Εκδήλωση τιμής και μνήμης για την 84η επέτειο από την υπογραφή του Πρωτοκόλλου έναρξης της Αντίστασης κατά των Γερμανών, πραγματοποιήθηκε την Κυριακή 3 Αυγούστου 2025, στο χωριό Φιλίπποι του Δήμου Μινώα Πεδιάδας.
Το Πρωτόκολλο των Φιλίππων, ένα κείμενο εξαιρετικής ιστορικής σημασίας, συντάχθηκε και υπογράφηκε στις 3 Αυγούστου 1941 από αξιωματικούς, σηματοδοτώντας την ίδρυση της πρώτης αντιστασιακής οργάνωσης στην Κρήτη, της Κρητικής Επαναστατικής Επιτροπής (ΚΕΕΕ).
Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, πραγματοποιήθηκαν δύο ομιλίες που φώτισαν την ιστορική σημασία του γεγονότος από τον Δρ. Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και Πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου Δήμου Μινώα Πεδιάδας Γεώργιο Α. Καλογεράκη, και τον Συγγραμματέα του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα Αριστομένης Ι. Συγγελάκη.
Για την ίδρυση και υπογραφή του πρωτοκόλλου έναρξης της Εθνικής Αντίστασης της ΚΕΕΕ, σημαντικό είναι το κείμενο του Αντιστασιακού Γεωργίου Εμμ. Μιζεράκη, Αντ/ρχη Χωρ/κής ε.α. και 102 ετών σήμερα, το οποίο μας παρέδωσε στις 20 Αυγούστου 2003 στον Σκινιά Μονοφατσίου. Συγκεκριμένα ο Γεώργιος Μιζεράκης γράφει :
«Μετά τη Μάχη της Κρήτης, 20-30 Μαΐου 1941, οι Γερμανοί κατακτητές, διέταξαν τον υποστράτηγο Λιναρδάκη Μιχαήλ, να συγκεντρώσει στο χωριό Πεζά τους υπ’ αυτόν-το τονίζω αυτό-τους υπ’ αυτόν μονίμους και εφέδρους αξιωματικούς, οι οποίοι πολέμησαν τους Γερμανούς αλεξιπτωτιστές.
Την 1-6-1941, με διαταγή του Γερμανού συνταγματάρχη Μπρούνο Μπρόγερ μετέβησαν στα Πεζά τρεις Γερμανοί ανώτεροι αξιωματικοί και ανακοίνωσαν στους Έλληνες αξιωματικούς τους όρους καταπατήσεως του πυρός και της παραδόσεώς των.
Η κατάπαυση του πολέμου προέβλεπε και την άνευ όρων παράδοση των Ελλήνων μονίμων και εφέδρων αξιωματικών και την σύνταξη και παράδοση σ’ αυτούς ονομαστικής καταστάσεως όλων των παραδοθέντων με την ένδειξη καταγωγής και διαμονής αυτών.
Τότε μια ομάδα Ελλήνων αξιωματικών με πρωτοστάτη τον Αντώνιο Φάκαρο, εδήλωσε προς τους συναδέλφους των, ότι αυτοί δεν παραδίδονται άνευ όρων και γι’ αυτούς ο πόλεμος συνεχίζεται, ενώ σε κατάλληλη στιγμή απεμακρύνθησαν από τον χώρο της συγκέντρωσης. Αυτή η ώρα της 1-6-1941 είναι η αρχή της πρώτης αρνήσεως και αντιστάσεως κατά των κατακτητών. Η ομάδα αυτή των Ελλήνων αξιωματικών κινούμενη από χωριό σε χωριό, της περιοχής έφθασε στον Τσούτσουρο.
Εκεί έφθασαν με την ελπίδα, ότι ίσως πλησίαζε κάποιο ελληνικό ή συμμαχικό πλοίο να τους παραλάβει και να συνεχίσουν στην Αίγυπτο τον πόλεμο κατά του φασισμού και του ναζισμού.
Στον Τσούτσουρο κατέφθασαν και άλλοι, που δεν είχαν αιχμαλωτισθεί Έλληνες και σύμμαχοι. Μεταξύ αυτών και ο Ελληνοαιγύπτιος Νίκος Σουρής, ο οποίος εθελοντής επολέμησε και τραυματίστηκε στην Αλβανία, τραυματίας έφθασε στην Κρήτη και πολέμησε τους αλεξιπτωτιστές στα Χανιά. Ήταν πανέξυπνος, φλογερός πατριώτης και γλωσσομαθής. Εγνώριζε Ελληνικά-Αγγλικά-Γερμανικά-Γαλλικά και Αραβικά.
