Στην 89η θέση -και τελευταία μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης- βρίσκεται η Ελλάδα στην Ελευθερία του Τύπου, όπως την κατέταξε η έκθεση των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα (RSF).
Ανήμερα της Παγκόσμιας Ημέρας για την Ελευθερία του Τύπου τα νέα είναι άκρως ανησυχητικά, με την Ελλάδα να βρίσκεται ακόμα και κάτω από χώρες της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής.
Ο Δείκτης Ελευθερίας του Τύπου 2025 και η σχετική έκθεση των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα (RSF) περιγράφουν μια έντονη επιδείνωση της ελευθερίας του Τύπου παγκοσμίως, με τους δημοσιογράφους και τα μέσα ενημέρωσης να αντιμετωπίζουν δύσκολες οικονομικές συνθήκες.
Για πρώτη φορά οι RSF χαρακτήρισαν την παγκόσμια κατάσταση της ελευθερίας του Τύπου ως «δύσκολη», σημειώνοντας ότι μετά από αρκετά χρόνια παρακμής, οι συνθήκες για τη δημοσιογραφία αξιολογούνται πλέον ως «κακές» στις μισές χώρες του κόσμου και η μέση βαθμολογία όλων των αξιολογούμενων χωρών έχει πέσει στο 55, σε ένα νέο χαμηλό.
Ο Παγκόσμιος Δείκτης Ελευθερίας του Τύπου καθορίζεται από πέντε κύριους επιμέρους δείκτες (ασφάλεια δημοσιογράφων, κοινωνικό πλαίσιο, νομικό πλαίσιο, πολιτικό περιβάλλον, οικονομική κατάσταση).
Από αυτές τις πέντε βασικές συνιστώσες η μεγαλύτερη επιδείνωση της παγκόσμιας βαθμολογίας αφορά στον δείκτη της οικονομικής κατάστασης.
Οι κύριες απειλές
Οι σωματικές επιθέσεις κατά δημοσιογράφων είναι οι πιο εμφανείς παραβιάσεις της ελευθερίας του Τύπου, η οικονομική πίεση -όπως οι πιέσεις από διαφημιστές ή χρηματοδότες, και ο περιορισμός της δημόσιας χρηματοδότησης- αποτελεί επίσης μείζον πρόβλημα και είναι «πιο ύπουλη».
Από τους πέντε βασικούς δείκτες που χρησιμοποιεί η RSF για τον προσδιορισμό της κατάταξης στον Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου, ο δείκτης που μετρά τις οικονομικές συνθήκες της δημοσιογραφίας βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο της ιστορίας.
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ελευθερίας του Τύπου, ο Ντέιβιντ Γουόλμσλεϊ, αρχισυντάκτης της καναδικής Globe and Mail, κάλεσε τα μέσα να «διπλασιάσουν τις προσπάθειές τους να στηρίξουν όλους τους δημοσιογράφους και αρχισυντάκτες που υφίστανται αντίποινα» και να μην ξεχάσουν δημοσιογράφους όπως ο Τζίμι Λάι, που βρίσκεται σε απομόνωση στο Χονγκ Κονγκ.
Οι νικητές και οι χαμένοι
Στην κορυφή της λίστας της παγκόσμιας κατάταξης βρίσκονται οι εξής χώρες: Νορβηγία, Εσθονία, Ολλανδία, Σουηδία και Φινλανδία. Τη δεκάδα συμπληρώνουν Δανία, Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ελβετία και Τσεχία.
Στις τελευταίες δέκα θέσεις της λίστας βρίσκονται οι Ρωσία, Νικαράγουα, Βιετνάμ, Τουρκμενιστάν, Αφγανιστάν, Ιράν, Συρία, Κίνα, Βόρεια Κορέα και Ερυθραία.
Τα λουκέτα
Λόγω της οικονομικής δυσχέρειας, τα μέσα ενημέρωσης κλείνουν στο 1/3 των χωρών παγκοσμίως. Τριάντα τέσσερις χώρες ξεχωρίζουν για μαζικά λουκέτα στα Μέσα. Σε αυτές ανήκουν η Νικαράγουα (172η, 9 θέσεις κάτω), η Λευκορωσία (166η), το Ιράν (176η), η Μιανμάρ (169η), το Σουδάν (156η), το Αζερμπαϊτζάν (167η) και το Αφγανιστάν (175η).
