Σαν κεραυνός εν αιθρία έπεσε στην Τουρκία η ανακοίνωση της Ελλάδας για θαλάσσια πάρκα στο νότιο Αιγαίο. Μετά τον αρχικό αιφνιδιασμό, που δεν δικαιολογείται καθώς εδώ και λίγο καιρό είχε εξαγγελθεί από τον ίδιο πρωθυπουργό, αλλά και την πρώτη απάντηση του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών, που φαίνεται πως δεν ικανοποίησε αρκούντως, η Τουρκία επανέρχεται στο θέμα και απαντά με ένα νέο ρεσιτάλ προκλητικότητας.
Επιχειρεί να απαντήσει στις ανακοινώσεις της Αθήνας, που στηρίζονται στο ξεκάθαρο νομικό καθεστώς στο Αιγαίο όπως ορίζεται οριστικώς από διεθνή συμβατικά κείμενα, με υπαινιγμούς, απειλές και ανυπόστατους ισχυρισμούς. Επανέρχεται στην πάγια εμπρηστική ρητορική του γκριζαρίσματος του Αιγαίου, την ίδια ώρα που οι ανακοινώσεις της Αθήνας αναφέρονται σε περιοχές ελληνικής κυριαρχίας, εντός της ελληνικής αιγιαλίτιδας ζώνης και με αμιγώς περιβαλλοντικά κριτήρια.
«Θα δοθεί απάντηση με τουρκικό θαλάσσιο πάρκο στο Αιγαίο, ίσως και πάρκα. Ίσως προκαλέσουν ενόχληση» ανέφεραν χαρακτηριστικά οι τουρκικές πηγές στον ανταποκριτή του ΣΚΑΪ στην Κωνσταντινούπολη Μανώλη Κωστίδη.
Η απάντηση του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών, όπως εξηγούν Τούρκοι αξιωματούχοι, έγινε «για λόγους αρχής». Μάλιστα, επαναφέρουν τους ίδιους ανυπόστατους και αλυτρωτικούς ισχυρισμούς περί νησιών και νησίδων στο Αιγαίο που «δεν έχει καθοριστεί η κυριαρχία τους και πρέπει να συζητηθεί».
Ερωτηθέντες για το ενδεχόμενο έντασης, οι Τούρκοι αξιωματούχοι απάντησαν στον ανταποκριτή του καναλιού πως δεν προβλέπεται, ωστόσο θέλησαν να αφήσουν υπαινιγμούς ότι θα υπάρξει αν θα εμποδιστούν αλιευτικά, αν θα γίνουν ενέργειες σε συγκεκριμένες νησίδες κ.λπ.».
Κληθέντες από το τουρκικό πρακτορείο Anadolu να σχολιάσουν την κίνηση της Ελλάδας, Τούρκοι αξιωματούχοι ισχυρίστηκαν ότι «αυτή η εξέλιξη θεωρείται ως μια νέα προσπάθεια της Ελλάδας να διαταράξει το status quo» και τόνισαν τη σημασία του να μην παρεμποδίζεται η ελευθερία και η ασφάλεια της ναυσιπλοΐας, ειδικά σε μια ημίκλειστη θάλασσα όπως το Αιγαίο Πέλαγος, και να μην παραβιάζονται τα άλλα δικαιώματα της Τουρκίας.
Παράλληλα, θέλησαν να εμφανιστούν αυστηροί και να τονίσουν πως η Τουρκία δεν θα αποδεχτεί καμία πιθανή de facto κατάσταση που μπορεί να δημιουργήσει η Ελλάδα σε γεωγραφικούς σχηματισμούς με αμφισβητούμενο καθεστώς στο Αιγαίο Πέλαγος.
Στο ίδιο μοτίβο προκλήσεων, θέλησαν να επισημάνουν ότι οποιαδήποτε ενέργεια που θα μπορούσε να βλάψει τα δικαιώματα και τα συμφέροντα της Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένης της αλλαγής του νομικού καθεστώτος του Αιγαίου και της παρεμπόδισης της ελευθερίας της ναυσιπλοΐας, δεν θα μείνει αναπάντητη.