Οι Φάκαρος και Σουρής με την βοήθεια και των ντόπιων τοποθέτησαν τους φυγάδες στις γύρω από τον οικισμό του Τσούτσουρα σπηλιές και τους τροφοδοτούσαν με τρόφιμα που κουβαλούσαν δυναμικοί και φλογεροί πατριώτες από χωριά της ευρύτερης περιοχής όπως και ο Ανδρέας Γαλανάκης, Ιωάννης Συμισακάκης, Εμμαν. Μιζεράκης από τον Σκινιά, Εμμαν. Αδαμάκης από το Δεμάτι, Στάθης Δασκαλάκης από την Μαχαιρά, Ευάγγελος Μαρκάκης από το Ίνι, Παντελής Σμυρνάκης από τα Πάρτιρα, Στάθης Ανδριανάκης από το Μεσοχωριό, Μιχαήλ Φιλιππάκης και Ζαχαρίας Παπαδάκης από τον Αχεντριά, Ιωάννης Αγγελάκης από του Φιλίππου, Βασίλειος Κονιός από τα Φαβριανά, και όλη η οικογένεια Ιωάννου Κουτεντάκη-Δασκάλου, από τα Καστελλιανά.
Όταν οργανώθηκε η προμήθεια, διανομή και τροφοδοσία των κρυπτομένων στις σπηλιές, ο Αντώνιος Φάκαρος με τον υπολοχαγό Δημήτριο Αυλίτη, πήγαν στην περιοχή Ηρακλείου να πάρουν και μεταφέρουν στον Τσούτσουρο όπλα που ο πρώτος είχε κρύψει. Δυστυχώς δεν τα βρήκαν και επιστρέφοντας πέρασαν από την Βιάννο. Εκεί συνάντησαν τον φλογερό πατριώτη Αλέξανδρο Ραπτόπουλο-ταγματάρχη π.δ. που κι αυτός περιμάζευε και τροφοδοτούσε πολεμιστές της Μάχης της Κρήτης που δεν είχαν αιχμαλωτισθεί.
Οι τρεις αξιωματικοί μελέτησαν με προσοχή την όλη κατάσταση και αποφάσισαν να συναντηθούν το συντομότερο οι δυναμικοί πατριώτες του Μονοφατσίου και της Βιάννου και να δημιουργήσουν μια μυστική επαναστατική οργάνωση.
Την 3η Αυγούστου 1941, διακόσια μέτρα βορειοδυτικά από το χωριό Φιλίπποι Μονοφατσίου στο ελαιόφυτο του Ιωάννου Αγγελάκη ταγματάρχου π.δ., πραγματοποιήθηκε το πρώτο μυστικό επαναστατικό συμβούλιο, με συγκεκριμένο σκοπό, οργάνωση και επιλογή αρχηγού. Στο συμβούλιο αυτό πήραν μέρος οι:
1. Ραπτόπουλος Αλέξανδρος ταγ.π.δ. από Άνω Βιάννο
2. Αγγελάκης Ιωάννης ταγ. π.δ. από Φιλίππου
3. Φιλιππάκης Μιχαήλ ταγ/ρχης από Αχεντριά
4. Ραπτάκης Χαράλαμπος ίλαρχος από Άνω Βιάννο
5. Κουτεντάκης Γεώργιος-λοχαγός-δικηγόρος από Καστελλιανά
6. Φάκαρος Αντώνιος σημαιοφόρος από Αθήνα
7. Αυλίτης Δημήτριος υπολοχαγός
8. Χαραλαμπίδης Γεώργιος ανθ/γός
9. Κωνσταντόπουλος Αντώνιος
10. Σουρής Νίκος εθελοντής, Ελληνοαιγύπτιος.
