Για δεκαετίες, το φάσμα της υπερπληθυσμιακής έκρηξης κυριαρχούσε στις συζητήσεις. Σήμερα συμβαίνει το αντίθετο: ανησυχία προκαλεί η υπογεννητικότητα. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, ο παγκόσμιος πληθυσμός θα φτάσει στο ανώτατο όριο των 10,3 δισ. το 2084, προτού αρχίσει να μειώνεται, σημειώνει το Economist.
Ωστόσο, αυτές οι προβλέψεις θεωρούνται υπερβολικά αισιόδοξες από αρκετούς ειδικούς. Αν η τρέχουσα τάση συνεχιστεί ακόμη για μία δεκαετία, η κορύφωση θα έρθει ήδη από το 2065, στα 9,6 δισ., προτού πέσει στα 8,9 δισ. το 2100. Σε ορισμένες μητροπόλεις, η γονιμότητα είναι ήδη κάτω από ένα παιδί ανά γυναίκα, όπως στη Μπογκοτά (0,91), χαμηλότερη ακόμη και από το Τόκιο (0,99), ένα στάδιο που θεωρείται ήδη ως υπογεννητικότητα.
Πολλαπλές ανησυχίες
Λιγότεροι κάτοικοι σημαίνουν λιγότερο εργατικό δυναμικό, λιγότερη καινοτομία και αυξημένη πίεση στα δημόσια οικονομικά. Οι μεγαπόλεις ίσως αντέξουν, αλλά πολλά μικρά κέντρα μπορεί να ερημωθούν. Η δημογραφική συρρίκνωση τροφοδοτεί επίσης φόβους ταυτότητας, με τους λαϊκιστές να καταγγέλλουν μια «παρακμή του πολιτισμού τους» και να προωθούν μαζικές πολιτικές υπέρ της γεννητικότητας.
Ωστόσο, υπενθυμίζει το Economist, ακόμη και χώρες όπως η Ουγγαρία, που δαπανά το 6% του ΑΕΠ της για την ενίσχυση των γεννήσεων, δεν έχουν καταφέρει να αναστρέψουν την τάση.
Λόγοι για αισιοδοξία
Η ανάλυση τονίζει ότι η μείωση του πληθυσμού δεν σημαίνει απαραίτητα και φτωχοποίηση. Η Ιαπωνία, για παράδειγμα, συρρικνώνεται δημογραφικά εδώ και δύο δεκαετίες, αλλά τα επίπεδα διαβίωσης έχουν αυξηθεί αισθητά.
Η πρόοδος στη μακροζωία και στην τεχνητή νοημοσύνη μπορεί επίσης να αντισταθμίσει μέρος της έλλειψης εργατικού δυναμικού. Το 2022, ένας εβδομηντάρης είχε τις ίδιες γνωστικές ικανότητες με έναν πενηντάρη το 2000 – ένα πολύτιμο κέρδος για την οικονομία και την κοινωνία.
Ένας κόσμος που καλείται να προσαρμοστεί
Ως το τέλος του αιώνα, ο δημογραφικός χάρτης θα έχει αναδιαμορφωθεί ριζικά: η Κίνα μπορεί να χάσει πάνω από τον μισό πληθυσμό της, η Αφρική θα αποκτήσει πιο κεντρικό ρόλο, ενώ η Ευρώπη και οι Ηνωμένες Πολιτείες θα χρειαστεί να ισορροπήσουν ανάμεσα στη γήρανση και τη μετανάστευση.
Όμως, καταλήγει το Economist, αυτές οι μεταβολές, όσο αποσταθεροποιητικές κι αν φαίνονται, δεν είναι πρωτόγνωρες στην ιστορία. Η πρόκληση θα είναι η προσαρμογή των κοινωνικών συστημάτων, των συντάξεων και των πολιτικών ισορροπιών – χωρίς πανικό.