Έφθασαν στο σημείο να επικαλεστούν το διεθνές ναυτικό δίκαιο, μη κάνοντας καμία αναφορά στο Δίκαιο της Θάλασσας καθώς η Τουρκία δεν το έχει υπογράψει και δεν το έχει κυρώσει, λέγοντας ότι ενθαρρύνει τα παράκτια κράτη να συνεργάζονται στενότερα μεταξύ τους για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος, ιδίως σε κλειστές και ημίκλειστες θάλασσες».
Τη δημιουργία δύο νέων εθνικών θαλάσσιων πάρκων, ένα στο Ιόνιο και ένα στο Νότιο Αιγαίο, ανακοίνωσε σήμερα (21/07) ο Κυριάκος Μητσοτάκης.
Χαρακτηρίζοντας την Ελλάδα ως «ηγέτιδα δύναμη στη Μεσόγειο», ο πρωθυπουργός τόνισε ότι «τα πάρκα αυτά θα είναι από τις μεγαλύτερες θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές σε ολόκληρη τη Μεσόγειο. Θα μας επιτρέψουν να επιτύχουμε τον στόχο της προστασίας του 30% των χωρικών υδάτων μας έως το 2030, πολύ νωρίτερα από το προβλεπόμενο».
«Θα αποτελέσουν απέραντα καταφύγια ζωής κάτω από τα κύματα. Θα συμβάλουν επίσης στη διατήρηση των οικοσυστημάτων, στην αποκατάσταση της ισορροπίας και στη θέσπιση ενός τολμηρού νέου προτύπου για τη θαλάσσια προστασία», σημείωσε ακόμη.
Όμως, για τους πολίτες προκύπτουν τα ερωτήματα: Τι είναι τα εθνικά θαλάσσια πάρκα, τι αλλάζει με τη θεσμοθέτησή τους, πού αποσκοπεί αυτή η εξέλιξη και φυσικά, γιατί επελέγησαν οι Νότιες Κυκλάδες και το Ιόνιο;
Ακολουθούν οκτώ βασικές ερωταπαντήσεις:
Τα θαλάσσια πάρκα είναι δίκτυα διασυνδεδεμένων προστατευόμενων περιοχών. Η δημιουργία τους προσφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα σε σύγκριση με τις μεμονωμένες προστατευόμενες περιοχές, κυρίως λόγω της ολιστικής οικολογικής, διοικητικής και κοινωνικοοικονομικής προσέγγισης. Σκοπός τους είναι η διατήρηση της μοναδικής βιοποικιλότητας, η προστασία και η αποκατάσταση των οικοτόπων και η προώθηση της εκπαίδευσης και της ευαισθητοποίησης σχετικά με τη θαλάσσια φύση.
Η δημιουργία των εθνικών θαλασσίων πάρκων εξαγγέλθηκε, ανάμεσα στις άλλες δεσμεύσεις που ανέλαβε η Ελλάδα, από τον Κυριάκο Μητσοτάκη τον Απρίλιο του 2024, κατά την 9η Διεθνή Διάσκεψη για τους Ωκεανούς που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα. Στην 3η Διάσκεψη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για τους Ωκεανούς που πραγματοποιήθηκε στη Νίκαια την 9η Ιουνίου, ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε τη δημιουργία του Εθνικού Θαλασσίου Πάρκου Ιονίου και του εθνικού θαλασσίου πάρκου Νοτίου Αιγαίου 1 – Νότιες Κυκλάδες, το οποίο αποτελεί το πρώτο βήμα σχεδιασμού και υλοποίησης Εθνικών Θαλασσίων Πάρκων στο Αιγαίο.
Τι αλλάζει πρακτικά με την θεσμοθέτηση των εθνικών θαλασσίων πάρκων;
Τα πάρκα θεσμοθετούνται με γνώμονα αυστηρά περιβαλλοντικά κριτήρια, την επίτευξη χωρικής ενότητας και κατά συνέπεια τη διευκόλυνση της ολοκληρωμένης και ουσιαστικής διαχείρισης αυτών. Ο χώρος αντιμετωπίζεται με ενιαίο τρόπο και δίνει τη δυνατότητα ορθότερης ρύθμισης των επιτρεπόμενων χρήσεων και δραστηριοτήτων.