Μετά από τετράωρη συζήτηση και προσεκτική μελέτη, των προβλημάτων, των δυσκολιών και των κινδύνων που θα συναντούσαν απεφασίσθη και υπεγράφη το πρώτο σε όλη την Ελλάδα πρωτόκολλο-καταστατικό της από αυτούς ιδρυόμενης μυστικής Εθνικοαπελευθερωτικής Οργανώσεως που τελικά ονομάστηκε ΚΡΗΤΙΚΗ ΕΘΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ (Κ.Ε.Ε.Ε). Σύμφωνα με το πρωτόκολλο-καταστατικό συμφώνησαν τα παρακάτω:
1. Προσέφεραν εαυτούς ολοκαύτωμα δια την εξυπηρέτηση των ιδεωδών της ελευθερίας θέτοντες την πατρίδα υπεράνω της οικογενείας και λοιπών συμφερόντων, έχοντες σταθερή την ελπίδα ότι τα ελεύθερα ελληνικά στρατεύματα και η μεγάλη σύμμαχος Αγγλία θα επιχειρήσουν την ανακατάληψη και απελευθέρωση της Ελλάδος.
2. Να απαρτίσουν τον πυρήνα δημιουργίας Εθνικής Μυστικής Οργανώσεως με κύριον σκοπόν την απελευθέρωση και την τόνωση του εθνικού φρονήματος την ψυχικής επανάσταση προς δημιουργίαν αυστηρώς εθνικής συνειδήσεως και αντιπερισπασμού στις προθέσεις της γερμανικής προπαγάνδας.
3. Την εξεύρεση στελεχών και συστηματική οργανωτική διάρθρωση της Μυστικής Οργανώσεως, σε όλες τις επαρχίες και την δημιουργίαν δικτύου πληροφοριών που θα μεταδίδονται, μόνο με τον συνταχθέντα, κρυπτογραφικό κώδικα.
4. Την εξεύρεση ερημικών τόπων δια την ρίψη από συμμαχικά αεροπλάνα, όπλων και άλλων ειδών εφοδίων. Τον καθορισμό μυστικών σημείων για τη μεταξύ των στελεχών αναγνώριση.
5. Αρχηγός της οργανώσεως ορίσθη από όλα τα άλλα μέλη ο Αλέξανδρος Ραπτόπουλος.
Η επαναστατική αυτή οργάνωση, αμέσως ανέπτυξε σοβαρή δράση. Τα στελέχη της συγκέντρωναν και οδηγούσαν στον Τσούτσουρο τους περιπλανόμενους πολεμιστές της Μάχης της Κρήτης, ενώ άλλοι συγκέντρωναν και μετέφεραν για τους συγκεντρωμένους παντοειδή τρόφιμα.
Το πλοίο όμως της σωτηρίας, δεν παρουσιάζονταν. Για κείνο και ο Φάκαρος πήρε την παράτολμη απόφαση να φύγει με βάρκα για την Αίγυπτο. Το τόλμημα αυτό ισοδυναμούσε με ηρωική αυτοθυσία, και όμως πραγματοποιήθηκε και πέτυχε.
Την 17-9-1941 από την ιστορική πλέον σπηλιά του Μαριδάκι η επισκευασθείσα μικρή παλαιά ψαρόβαρκα του Ιωάννου Σπιθάκη από τα Πιτσίδια, με ένδεκα (11) αποφασισμένους από τους οποίους 7 Ελληνες, 3 Άγγλους και 1 Αυστριακό-Γερμανοεβραίο, η θρυλική ΑΡΓΩ Β΄ όπως την ονόμασαν άνοιξε πανιά για να διαπλεύσει το Λιβυκό Πέλαγος και να φθάσει στην Αλεξάνδρεια, να πληροφορήσουν την Ελληνική Κυβέρνηση και το Συμμαχικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής (Σ.Σ.Μ.Α) τα συμβαίνοντα στον Τσούτσουρο, και να σταλεί το πλοίο της σωτηρίας για να τους παραλάβει.
Την 3η ημέρα που η ΑΡΓΩ Β΄ στη μέση του Λιβυκού πάλευε με τα αγριεμένα κύματα, βρετανικό αντιτορπιλικό την πλησίασε περισυνέλεξε τους αργοναύτες, και τους μετέφερε στην Αλεξάνδρεια.
Ο Φάκαρος ενημέρωσε Ελληνική Κυβέρνηση και Σ.Σ.Μ.Α και την νύχτα της 26/27-11-1941 με ελληνικό υποβρύχιο ΤΡΙΤΩΝ με κυβερνήτη τον ανθ/ρχον Επαμεινώνδα Κοντογιάννη-ως σύνδεσμος της Ελληνικής Κυβερνήσεως με την Κ.Ε.Ε.Ε απεβιβάσθη στο Μαριδάκι και άνοιξε η σκάλα του Τσουτσούρου, η οποία πρόσφερε πολλά στον αγώνα και την Εθνική Αντίσταση.
