Βαθιά στην καρδιά της ερήμου της Αιγύπτου, μια μνημειώδης ανακάλυψη αναδιαμορφώνει την αντίληψή μας για τον αρχαίο κόσμο. Κρυμμένο κάτω από την άμμο, ένα εξελιγμένο σύστημα διαχείρισης νερού γύρω από την Πυραμίδα του Ζόζερ αμφισβητεί τις παραδοσιακές πεποιθήσεις σχετικά με τις μεθόδους κατασκευής των οικοδόμων του Παλαιού Βασιλείου.
Αυτό το περίπλοκο δίκτυο, που περιλαμβάνει ένα φράγμα, υπόγειες δεξαμενές και ένα λαβύρινθο, υποδηλώνει ένα επίπεδο τεχνικής οργάνωσης πολύ πέρα από αυτό που είχε φανταστεί κανείς μέχρι τώρα. Τέτοιες ανακαλύψεις φέρνουν στο φως μια ξεχασμένη γνώση που μπορεί να βοήθησε στην δημιουργία ενός από τα μεγαλύτερα αρχιτεκτονικά επιτεύγματα της ιστορίας.
Πέτρινο φράγμα συλλέγει τα νερά των πλημμυρών της ερήμου
Για χρόνια, η αινιγματική αυτή κατασκευή στη Σακκάρα, γνωστή ως Gisr el-Mudir, προβλημάτιζε τους ερευνητές με το τεράστιο μέγεθός της και τον μυστηριώδη σκοπό της. Έχοντας μήκος σχεδόν 360 μέτρα, αυτό το αρχαίο πέτρινο κτίσμα είναι ένα από τα παλαιότερα κτίσματα της Αιγύπτου.
Τώρα, χάρη στο έργο του Xavier Landreau και της ομάδας του από το Παλαιοτεχνικό Ινστιτούτο CEA, η κατασκευή αυτή επανεξετάζεται. Η έρευνά τους, που δημοσιεύθηκε στο PLOS ONE, υποδηλώνει ότι αυτό το κτίσμα δεν ήταν τελετουργικό ή αμυντικό κτίσμα, όπως πιστευόταν προηγουμένως, αλλά ένα φράγμα σχεδιασμένο για να συλλέγει τα εποχιακά νερά των πλημμυρών από τα κοντινά ρέματα.
Αναλύοντας τις κλίσεις του εδάφους, τα αρχαία ρεύματα νερού και τα ορατά σημάδια διάβρωσης, οι ερευνητές ανακατασκεύασαν μια λεκάνη απορροής ικανή να διοχετεύει νερό στο κτίσμα, το οποίο θα χρησίμευε ως προσωρινή δεξαμενή. Το πέτρινο φράγμα μπορούσε να συγκρατήσει έως και 14 εκατομμύρια κυβικά πόδια νερού, αρκετά για να υποστηρίξει ένα μεγάλης κλίμακας κατασκευαστικό έργο.
Οι εποχιακές πλημμύρες θα εναπόθεταν επίσης ιζήματα σε φυσικά διαμορφωμένες λεκάνες κάτω από το φράγμα, ενισχύοντας περαιτέρω τη χρησιμότητα του χώρου. Αυτή η ανακάλυψη αναθεωρεί τον ρόλο της Σακκάρα στην αιγυπτιακή ιστορία, υποδηλώνοντας ότι η τοποθεσία της επιλέχθηκε όχι μόνο για θρησκευτικούς ή πολιτικούς λόγους, αλλά και για γεωλογικούς και υδρολογικούς λόγους.
Πώς θα λειτουργούσε η υδραυλική κατασκευή των πυραμίδων
Αν και η αποθήκευση επαρκούς ποσότητας νερού ήταν ζωτικής σημασίας, δεν αρκούσε για την ανύψωση πέτρινων λίθων (για την κατασκευή μιας πυραμίδας).
Το μυστικό κρύβεται στα βάθη της πυραμίδας του Ζόζερ. Στα νότια του μνημείου, μια τεράστια τάφρος σκαμμένη στο βράχο, που κάποτε θεωρούνταν συμβολική, αποκαλύπτει μια σειρά από αλληλοσυνδεόμενες δεξαμενές. Γνωστή ως «βαθιά τάφρος», αυτή η υποδομή λειτουργεί ως σύστημα επεξεργασίας νερού. Τα βαρύτερα ιζήματα αποτίθενται πρώτα, καθαρίζοντας σταδιακά το νερό πριν μεταφερθεί περαιτέρω.
Ύστερα, το φιλτραρισμένο νερό πιθανότατα τροφοδοτούσε ένα κάθετο σύστημα ανύψωσης κάτω από την πυραμίδα. Δύο κάθετοι άξονες, συνδεδεμένοι με μια υπόγεια στοά μήκους 656 ποδιών, θα επέτρεπαν τη λειτουργία μιας πλωτής συσκευής. Στη συνέχεια οι λίθοι θα τοποθετούνταν στην πλωτή πλατφόρμα και θα ανυψώνονταν με την απλή πίεση του νερού που εισάγονταν στους άξονες. Μόλις το φορτίο έφτανε στο επιθυμητό ύψος, θα γλιστρούσε στα ανώτερα επίπεδα του μνημείου.
Οι δομές που παρατηρήθηκαν στις στοές και τα υπόγεια διαμερίσματα υποστηρίζουν αυτή την υπόθεση, αποκαλύπτοντας ένα σύστημα παρόμοιο με ένα υδραυλικό «ασανσέρ», που χρησιμοποιεί τη δύναμη του νερού για να μειώσει τη μηχανική προσπάθεια.
Αν και η υπόθεση της υδραυλικής κατασκευής μπορεί να φαίνεται τολμηρή, βασίζεται σε συγκεκριμένα στοιχεία που παρατηρήθηκαν επί τόπου. Το φράγμα, οι λεκάνες, οι στοές και οι άξονες παρουσιάζουν μια λογική οργάνωση συμβατή με μια υδραυλική «αλυσίδα». Σε αντίθεση με την κοινή πεποίθηση, οι Αιγύπτιοι είχαν ήδη κατακτήσει πολλές τεχνικές σχετικές με το νερό.
Η εμπειρογνωμοσύνη τους σε αρδευτικά κανάλια, ξύλινες πύλες και γεωργικά φράγματα μαρτυρά μια καλά εδραιωμένη υδραυλική γνώση.