Η αντιμεταναστευτική πολιτική βρίσκεται σε άνοδο σε όλη την Ευρώπη. Ο Εθνικός Συναγερμός της Γαλλίας και η Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) έχουν σημαντική εκπροσώπηση στα νομοθετικά σώματα της χώρας τους, ενώ, το Μεταρρυθμιστικό Κόμμα του Ηνωμένου Βασιλείου βρίσκεται στην κορυφή των δημοσκοπήσεων.
Η άνοδος της ακροδεξιάς ωστόσο θα μπορούσε να επιταχύνει τη μείωση του πληθυσμού της Ευρώπης, σύμφωνα με τις προβλέψεις, δημιουργώντας οικονομικά σοκ, όπως βραδύτερη ανάπτυξη και αυξανόμενο κόστος από τις συντάξεις και τη φροντίδα των ηλικιωμένων. Η σκληρή δημογραφική πραγματικότητα είναι πως ο ιθαγενής πληθυσμός της γηραιάς ηπείρου αναμένεται να μειωθεί απότομα τον επόμενο αιώνα σε μια εποχή χαμηλών ποσοστών γεννήσεων.
Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι οι ευρωπαϊκές κοινωνίες θα γερνούν πιο γρήγορα χωρίς τη μετανάστευση, γεγονός που θα φέρει στο προσκήνιο μια σειρά από οικονομικές προκλήσεις καθώς το εργατικό δυναμικό συρρικνώνεται και η ανάγκη φροντίδας αυξάνεται.
Η δημογραφική κρίση της Ευρώπης οπτικοποιημένη
«Οι περισσότεροι πολιτικοί της κεντροαριστεράς και της κεντροδεξιάς αναγνωρίζουν ότι η μετανάστευση είναι απαραίτητη για την άμβλυνση των δημογραφικών πιέσεων», δήλωσε ο John Springford, συνεργάτης στο thinktank Centre for European Reform. «Έχουν επιδιώξει να επικεντρωθούν σε αυστηρότερους κανόνες ασύλου με την ελπίδα ότι η αυστηρότερη επιβολή των συνόρων θα παράσχει πολιτική κάλυψη για υψηλότερη νόμιμη μετανάστευση.
«Ωστόσο, τα κόμματα της ριζοσπαστικής δεξιάς αμφισβητούν ολοένα και περισσότερο την κυρίαρχη συναίνεση. Οι χώρες που θα καταφέρουν να κρατήσουν τη γραμμή ενάντια στις απαιτήσεις για μείωση της μετανάστευσης σε ηλικία εργασίας θα βρεθούν σε ισχυρότερη οικονομική θέση μακροπρόθεσμα».
Οι τελευταίες προβλέψεις της Eurostat , της επίσημης στατιστικής υπηρεσίας της ΕΕ, υποδηλώνουν ότι ο πληθυσμός της ΕΕ θα είναι κατά 6% μικρότερος έως το 2100 με βάση τις τρέχουσες τάσεις – μειώνοντας τον πληθυσμό στα 419 εκατομμύρια, από 447 εκατομμύρια σήμερα.
Αλλά αυτή η μείωση ωχριά σε σύγκριση με το σενάριο της Eurostat χωρίς μετανάστευση. Ο οργανισμός προβλέπει μείωση του πληθυσμού κατά περισσότερο από το ένα τρίτο, στα 295 εκατομμύρια έως το 2100, όταν εξαιρέσει τη μετανάστευση από τη μοντελοποίησή του.
Οι βασικές προβλέψεις της Eurostat υποθέτουν ότι οι χώρες θα διατηρήσουν τα μέσα επίπεδα καθαρής μετανάστευσης των τελευταίων 20 ετών, αλλά ο Guardian εξέτασε στοιχεία που δημοσίευσε επίσης ο οργανισμός, παραλείποντας αυτή την υπόθεση. Η Ιταλία, η Γαλλία και η Γερμανία, όπου οι πολιτικοί κατά της μετανάστευσης έχουν πρόσφατα κάνει βήματα προόδου, θα αντιμετωπίσουν μεγάλες μειώσεις πληθυσμού σε ένα σενάριο μηδενικής μετανάστευσης.
Η πρωθυπουργός της Ιταλίας, Τζόρτζια Μελόνι, έχει θέσει ως προτεραιότητα την καταπολέμηση της μετανάστευσης κατά την πρώτη της θητεία, αλλά η χώρα της έχει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά γονιμότητας στην Ευρώπη και ο πληθυσμός της θα μειωθεί κατά το ήμισυ μέχρι το τέλος του αιώνα χωρίς μηδενική μετανάστευση.
Στη Γερμανία, όπου το αντιμεταναστευτικό κόμμα AfD ήρθε δεύτερο στις φετινές ομοσπονδιακές εκλογές, ο πληθυσμός θα μπορούσε να συρρικνωθεί από 83 εκατομμύρια σε 53 εκατομμύρια τα επόμενα 80 χρόνια εάν τα σύνορά της έκλειναν εντελώς.
Και στη Γαλλία, όπου ο Εθνικό Συναγερμός κέρδισε τον πρώτο γύρο των βουλευτικών εκλογών το περασμένο καλοκαίρι, αφού έκανε εκστρατεία για περιορισμούς στους μετανάστες, ένα σενάριο μηδενικής μετανάστευσης θα σήμαινε μείωση του πληθυσμού από 68 εκατομμύρια σε 59 εκατομμύρια.
