντέγκι, δεν ήταν σε θέση να διευκρινίσει αν κάποιο ζευγάρι έχει ήδη χρησιμοποιήσει την υπηρεσία για να «επιλέξει» παιδί.
Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι τα «σχεδιασμένα μωρά» δεν βρίσκονται στον ορίζοντα.
Οι τεράστιες γενετικές βάσεις δεδομένων συνεχίζουν να μεγαλώνουν, όπως και τα ισχυρά συστήματα τεχνητής νοημοσύνης που εντοπίζουν μοτίβα συνδεδεμένα με συγκεκριμένες ασθένειες ή χαρακτηριστικά.
Η προβλεπτική ικανότητα των πολυγονιδιακών δεικτών για συχνές παθήσεις όπως ο καρκίνος του μαστού και του προστάτη, κατά ορισμένους επιστήμονες, δεν απέχει πολύ από το να γίνει κλινικά χρήσιμη.
Ο Σαντέγκι υποστηρίζει ότι η Nucleus Genomics δείχνει τον δρόμο: «Καθώς εκπαιδεύουμε γιατρούς, ασθενείς και πολιτικούς, θα αρχίσουν να κατανοούν και να βλέπουν την επιστήμη για αυτό που είναι: έναν σύγχρονο τρόπο προληπτικής ιατρικής», δηλώνει.
Ωστόσο, προσφέροντας «βελτιστοποίηση» χαρακτηριστικών όπως το ύψος και η ευφυΐα, η εταιρεία δεν πουλά μόνο προληπτική ιατρική.
Πηγή: tovima.gr