Την 9-12-1941 στον Σκινιά στο κατάστημα του Σταθμού Χωροφυλακής του οποίου σταθμάρχης ήτο ο ενωμοτάρχης Απόστολος Κατσιρντάκης, οι: 1. Αλέξανδρος Ραπτόπουλος, 2. Γεώργιος Κουτεντάκης, 3. Αντώνιος Φάκαρος, 4. Ανδρέας Γαλανάκης, ανασύνταξαν και οριστικοποίησαν το παραπάνω καταστατικό και στη συνέχεια στο σπίτι του Ανδρέα Γαλανάκη, όπου και εγευμάτισαν, το υπέγραψαν οι τέσσερις τους, ενώ οι τρεις πρώτοι ανελάμβαναν να το μεταφέρουν και να το υπογράψουν και τα υπόλοιπα ιδρυτικά μέλη. Το τελικό και οριστικό πρωτόκολλο-καταστατικό υπεγράφη από τους:
1. Ραπτόπουλον Αλέξανδρον
2. Αγγελάκη Ιωάννη
3. Γαλανάκη Ανδρέα
4. Κουτεντάκη Γεώργιο
5. Αγγελιδάκη Γεώργιο
6. Κονδυλάκη Νικόλαο
7. Ραπτάκη Χαράλαμπο
8. Φάκαρο Αντώνιο
9. Κατσαράκη Νικόλαο
10. Λουλάκη Νικόλαο
Η Κ.Ε.Ε.Ε προσέφερε πολλά στην Εθνική Αντίσταση και τον απελευθερωτικό αγώνα. Χάρις στη δραστηριότητα των στελεχών της, μεγάλος αριθμός πολεμιστών της Μάχης της Κρήτης απέφυγαν την αιχμαλωσία, έφυγαν στην Αίγυπτο και συνέχισαν τον συμμαχικό αγώνα.
Δυστυχώς ενώ λειτουργούσε θαυμάσια και δρούσε κατά των κατακτητών σχεδόν σε όλη την Κρήτη, προδόθηκε στους Γερμανούς από δυο μοιραίες γυναίκες. Έτσι άρχισε και έτσι τελείωσε η ΚΡΗΤΙΚΗ ΕΘΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ (Κ.Ε.Ε.Ε) η πρώτη Αντιστασιακή οργάνωση στο Ανατολικό Μονοφάτσι και την επαρχία Βιάννου. Συνελήφθησαν από τους Γερμανούς και εξετελέσθησαν οι:
1. Ραπτόπουλος Αλέξανδρος, αρχηγός-ταγ/ρχης π.δ.
2. Ραπτάκης Χαράλαμπος, ίλαρχος
3. Καπετανάκης Σπυρίδων, μοίραρχος Χωρ/κής
4. Σταματουλάκης Εμμαν., κτηνίατρος
5. Κονδυλάκης Μύρων, αγρονόμος
6. Παπαγιαννάκης Μιχαήλ, γραμματέας κοινότητας
7. Πετράκης Χαράλαμπος, κτηνοτρόφος (πατήρ)
8. Πετράκης Νικόλαος, κτηνοτρόφος (υιός)
9. Κουτεντάκης Παύλος, πρόεδρος κοινότητος
10. Κουτεντάκης Εμμανουήλ, γεωργός
11. Κουτεντάκης Μιχαήλ, γεωργός
12. Κεφαλάκης Ιωάννης, γεωργός
13. Παπαδάκης Χαράλαμπος, γεωργός-ψαράς
14. Σωτηράκης ή Βλάμης Πολυχρόνης, ψαράς.
Έτσι η Κ.Ε.Ε.Ε η πρώτη στον αγώνα, κτυπημένη βαριά διαλύθηκε, με την εκτέλεση του αρχηγού της και των παραπάνω στελεχών της».
Ο Ιωάννης Νικήτα Αγγελάκης ή Νικητογιάνης από το χωριό Φιλίπποι Μονοφατσίου γεννήθηκε το έτος 1891 και πέθανε το 1977. Όλη του τη ζωή την πέρασε στα χώματα του χωριού του, εκτός από την περίοδο εκείνη της νιότης του που πήρε μέρος πολεμώντας για την πατρίδα στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας τραυματίστηκε σοβαρά, (εφτά τραύματα έφερε το σώμα του από εκείνο τον πόλεμο), με αποτέλεσμα να μην επιστρατευτεί στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο το 1940.
