Στις 31 Οκτωβρίου 1946, στην αίθουσα του Εφετείου της Αθήνας ξεκίνησε η δίκη των σφαγέων της Κρήτης Στρατηγών Μπρούνο Μπρόγερ και Φρειδερίκου Γουλιέλμου Μίλερ.
Η ακροαματική διαδικασία κράτησε σαράντα ημέρες. Από τις 31 Οκτωβρίου ως τις 9 Δεκεμβρίου 1946. Το Δικαστήριο δίκασε και καταδίκασε τους Γερμανούς Στρατηγούς με την ποινή του θανάτου. Εκτελέστηκαν στην Αίγινα στις 20 Μαΐου 1947, ανήμερα της έκτης επετείου της Μάχης της Κρήτης.
Η κρητική γη, διαχρονικά γενναιόδωρη πάντοτε στους κατακτητές, τους φιλοξενεί σήμερα στο νεκροταφείο του Μάλεμε. Για τους κατηγορούμενους στρατηγούς Μπρόγερ και Μίλερ, στα πρακτικά σημειώνεται :
Α) ΜΠΡΟΥΝΟ ΟΣΒΑΛΝΤ ΜΠΡΟΓΕΡ ετών 58, γεννηθείς εις Βιλλεστόρφ και ήδη κρατουμένου ως εγκληματίου πολέμου εις τας εν Καλλιθέα φυλακάς, Στρατηγός Αλεξιπτωτιστών του Γερμανικού Στρατού, έγγαμος άνευ τέκνων και Χριστιανός διαμαρτυρόμενος.
Β) ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΣ ΜΙΛΕΡ ετών 48, γεννηθείς εν Περτάλ Βάρμεν και ήδη κρατούμενος ως εγκληματίας πολέμου εις τας φυλακάς εν Καλλιθέα, Στρατηγός Πεζικού του Γερμανικού Στρατού, έγγαμος μετά δύο τέκνων, ενός άρρενος και ενός θήλεος και Χριστιανός διαμαρτυρόμενος.
Από τα επίσημα πρακτικά της δίκης που βρίσκονται στο αρχείο της Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης Ηρακλείου, καταγράψαμε αποσπάσματα από τις καταθέσεις των μαρτύρων κατηγορίας, που αφορούν στα δραματικά γεγονότα της Βιάννου τον Σεπτέμβρη του 1943.
Μεθ’ο κατά διαταγήν του Πρόεδρου προσήλθεν εις μάρτυς, όστις ερωτηθείς περί της ταυτότητός του απήντησεν ότι ονομάζεται ΨAΛΛΙΔΑΚΗΣ ΕΥΓΕΝΙΟΣ του ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ, εγεννήθη εν Βουλισμένη Μεραμβέλου Κρήτης και κατοικεί εις Ηράκλειον (εν Μοίραις), Επίσκοπος Μοιρών, ετών 33 και Χριστιανός Ορθόδοξος, ωρκίσθη επί τη ιεροσύνη του και εξετασθείς δε καταθέτει τα εξής:
« …πλην των όσων εν τη ενόρκω καταθέσει μου εν Κρήτη έχω καταθέσει εν συνεχεία εκείνων διεξοδικά καταθέτω και τα εξής κατά χρονολογικήν σειράν.
Αναφέρομεν εις την τραγωδία της Βιάννου, ήτις εγένετο την ημέραν της υψώσεως του Τιμίου Σταυρού και κατά την οποίαν εξετελέσθησαν περί τα 300 πρόσωπα εις την ανωτέρω περιοχήν.
Προηγουμένως είχε γίνει μία συμπλοκή μεταξύ ανταρτών της ομάδος Παντουβά εφ’ενός και Γερμανών Στρατιωτών εφ’ ετέρου και κατά την οποίαν συνελήφθησαν αρκετοί Γερμανοί. Αποτέλεσμα της τοιαύτης συμπλοκής ήτο ο Μίλερ να διατάξη την εκτέλεσιν όλων των Βιαννιτών της περιοχής, παρ’ότι ούτοι δεν εχρησιμοποιήθησαν εις την Μάχην.