Στα εθνικά θαλάσσια πάρκα θα απαγορευθεί πλήρως η αλιεία με μηχανότρατα, ενώ προβλέπονται πρόσθετα μέτρα και περιορισμοί για την αποτελεσματική προστασία των πλέον ευάλωτων οικοτόπων και ειδών. Η εφαρμογή των μέτρων θα επιτηρείται με την χρήση ολοκληρωμένου συστήματος παρακολούθησης και εποπτείας από τον ΟΦΥΠΕΚΑ (περιλαμβάνει, drones, ραντάρ, δορυφορικές εικόνες, κ.ά) σε συνεργασία με τις κατά τόπους λιμενικές αρχές.
Ποιος είναι ο στόχος της θεσμοθέτησης των δύο εθνικών θαλασσίων πάρκων;
α) η ανάδειξη και τεκμηρίωση της μοναδικής σε παγκόσμια κλίμακα οικολογικής και επιστημονικής αξίας της πολυνησίας του Νοτίου Αιγαίου και του Ιονίου, β) η προστασία και διαχείριση των πολύτιμων οικοσυστημάτων και ειδών τους, τόσο στον χερσαίο όσο και στον θαλάσσιο χώρο, γ) η συμβατή με την προστασία του περιβάλλοντος, βιώσιμη διατήρηση ή/και επαναφορά ανθρώπινων δραστηριοτήτων, ώστε να διασφαλιστεί η διαχρονική αναγνώριση της περιοχής εντός και εκτός συνόρων ως πολύτιμο στοιχείο της παγκόσμιας φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς.
Με ποια διαδικασία προσδιορίστηκαν τα όρια των εθνικών θαλάσσιων πάρκων;
Τα όρια προσδιορίστηκαν μετά από αντίστοιχες Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες, οι οποίες τίθενται σήμερα σε δημόσια διαβούλευση, σύμφωνα με την εθνική και ενωσιακή νομοθεσία με κριτήριο την οικολογική και περιβαλλοντική τους αξία. Τα δύο πάρκα περιλαμβάνουν και ενοποιούν διάσπαρτες προστατευόμενες περιοχές που ανήκουν ήδη ή είναι υπό ένταξη στο ευρωπαϊκό δίκτυο Natura 2000. Το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Νοτίου Αιγαίου 1 – Νότιες Κυκλάδες περιλαμβάνει 18 υφιστάμενες περιοχές του δικτύου Natura 2000 και το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ιονίου 24 περιοχές. Τα πάρκα είναι συνεκτικά και γεωγραφικά προσδιορισμένα, προκειμένου να μπορούν να επιτηρούνται και να είναι εφικτή η αποτελεσματική διαχείρισή τους με σκοπό την ουσιαστική προστασία τους.
Μάλιστα, η έκταση αυτών υπερβαίνει τις αρχικές εξαγγελίες του πρωθυπουργού στο 9οOur Ocean Conference. Αυτές προέβλεπαν θαλάσσια πάρκα συνολικής έκτασης 22.000 km2 (14.000 km2 στο Ιόνιο και 8.000 km2 στο Νότιο Αιγαίο). Σήμερα, με βάση τις αντίστοιχες ειδικές περιβαλλοντικές μελέτες, η έκταση αυξήθηκε κατά 25% και αγγίζει περίπου τα 27.500 km2 (περί τα 18.000 km2 και 9.500 km2 αντίστοιχα).
Γιατί το εθνικό θαλάσσιο πάρκο Νοτίου Αιγαίου 1 – Νότιες Κυκλάδες; Γιατί επιλέχθηκαν αυτές και όχι άλλες περιοχές; Γιατί δεν επεκτείνετε και σε άλλες περιοχές του Αιγαίου;
Οι Νότιες Κυκλάδες προτεραιοποιούνται ως το πρώτο στάδιο υλοποίησης επειδή είναι το πιο ευαίσθητο περιβαλλοντικά οικοσύστημα. Η περιοχή του πάρκου συμπεριλαμβάνει ένα πολύ σημαντικό οικολογικά τμήμα του Αιγαίου, το οποίο ταυτόχρονα δέχεται ισχυρές πιέσεις λόγω κυρίως του τουρισμού.
Το πάρκο καθορίστηκε με αυστηρά επιστημονικά κριτήρια. Μάλιστα, η έκτασή του υπερβαίνει τις δεσμεύσεις που είχαν αναληφθεί κατά τις εξαγγελίες στο Our Ocean Conference.
Πρόκειται για άσκηση με μεγάλη περιβαλλοντική και τεχνική δυσκολία, η οποία πρέπει ταυτόχρονα να είναι οικολογικά συνεκτική, αλλά και να πληροί τις προϋποθέσεις για την αποτελεσματική διαχείριση, επιτήρηση και προστασία του πάρκου.