Μόνο μια χούφτα κρατών της ΕΕ θα παρατηρούσαν μικρή διαφορά από τα κλειστά σύνορα: η Ρουμανία, η Λετονία και η Λιθουανία, όλες χώρες που έχουν βιώσει καθαρή εκροή ανθρώπων. Αντίθετα, στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης, οι πληθυσμοί όχι μόνο θα συρρικνώνονταν ελλείψει των τρεχόντων επιπέδων μετανάστευσης, αλλά θα γερνούσαν, καθώς ο αριθμός των ατόμων σε ηλικία εργασίας θα μειωνόταν σε σχέση με τους ηλικιωμένους.
Σήμερα, το 21% του πληθυσμού της ΕΕ είναι ηλικίας 65 ετών και άνω. Στο βασικό σενάριο της Eurostat, το ποσοστό αυτό θα αυξηθεί στο 32% έως το 2100, αλλά στο σενάριο μηδενικής μετανάστευσης του οργανισμού, θα αυξηθεί περαιτέρω, στο 36%. Όσοι μελετούν την μεταβαλλόμενη πυραμίδα των ηλικιών της Ευρώπης λένε ότι αυτό θα ασκήσει αυξανόμενη οικονομική πίεση στις χώρες.
«Οι κύριες συνέπειες θα είναι η βραδύτερη ανάπτυξη επειδή το εργατικό δυναμικό θα συρρικνωθεί και τα υψηλότερα φορολογικά βάρη, επειδή οι δαπάνες για συντάξεις και η ζήτηση για υγειονομική περίθαλψη και φροντίδα ηλικιωμένων θα αυξηθούν», δήλωσε ο Σπρίνγκφορντ.
Πράγματι, μεγάλο μέρος της ΕΕ το βλέπει ήδη αυτό, με τα φορολογικά βάρη – όπως εκφράζονται μέσω των φορολογικών εσόδων ως ποσοστό του ΑΕΠ – να αυξάνονται σε χώρες όπως η Γαλλία, η Ιταλία, η Γερμανία και η Ισπανία τις τελευταίες δεκαετίες.
Οι κλάδοι της υγείας και της κοινωνικής φροντίδας θα αποκτήσουν ολοένα και μεγαλύτερη σημασία για τη διαχείριση μιας γηράσκουσας Ευρώπης, ενώ πολλά συστήματα υγείας στην ΕΕ εξαρτώνται ήδη από μετανάστες γιατρούς ή νοσηλευτές.
Ταυτόχρονα, οι ειδικοί τονίζουν ότι η μετανάστευση δεν αποτελεί λύση για τις δημογραφικές προκλήσεις της Ευρώπης, αντιθέτως υποδεικνύουν ότι είναι μία από τις πολλές λύσεις ή τουλάχιστον ένας τρόπος για να διευκολυνθεί η μετάβαση σε μια κοινωνία που γερνάει.
Εντός των εθνικών συνόρων, οι αγροτικές περιοχές θα υποστούν το μεγαλύτερο πλήγμα από την επερχόμενη μείωση του πληθυσμού της ΕΕ. Τα επόμενα 80 χρόνια, περισσότερα χωριά θα μπορούσαν να υποστούν την ίδια μοίρα με το Camini στη νότια Ιταλία. Το χωριό είναι ένα από τα πολλά στην περιοχή της Καλαβρίας όπου ο πληθυσμός μειώθηκε απότομα στον 20ό αιώνα, καθώς οι νεότεροι κάτοικοι μετακόμισαν αλλού για να βρουν ευκαιρίες.
Το Camini έγινε πρόσφατα ο τόπος ενός έργου επανεγκατάστασης προσφύγων, σε μια προσπάθεια να σώσουν την κοινότητα από την εξαφάνιση. Αναφέρθηκε σε πρόσφατη έκθεση του Συμβουλίου της Ευρώπης που συνέταξε η βουλευτής των Εργατικών Kate Osamor, η οποία εξέτασε τις δυνατότητες της μετανάστευσης για την άμβλυνση των προκλήσεων ενός γηράσκοντος πληθυσμού.
«Παρακολουθούσα τον τόπο να πεθαίνει σιγά σιγά. Τα σπίτια απλώς κατέρρεαν επειδή δεν έμενε κανείς σε αυτά», δήλωσε η Ροζάριο Ζουρζόλο, η οποία γεννήθηκε στην πόλη και είναι τώρα πρόεδρος του συνεταιρισμού Eurocoop Servizi που διαχειρίζεται το έργο επανεγκατάστασης .
Μέχρι στιγμής, 50 πρόσφυγες έχουν εγκατασταθεί μόνιμα στο Camini στο πλαίσιο του προγράμματος, ανεβάζοντας τον πληθυσμό του χωριού σε 350, ενώ φιλοξενούνται προσωρινά άλλοι 118 πρόσφυγες. Ένα συμβολικό επίτευγμα για το πρόγραμμα ήταν η πρόσφατη επαναλειτουργία του τοπικού σχολείου. Το Camini λένε ορισμένοι, θα μπορούσε να λειτουργήσει ως μοντέλο για την αναζωογόνηση άλλων ευρωπαϊκών περιοχών που αντιμετωπίζουν μείωση του πληθυσμού.