Σε υπόγειο καταφύγιο στην Χερσώνα, που θεωρείται ίσως η πιο επικίνδυνη πόλη της Ουκρανίας, παιδιά παίζουν ανάμεσα σε πλαστικές καρέκλες.
Έξω από το καταφύγιο, οβίδες και drones διασχίζουν τον ποταμό Δνείπερο, που χωρίζει την πόλη από τις ρωσικές δυνάμεις.
Αυτός ο πρόχειρος υπόγειος χώρος παιχνιδιού είναι από τα λίγα μέρη όπου τα παιδιά μπορούν να κοινωνικοποιηθούν με ασφάλεια. Για λίγες ώρες, μοιάζει σαν να μην υπάρχει πόλεμος. Όταν όμως οι εκρήξεις πλησιάζουν επικίνδυνα, οι δάσκαλοι που εργάζονται εκεί χειροκροτούν δυνατά ή ανεβάζουν τη μουσική, ώστε να καλύψουν τον θόρυβο των βομβαρδισμών.
Καθώς τα παιδιά επιστρέφουν φέτος στα σχολεία σε όλη την Ουκρανία, στις περιοχές της πρώτης γραμμής όπως η Χερσώνα, όπου πολλά κτίρια έχουν καταστραφεί από επιθέσεις, η εκπαίδευση γίνεται κυρίως διαδικτυακά.
Ουκρανία: Σημαντική υστέρηση στην εκπαίδευση και στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξή των παιδιών
Ωστόσο, μετά από χρόνια απομόνωσης σε σπίτια ή καταφύγια, τα παιδιά δείχνουν σημαντική υστέρηση στην εκπαίδευση και στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξή τους. Η απογοήτευση και ο εκνευρισμός τους αυξάνονται συνεχώς.
«Ο γιος μου με ρωτάει γιατί δεν μπορεί να βγει έξω, επειδή λέει ότι μπορεί να σκοτωθεί είτε μέσα στο σπίτι είτε έξω — δεν κάνει διαφορά», αναφέρει μία από τις μητέρες που επισκέπτονται το κέντρο.
Ο κίνδυνος θανάτου ή τραυματισμού για τον άμαχο πληθυσμό είναι εξαιρετικά υψηλός. Στη Χερσώνα, η Ρωσία διεξάγει επιθέσεις με drones, που σκοπό έχει να σπείρει τον τρόμο στους κατοίκους, γνωστή και ως «ανθρώπινο σαφάρι» και που ενδέχεται να συνιστά έγκλημα πολέμου. Τον Ιούλιο, ένα βρέφος ενός έτους σκοτώθηκε από επίθεση drone στην αυλή πολυκατοικίας της περιοχής.
Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη οι πολίτες που έχουν χάσει τη ζωή τους ή τραυματιστεί έχουν αυξηθεί δραματικά τους τελευταίους μήνες, με τη συντριπτική πλειοψηφία των θυμάτων να προέρχεται από ρωσικές επιθέσεις με εκρηκτικά όπλα μακρινού βεληνεκούς σε πυκνοκατοικημένες περιοχές, καθώς και με drones μικρού βεληνεκούς κοντά στη γραμμή του μετώπου.
Σε όλη την Ουκρανία, από την έναρξη του πολέμου το 2022, περισσότεροι από 3.000 ανήλικοι έχουν σκοτωθεί ή τραυματιστεί, αριθμός που αντιστοιχεί σε περίπου 150 σχολικές τάξεις σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ.
Οι οικογένειες αναγκάζονται να περνούν το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους σε υπόγεια ή μέσα σε κλειστούς χώρους, υπολογίζοντας κάθε μετακίνηση ανάλογα με τον κίνδυνο. Οι δάσκαλοι επισημαίνουν ότι τα παιδιά δυσκολεύονται πλέον να κοινωνικοποιηθούν και έχουν υποστεί καθυστερήσεις στην ομιλία και στην αυτοπεποίθηση, ενώ αρκετά δεν έχουν μάθει ακόμα να διαβάζουν.
Η Νάρμινα Στρίσεντσ, σύμβουλος στο βρετανικό φιλανθρωπικό οργανισμό Save the Children, σημειώνει: «Αντί να επικεντρώνονται στο παιχνίδι, την κοινωνικοποίηση και τα ενδιαφέροντά τους, τα παιδιά παλεύουν για τη φυσική επιβίωσή τους».