Ο Μίλερ δια να φοβίσει τους κατοίκους της περιοχής ταύτης, διέταξε την εκτέλεσιν μεγάλου αριθμού ατόμων, ως και την σύλληψιν 1000 περίπου πολιτών της περιοχής ταύτης. Μεταξύ των εκτελεσθέντων κατά την χρονικήν ταύτην περίοδον συγκαταλέγονται υπερήλικες δηλ. άνω των 70 ετών, εις ιερεύς και εις ιερομόναχος, ως επίσης και γυναίκες μεταξύ των οποίων και έγκυοι, μιας δε, εφαίνετο και αυτό τούτο το έμβρυον.
Εξετελέσθησαν ασθενείς εις τα κρεβάτια των, ως επίσης ενθυμούμαι ότι εξετελέσθη και εις παράλυτος επί της κλίνης του εις το χωρίον Κεφαλοβρύση. Ως προς τον τρόπον ενεργείας των Γερμανών Στρατιωτικών αναφέρω και το εξής χαρακτηριστικόν. Εις το χωρίον Αμυρά οι Γερμανοί αφού περιεκύκλωσαν το χωρίον, υπεσχέθησαν εις τους κατοίκους ότι ουδείς έχει να υποστή το παραμικρόν και να μην φοβηθούν, πλην όμως ευθύς ως εισήλθον εις το χωρίον τούτο αφού συνέλαβον άπαντας τον άρρενα πληθυσμόν, εξετέλεσαν περί τους 100.
Αι εκτελέσεις εγένοντο δια τυφεκισμών. Κατά τας ανωτέρω επιχειρήσεις εκινητοποιήθησαν και εχρησιμοποιήθησαν αι Στρατιωτικαί Δυνάμεις Ηρακλείου, Διοικητής των οποίων ήτο ο κατηγορούμενος Φρειδερίκος Μίλερ, μέρος δε της δυνάμεως ταύτης συνεπλάκη με την ομάδα του Καπετάν Παντουβά, συνελήφθησαν δε κατά την συμπλοκήν ταύτην 12 Γερμανοί.
Η συμπλοκή αύτη εγένετο εις τας 13 Αυγούστου αι δε εκτελέσεις την 14ην Αυγούστου. Τα χωρία τα οποία υπέστησαν καταστροφάς και εκτελέσεις είναι τα εξής: Πεύκος, Απάνω και Κάτω Σύμη, Κρεββατάς, Βαχός, Συκολόγος και Άγιος Βασίλειος. Μετά δε τας εκτελέσεις ταύτας 1000 περίπου όμηροι εκ των ανωτέρω χωρίων συνεκεντρώθησαν εις Άνω Βιάννον.
Εγώ επεκοινώνησα και με την ομάδα Παντουβά δια να αφήση ελευθέρους τους Γερμανούς, εις σχετικάς δε ενεργείας μου προς αυτόν τούτον τον Μίλερ, ούτος μου εδήλωσε ότι αν οι 12 Γερμανοί δεν αφεθούν ελεύθεροι θα καταστρέψη τα χωριά και θα φονεύση τους ομήρους. Κατά την εποχήν ταύτην των εκτελέσεων της Βιάννου, Διοικητής φρουρίου Κρήτης ήτο ο έτερος των κατηγορουμένων Μπρούνο Μπρόγερ.
Οι 12 Γερμανοί στρατιώται αφέθησαν ελεύθεροι, ομοίως δε αφέθησαν ελεύθεροι και οι όμηροι, αλλά τα χωρία κατεστράφησαν και εκάησαν όπως η Σύμη, ο Κρεββατάς, η Κεφαλοβρύση και άλλα. Δια την τοιαύτην ενέργειαν του Μίλερ παρεπονέθη γραπτώς προς αυτόν διότι παρ’ότι οι Γερμανοί αφέθησαν ελεύθεροι, ούτος δεν ετήρησε τον λόγον του και κατέστρεψε τα ανωτέρω χωρία.