Έμεινε έτσι πίσω να στηρίξει τις αντιστασιακές κινήσεις και πρωτοβουλίες που από νωρίς οργανώθηκαν στην περιοχή μας, σαν γνήσιος πατριώτης και καλός γνώστης του τόπου του. Εξάλλου, στον ελαιώνα του και αργότερα στο σπίτι του συγκεντρώθηκαν οι πρωτεργάτες της Κρητικής Εθνικής Επαναστατικής Επιτροπής ΚΕΕΕ για την ψήφιση του πρώτου πρωτοκόλλου της Οργάνωσης.
Με την επιβλητική και δυναμική παρουσία του προσπαθούσε να καλύψει τους συμπατριώτες του όταν κινδύνευαν από τις απάνθρωπες συμπεριφορές των γερμανών κατακτητών. Η αγάπη για την πατρίδα και τη λευτεριά, σημάδεψαν τη ζωή και τη δράση του τα δύσκολα χρόνια της γερμανικής κατοχής.
Γι’ αυτό και η Ελληνική Κυβέρνηση του Καϊρου, στις 7 Αυγούστου 1944, του απέστειλε την παρακάτω προσωπική επιστολή που την υπογράφει ο Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης Σοφοκλής Βενιζέλος.
(Τα βιογραφικά στοιχεία του Ιωάννη Αγγελάκη – Νικητογιάννη, μας παραχώρησε ευγενικά η φιλόλογος κ. Μαυρονανωλάκη Ελένη)
Η επιστολή του Σοφοκλή Βενιζέλου προς τον Ιωάννη Αγγελάκη αναφέρει τα παρακάτω :
«ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ Κάιρον τη 7 Αυγούστου 1944
Κύριον Ιωάννην Αγγελάκην
Μεγαλοκτηματίαν Φιλίπποι
Αγαπητέ φίλε κ. Αγγελάκη
Με μεγάλην χαράν επληροφορήθην την εθνικήν σας δράσιν και εξαιρετικά μας συνεκίνησαν αι θυσίαι που υφίσθασθε αγωνιζόμενοι καθημερινώς εναντίον του βαρβάρου κατακτητού με διαρκή κίνδυνον της ζωής όχι μόνον υμών αλλά και στενών συγγενών σας και φιλτάτων σας προσώπων.
Είμεθα ενήμεροι ότι ευρίσκεσθε εις την πρωτοπορίαν του Εθνικού Αγώνος τον οποίον κατευθύνετε μακράν πάσης κομματικής εκμεταλλεύσεως και προσωπικής φιλοδοξίας και ότι αντιμετωπίζετε με σθένος τας διώξεις και πιέσεις του κατακτητού αι οποίαι αντί να σας κλονίσουν, σας τονώνουν εις τους αγώνας σας.
Γι’ αυτό θεωρώ καθήκον μου να σας εκφράσω τα συγχαρητήρια και τον θαυμασμόν μου και ως Αντιπρόεδρος της Κυβερνήσεως και ως μόνος Ελεύθερος ηγέτης του Κόμματος των Φιλελευθέρων το οποίον είναι υπερήφανον διότι σας συγκαταλέγει μεταξύ των επιλέκτων στελεχών του με την παράκλησιν τα αισθήματά μου ταύτα να διαβιβάσετε και προς τους συνεργάτας σας με την βοήθειαν των οποίων εκτελείτε την λαμπράν εθνικήν προσπάθειαν.
Υποχρέωσιν έχετε τον Εθνικόν Αγώνα να τον κρατήσετε μακράν πάσης επιρροής στοιχείων ξένων προς την Κρήτην τα οποία ευρίσκονται ίσως αυτόθι δια να προπαγανδίσουν εις βάρος της Ενότητος του Κρητικού λαού.
Εσωκλείστως σας αποστέλλω αντίγραφα επιστολών τας οποίας σας έστειλα και προηγουμένως και αι οποίαι περιέχουν λεπτομερέστερα τας αντιλήψεις μου δια την διεξαγωγήν του Εθνικού Αγώνος.
Με την ελπίδα ότι γρήγορα θα συναντηθώμεν ελεύθεροι επί του εδάφους της φιλτάτης μας Πατρίδος
Σας χαιρετώ φιλικώτατα, Σοφοκλής Βενιζέλος».
Ο Γεώργιος Α. Καλογεράκης είναι δρ. Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, διευθυντής Δημοτικού Σχολείου Καστελλίου