Προχωράμε σταδιακά στην εφαρμογή με την πρώτη φάση στις Κυκλάδες. Θα ακολουθήσει η επόμενη φάση. Στο Βόρειο Αιγαίο υπάρχει ήδη το Εθνικό Θαλάσσιο πάρκο της Αλοννήσου.
Γιατί το εθνικό θαλάσσιο πάρκο Ιονίου;
Η περιοχή έκτασης του πάρκου είναι καίριας σημασίας για πολλά είδη θαλάσσιων θηλαστικών που χρησιμοποιούν την Ελληνική Τάφρο του Ιονίου ως κύρια περιοχή διαβίωσης και απειλούνται από ανθρωπογενείς πιέσεις όπως οι συγκρούσεις με πλοία και ο υποθαλάσσιος θόρυβος.
Η συνολική έκταση του πάρκου είναι περίπου 18.000 km2.
Ποια είναι τα επόμενα βήματα;
Οι Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες των εθνικών θαλάσσιων πάρκων τίθενται σήμερα σε δημόσια διαβούλευση μέχρι τις 22 Σεπτεμβρίου. Αμέσως μετά, το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας θα προχωρήσει σε επεξεργασία των σχολίων της διαβούλευσης και τη σύνταξη του σχεδίου Προεδρικού Διατάγματος, με στόχο την κατάθεση αυτού στο Συμβούλιο της Επικρατείας μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου. Με την ολοκλήρωση της νομικής επεξεργασίας από το ΣτΕ και τη δημοσίευση των Προεδρικών Διαταγμάτων ολοκληρώνεται η θεσμοθέτηση των δύο πάρκων.
Πότε θα προχωρήσει η επόμενη φάση στο Αιγαίο;
Το εθνικό θαλάσσιο πάρκο Αιγαίου 1 – Νότιες Κυκλάδες είναι η πρώτη φάση ενός μεγάλου εγχειρήματος που αφορά περιοχές ολόκληρου του Αιγαίου. Όταν ολοκληρωθεί η υλοποίηση αυτού του σταδίου, θα ακολουθήσουν τα επόμενα.
Η Τουρκία αντιδρά: «Η κυριαρχία κάποιων νησιών δεν είναι ελληνική»
Η Άγκυρα αντέδρασε στις ανακοινώσεις και σε ακόμη ένα… ρεσιτάλ προκλητικότητας έκανε λόγο για «μονομερείς ενέργειες» της χώρας μας κι ότι ο σχεδιασμός αυτός «δεν έχει νομικές συνέπειες».
Μάλιστα το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών αναφέρει ότι για ορισμένα νησιά «η κυριαρχία δεν έχει μεταβιβαστεί στην Ελλάδα με διεθνείς συμφωνίες», σε μία προσπάθεια έτσι της Άγκυρας να… γκριζάρει τις νότιες Κυκλάδες και το Ιόνιο.
«Η Τουρκία θα ανακοινώσει επίσης τα έργα της, που αποσκοπούν στην προστασία του περιβάλλοντος στις θαλάσσιες περιοχές τις επόμενες ημέρες», υποστηρίζει επίσης η γειτονική χώρα.
Άμεση απάντηση της κυβέρνησης: «Δεν θα μπούμε σε συζήτηση ανύπαρκτου γκριζαρίσματος»
Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Παύλος Μαρινάκης, δεν άφησε αναπάντητους τους ισχυρισμούς της Τουρκίας, υπογραμμίζοντας ότι «η ανακοίνωση που έβγαλε η Τουρκία, είναι απάντηση σε όσους μιλούν για ενδοτική πολιτική. Μπορεί να θεωρεί ό,τι θέλει η Τουρκία περί γκριζαρίσματος, δεν θεωρούμε ότι υπάρχουν γκρίζες ζώνες. Πρόκειται για απόφαση που βασίζεται σε περιβαλλοντικά κριτήρια. Δεν θα μπούμε σε συζήτηση ανύπαρκτου γκριζαρίσματος. Οι εκτάσεις αυτές ήταν οι σημαντικότερες για εμάς και θα συνεχίσουμε την πολιτική μας», στη σημερινή (21/07) ενημέρωση των πολιτικών συντακτών.