Εις τα ανωτέρω εγγράφως διατυπωθέντα παράπονά μου απήντησεν ότι οι κάτοικοι της Βιάννου διέτρεφον τους αντάρτας και δια λόγους ασφαλείας εγένετο το κάψιμο των χωρίων.
Κατά την συνάντησίν μας δε εκείνην μου είπε επί λέξει. «Εγώ θα κάμω τους Κρητικούς να φοβούνται περισσότερον τους Γερμανούς από τους Αντάρτας».
Λέγεται ότι τας επιχειρήσεις της Βιάννου διηύθυνεν αυτός ούτος ο Μίλερ, πιθανώς όμως τότε να ήλθεν εις Βιάννον δια να συναντηθούμεν. Ενθυμούμαι ότι τότε οι 12 ως άνω συλληφθέντες υπό των ανταρτών Γερμανοί είχον στείλει επιστολήν εις τον Ερυθρόν Σταυρόν, εν τη οποία ανέφερον τα εγκλήματα της Βιάννου…
…οσάκις η εκκλησία εζήτει από τον Μίλερ να ακουσθή η φωνή της, ουδέποτε ήκούσθη αύτη, τούτον εγνωρίσαμεν εις την καταστροφήν της Βιάννου κατά Σεπτέμβριον 1943…
…εις το σημείον τούτο ο Γραμματεύς κατ’εντολήν του Προέδρου αναγιγνώσκει σχετικόν έγγραφον, εξ’ού εμφαίνεται ότι οι Γερμανοί αιχμάλωτοι αφέθησαν ελεύθεροι. Μεθ’ο ο μάρτυς συνεχίζει ούτω : Κατόπιν τούτου οι Γερμανοί έπρεπε να αφήσουν ελευθέρους τους ομήρους της περιοχής Βιάννου.
Ενθυμούμαι ότι κάποτε είχον υπάγει εις το χωρίον Αμυρά δια να παρηγορήσω τας οικογενείας των θυμάτων, το αίμα εφαίνετο ραντισμένο εις τους τοίχους των σπιτιών, αι δε γυναίκες και τα παιδιά έκλαιγαν. Ο Μίλερ μπορούσε να διατάξη την εκκένωσιν της Βιάννου και ουχί τον φόνον των κατοίκων αδιακρίτως, η δε περιοχή Βιάννου, δεν ήτο περιοχή απαγορευμένη υπό των Γερμανών…».
Μεθ’ό κατά διαταγήν του Προέδρου προσήλθεν έτερος μάρτυς όστις ερωτηθείς περί της ταυτότητός του απήντησεν ότι ονομάζεται ΓΚΡΙΔΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του ΙΩΑΝΝΟΥ, εγεννήθη εις Κρουσσώνα Μαλεβιζίου και κατοικεί εις Ηράκλειον, ετών 35, έμπορος και Χριστιανός Ορθόδοξος, ωρκίσθη επί του Ιερού Ευαγγελίου και εξετασθείς δε καταθέτει τα εξής:
«…μετά τα γεγονότα της Βιάννου ο τότε Διοικητής Χωροφυλακής Πωλιουδάκης με εκάλεσε και μου είπε ότι μας θέλουν οι Γερμανοί, εγώ αμέσως επήγα εις την Μητρόπολιν δια να συνεννοηθώ με τον τοποτηρητήν Ευγένιον Ψαλλιδάκην, εκεί εύρον και έναν Γερμανόν ανθυπασπιστήν, ο οποίος εμέ και τον Επίσκοπον ωδήγησεν εις Βιάννον, ένθα εύρομεν και δύναμιν Γερμανικού Στρατού, αμέσως μας παρουσίασεν εις τον Στρατηγόν Μίλερ, ο οποίος μας είπεν ότι οι τρεις Γερμανοί στρατιώται μεταβαίνοντες δι’αγοράν πατατών δια τον Γερμανικόν Στρατόν εφονεύθησαν υπό των ανταρτών, σταλείσα δε δύναμις Γερμανικού Στρατού και αύτη είτε εφονεύθη είτε αιχμαλωτίσθη παρά των ανταρτών.