«Πολλά παιδιά υστερούν μία ή δύο σχολικές χρονιές στα βασικά μαθήματα» τονίζει και προσθέτει: «Η παιδική ηλικία βρίσκεται υπό διωγμό και τα παιδιά χάνουν την ελπίδα τους».
Ουκρανία: Κέντρο παιχνιδιού σε μυστική τοποθεσία
Το υπόγειο αυτό κέντρο παιχνιδιού, που βρίσκεται σε μυστική τοποθεσία σε κατοικημένη περιοχή της Χερσώνας, είναι από τους ελάχιστους χώρους όπου τα παιδιά λαμβάνουν προσωπική υποστήριξη από δασκάλους και ψυχολόγους. Το ίδρυσε πέρυσι ο Όλεγκ Τουρτσίνσκι, πρόεδρος τοπικού οικιστικού συλλόγου.
«Μετατρέψαμε αυτό το υπόγειο σε καταφύγιο το 2023 καθώς αυξήθηκαν οι επιθέσεις στην πόλη», λέει ο 60χρονος. «Όταν είδα πως τα παιδιά ευημερούσαν εδώ γιατί μπορούσαν να περνούν χρόνο μαζί, κατάλαβα πως ήταν ένας ιδανικός χώρος για αυτά».
Το κέντρο λειτουργεί τις καθημερινές και φιλοξενεί παιδιά από ενός έτους μέχρι και εφήβους. Τα μικρότερα τραγουδούν, ζωγραφίζουν και παίζουν, ενώ οι μεγαλύτεροι παρακολουθούν τηλεόραση ή συνομιλούν.
Οι ψυχολόγοι προσπαθούν να μειώσουν το άγχος και τα προβλήματα ύπνου, αλλά και καταστάσεις όπως ο αυτισμός, που γίνονται πιο δύσκολα διαχειρίσιμες λόγω της πολεμικής κατάστασης.
Ο Τουρτσίνσκι αναφέρει πως ένα από τα παιδιά που επισκέπτονται το κέντρο είχε ζήσει μήνες σε υπόγειο καταφύγιο κατά την κατοχή, αναπτύσσοντας διαβήτη από το στρες. Όταν άρχισε να επισκέπτεται το κέντρο, επικοινωνούσε μόνο με μονολεκτικές απαντήσεις, αλλά πια αρχίζει να ανακτά την αυτοπεποίθησή του μέσω της βοήθειας των ψυχολόγων.
Τον προηγούμενο μήνα, ένα drone έπεσε στην κουζίνα διαμερίσματος του Τουρτσίνσκι στον 12ο όροφο, ενώ η σύζυγός του μαγείρευε. Ο ίδιος τραυματίστηκε στο κεφάλι και το σώμα, ενώ η γυναίκα του νοσηλεύεται σε κρίσιμη κατάσταση.
«Καθημερινά ακούω τις κραυγές της – τόσο δυνατές και τρομακτικές», λέει ο Τουρτσίνσκι. Παρά τα γεγονότα, παραμένει στη Χερσώνα γιατί νιώθει καθήκον απέναντι στην κοινότητα και τα παιδιά: «Δεν μπορώ να αφήσω αυτούς τους ανθρώπους μόνος».
Ουκρανία: «Απλώς επιβιώνουμε, δεν ζούμε»
Στο ίδιο καταφύγιο, μια μητέρα μιλάει για το δικό της σπίτι που καταστράφηκε από επίθεση drone νωρίτερα μέσα στη χρονιά. Τώρα εκείνη και ο 15χρονος γιος της φιλοξενούνται σε φίλο. Η έλλειψη ηλεκτρικού ρεύματος και διαδικτύου είναι συχνή, ενώ αποφεύγουν να ανάβουν φως το βράδυ για να μην προσελκύσουν drones.
Ο μεγαλύτερος φόβος της είναι ότι προσπάθησε πολύ να προστατέψει το γιο της από τους δικούς της φόβους, με αποτέλεσμα να παραμένει σχεδόν αμέτοχος στο θόρυβο των εκρήξεων.
«Η καθημερινότητα εδώ χειροτερεύει», λέει. «Παλαιότερα πήγαινα στο σούπερ μάρκετ με το αυτοκίνητο, τώρα πηγαίνω με ποδήλατο γιατί δεν υπάρχει ήχος μηχανής να καλύψει τον θόρυβο των drones, οπότε ξέρω πότε πρέπει να τρέξω». «Απλώς επιβιώνουμε, δεν ζούμε», συμπληρώνει.
Με πληροφορίες από The Guardian