Ακόμη και χώρες με σχετικά υψηλή κατάταξη και ισχυρή ελευθερία του Τύπου αντιμετωπίζουν προκλήσεις όσον αφορά τη χρηματοδότηση και την ανεξαρτησία, όπως η Νέα Ζηλανδία (16η) και η Νότια Αφρική (27η).
Στη Γάζα η κατάσταση είναι απελπιστική. Ο στρατός του Ισραήλ επέβαλε πλήρη αποκλεισμό για πάνω από 18 μήνες στη Λωρίδα της Γάζας και σκότωσε σχεδόν 200 δημοσιογράφους. Στο χάος και η Αϊτή, λόγω της πολιτικής αστάθειας που έχει βουλιάξει την οικονομία των Μέσων Ενημέρωσης.
Στις ΗΠΑ τα Μέσα στραγγαλίζονται
Οι δημοσιογράφοι στις ΗΠΑ λειτουργούν σε ένα ολοένα και πιο εχθρικό περιβάλλον, όπως φαίνεται από την πτώση, κατά 28 θέσεις, στον κοινωνικό δείκτη. Οι ΗΠΑ κατατάσσονται το 2025 στην 57η θέση της Ελευθερίας του Τύπου, δύο θέσεις χαμηλότερα σε σχέση με πέρσι.
Η κατάσταση φαίνεται ότι έχει επιδεινωθεί και από τη δεύτερη θητεία του Ντόναντλ Τραμπ, με τις διαρκείς προσπάθειες χειραγώγησης του Τύπου, μέσα από ψευδή οικονομικά προσχήματα. Έτσι τερματίστηκε η χρηματοδότηση της Υπηρεσίας των ΗΠΑ για τα Παγκόσμια Μέσα Ενημέρωσης (USAGM), εξέλιξη που επηρέασε πολλά ειδησεογραφικά δίκτυα -όπως η Voice of America και το Radio Free Europe/Radio Liberty.
Επιπλέον το κόψιμο της χρηματοδότησης προς την Υπηρεσία Διεθνούς Ανάπτυξης των ΗΠΑ (USAID) οδήγησε εκατοντάδες ειδησεογραφικά πρακτορεία διεθνώς σε κρίσιμη οικονομικής κατάσταση.
«Συντονισμένη επίθεση»
Αναφερόμενος στη ραγδαία μεταβαλλόμενη κατάσταση της ελευθερίας του Τύπου στις ΗΠΑ, ο Μάρτι Μπάρον, πρώην αρχισυντάκτης της Washington Post, προειδοποίησε ότι «μια συντονισμένη επίθεση βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη» στην Αμερική του Ντόναλντ Τραμπ.
«Το Radio Free Europe, το Radio Free Asia και το Voice of America έχουν κλείσει. Το Κογκρέσο προχωρά στην κατάργηση της χρηματοδότησης των δημόσιων μέσων όπως το NPR και το PBS» είπε σε συνέντευξή του στον Ματέους Μαζίνσκι της πολωνικής Gazeta Wyborcza.
«Και μετά είναι η περίπτωση του Associated Press. Αυτό το ιστορικό πρακτορείο έχει αποκοπεί πλήρως από τον Λευκό Οίκο απλώς επειδή χρησιμοποίησε τον διεθνώς αποδεκτό όρο Κόλπος του Μεξικού, αντί για τον προτιμώμενο από τον Τραμπ Κόλπος της Αμερικής. Ο Τραμπ έχει επίσης αναλάβει τον έλεγχο του ποιοι δημοσιογράφοι έχουν πρόσβαση σε αυτόν. Παλαιότερα αυτή ήταν η ευθύνη της Ένωσης Ανταποκριτών του Λευκού Οίκου. Τώρα, ο Τραμπ αποφασίζει ποιος μπορεί να κάνει ερωτήσεις. Έτσι, ο Τραμπ, ως πρόεδρος, υπαγορεύει τη γλώσσα και περιορίζει τα θέματα. Και ως ιδιώτης, ασκεί πιέσεις στα μέσα μέσω μηνύσεων» είπε.