Εμείς δεν απαντήσαμε τίποτε εκείνην την στιγμήν, αντελήφθημεν δε ότι είχον συγκεντρωθή περί τα 800 άτομα από την γύρω περιοχήν και ηπειλείτο η ζωή των εκ μέρους των Γερμανών εάν οι αντάρτες δεν απηλευθέρωναν τους αιχμαλωτισθέντας.
Εμείς είχομεν πάγει μετά την καταστροφήν της Βιάννου, κατά δε τις επιχειρήσεις εξετελέσθησαν περί τα 200 άτομα, μεταξύ των οποίων και πολλές γυναίκες και παιδιά.
Αμέσως εγώ μετά του Επισκόπου Ψαλλιδάκη μετέβημεν και συναντήσαμεν τον Αρχηγόν Παντουβάν και τον παρεκαλέσαμεν δια την απόλυσιν των Γερμανών αιχμαλώτων, εκεί παρουσιάσθησαν ενώπιόν μας δύο ιερείς καθώς επίσης και Πρόεδροι Κοινοτήτων οι οποίοι μας είπαν ότι αυτοί θα μεσολαβήσουν εις τον Παντουβάν δια να ελευθερώσουν τους 12-13 Γερμανούς αιχμαλώτους.
Εμείς τους είπαμε να κάμουν γρήγορα ό,τι ημπορούν διότι οι Γερμανοί εθεωρούντο ως αιχμαλώτοι πολέμου και θα τους μετέφερον εις Κάιρον. Μετά ταύτα επεσκέφθημεν τον Μίλερ εις τον οποίον είπομεν ότι «οι Γερμανοί σας ζουν. Κατόπιν τούτου σας παρακαλούμεν να τηρήσητε τις υποσχέσεις σας».
Μετά παρέλευσιν ολίγων ημερών εκλήθην να παρουσιασθώ εις τον Μίλερ, ο οποίος με επληροφόρησεν ότι επέστρεψαν μόνον 8 Γερμανοί αιχμάλωτοι. Τότε μας εδιάβασεν μίαν επιστολήν του τότε Υπουργού Κρήτης Πασαδάκη, ο οποίος τον παρεκάλεσεν να απολύση τους αθώους και να τιμωρήση τους ενόχους.
Όταν μας εκάλεσε ο Μίλερ εις Βιάννον ήτο εκεί ο Υπουργός Γεν. Δ/τής Κρήτης Πασαδάκης, ο Μητροπολίτης και εγώ. Εκεί ήσαν και περί τους 40 όμηροι. Ο Στρατηγός Μίλερ τους είπεν ότι βοηθούν τους αντάρτας και να καθίσουν ήσυχοι, διότι άλλως δεν θα απελευθερωθούν, αλλά θα εκτελεσθούν.
Μετά τούτο εφύγαμε με την ελπίδα πλέον ότι δεν θα εγένοντο άλλαι καταστροφαί. Κατά μίαν επίσκεψίν μας εις τον Στρατηγόν Μίλερ του είχομεν είπει επί λέξει : «Εάν Κε Μίλερ νομίζετε ότι ημπορεί να σας υποστηρίξη και ο Στρατηγός Μπρόγερ δια να παύσουν αι καταστροφαί, να πάμε και εις αυτόν». Τότε εις απάντησιν αυτός μας είπεν : «Εγώ διευθύνω εδώ». Επίσης πολλές φορές ο Μίλερ μας είχεν είπει : «Εγώ θα κάνω τον Κρητικόν λαόν να φοβάται περισσότερον τους Γερμανούς, παρά τους αντάρτας».
…μετά του Επισκόπου Ευγενίου Ψαλλιδάκη περιήλθομεν αυτοπροσώπως τα διάφορα χωρία της περιοχής δια να εμψυχώσωμεν τον πληθυσμόν, ούτω επληροφορήθημεν πολλά επεισόδια, τα οποία συνέβησαν κατά την διάρκειαν της κατοχής.
Εις το χωρίον Βαχός Βιάννου ο ιατρός Ζερβουδάκης εκρύβη κάτω από μίαν σκάφην και εσώθη, εις το ίδιον δωμάτιον δε, που εσώθη ο Ζερβουδάκης είδομεν εις τους τοίχους τα αίματα του εκτελεσθέντος πατρός του 65 ετών. Εις το χωρίον Άγιος Βασίλειος οι Γερμανοί με παμπέσικον τρόπον εσκότωσαν τους περισσοτέρους κατοίκους, δηλ. εκάλεσαν δια κήρυκος τους κατοίκους όταν εισήρχοντο εις το χωρίον να επιστρέψουν εις τα σπίτια των και δεν έχουν να πάθουν τίποτα.
Επιστρέφοντες οι κάτοικοι, οι Γερμανοί εκ των πέριξ χωρίων εφόνευσαν αδιακρίτως 66, τους οποίους εύρον εντός του χωρίου, υπήρχον δε πολλοί κάτοικοι του χωρίου Αμιρών. Του καθηγητού Ποντικάκη τον πατέρα εσκότωσαν στο σπίτι του. Ήκουσα ότι σε τρία χωριά, εφόνευσαν γυναίκες, εγκύους, παιδιά, γέρους και ιερείς. Συγκεκριμένως όμως ποίους δεν γνωρίζω…
…έχω την γνώμην ότι ο Στρατηγός Μίλερ είναι απολύτως υπεύθυνος δια τα γεγονότα της Βιάννου. Όταν ούτος ευρίσκετο μακράν της Βιάννου εσυνεννοείτο με ασύρματον. Δεν ημπορούσε να γίνη το παραμικρόν γεγονός εις Βιάννον, χωρίς να το εγνώριζεν ούτος. Οι φόνοι οι οποίοι εγένοντο εις Βιάννον αποκλείεται να ήσαν τυχαίοι…».
Μεθ’ο κατά διαταγήν του Προέδρου προσήλθεν εις μάρτυς όστις ερωτηθείς περί της ταυτότητός του απήντησεν ότι ονομάζεται ΛΥΓΝΟΣ ΜΕΝΕΛΑΟΣ του ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ, εγεννήθη εις Έμπαρον Πεδιάδος και κατοικεί εις Ηράκλειον, ετών 51, Ιατρός και Χριστιανός Ορθόδοξος, ωρκίσθη επί του Ιερού Ευαγγελίου και εξετασθείς δε, καταθέτει τα εξής :
«…κατά τον χρόνον της συνθηκολογήσεως της Ιταλίας ο Μπρόγερ είχεν διατάξει την συγκρότησιν της ομάδος Σούμπερτ η οποία απετελέσθη από τα χειρότερα αποβράσματα της κοινωνίας.
Εάν ήθελον οι Γερμανοί να εξοντώσουν τους αντάρτας ηδύναντο να το πράξουν χωρίς να στραφούν κατά του αμάχου πληθυσμού, αντιστρόφως όμως οι Γερμανοί ηθέλησαν να εξοντώσουν τον άμαχον πληθυσμόν δια να ησυχάσουν δια του τρόπου αυτού οι αντάρτες.
Άπειρα είναι τα θύματα της θηριωδίας των Γερμανών κατά το χρονικόν τούτο διάστημα της κατοχής, μεταξύ τούτων ενθυμούμαι τον φόνον του Ιερέως Παπά-Λεωνίδα, το ξεκοίλιασμα της Παπαδημητροπούλου εις τον πέμπτον μήνα της κυήσεως της γεννήσεως και πολλούς άλλους εκ του αμάχου πληθυσμού, δια τους φόνους δε τούτους δεν ευρίσκω στρατιωτικούς λόγους αντιποίνων…
…ο επί της κεφαλής της Αγγλικής κατασκοπείας εν Κρήτη μου είχεν είπει τότε ότι ο Στρατηγός Μίλερ κατά την καταστροφήν της Βιάννου από τηλεφώνου συνεχώς διέτασσε «σκοτώνετε, σκοτώνετε! », τούτο δε μετεδόθη υπό ενός εμπίστου του Μίλερ στρατιώτου, ο οποίος είχεν πέσει εις τα δίκτυα της Αγγλικής κατασκοπείας, ήτο δε τύπος ο οποίος ηγάπα πολύ το ποτόν, ούτος δε είπεν το ανωτέρω περί του Στρατηγού Μίλερ…
…κατά τας επιχειρήσεις της Βιάννου εφονεύθησαν περί τα 400 άτομα. Επαναλαμβάνω ότι τ ανωτέρω υπ’εμού λεχθέν περί του Μίλερ ότι δηλαδή έλεγε δια τηλεφώνου «εκτελέσατε, εκτελέσατε », ελέχθη εις τον ανωτέρω αρχηγόν της Αγγλικής εν Κρήτη κατασκοπείας, υπό του εμπίστου στρατιώτου του Μίλερ δηλαδή του οδηγού του αυτοκινήτου του.
Η σειρά των δοθεισών διαταγών δια την καταστροφήν της Βιάννου είναι κατά την γνώμην μου η εξής : Ο Διοικητής του Φρουρίου Κρήτης έδωσεν διαταγήν προς τον Διοικητήν της Μεραρχίας και ούτος προς τον του 65ου Συντάγματος…».
Μετά ταύτα κατά διαταγήν του Προέδρου προσήλθεν έτερος μάρτυς όστις ερωτηθείς περί της ταυτότητός του απήντησε ότι ονομάζεται : ΠΗΓΙΑΚΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ του ΓΕΩΡΓΙΟΥ, εγεννήθη και κατοικεί εις Μύρτον Ιεραπέτρας, ιατρός, ετών 42 και Χριστιανός Ορθόδοξος. Ωρκίσθη επί του Ιερού Ευαγγελίου και εξετασθείς δε, καταθέτει τα εξής :
«…το χωρίον Μύρτος όπως και τα άλλα χωριά κατεστράφησαν συνεπεία των γεγονότων της Σύμης, αν και απέχουν από την Σύμην περί τις 6 ώρες. Την 15ην Σεπτεμβρίου 1943 όλοι οι κάτοικοι του Μύρτου ως και 40-50 οικογένειες από την Ιεράπετραν ηκούσαμεν πυροβολισμούς και ταυτοχρόνως είδομεν και τους Γερμανούς, τότε δε επήγαμεν προς την παραλίαν μαζί με δύο ιερείς, τον Πρόεδρον της Κοινότητος και άλλους, εις δε εξ ημών επλησίασεν τους Γερμανούς αφού ύψωσε πρώτα λευκό μανδήλι.
Μόλις ούτοι μας είδον, η πρώτη των ερώτησις ήτο : «Πού είναι κακοί άνθρωποι ;». Αμέσως ξεκινήσαμεν μαζί με τους Γερμανούς και παρατεταγμένοι αυτοί περάσαμε μέσα από το κέντρον του χωριού μας και κατεσκήνωσαν αυτοί εις τις έξω του χωριού μας λεμονιές.
Μας είπαν και τους ετοιμάσαμε φαγητόν, πράγματι εσφάξαμε δύο αρνιά, δεν παρήλθεν δε πολλή ώρα κι ένας Γερμανός λοχίας, αφού συνεκέντρωσεν τον πληθυσμόν μας είπε «ετοιμασθείτε γιατί μπορεί να φύγετε.». Κατόπιν τούτου ημείς ενεφανίσθημεν ενώπιον του Αξιωματικού, ο οποίος ήτο διοικητής εις το τμήμα εκείνο εκεί του Στρατού δια να ζητήσωμεν περισσοτέρας πληροφορίας, αυτός δε μας απήντησε να επανέλθωμεν μετά μισήν ώραν.
Όταν εξηρχόμην του χωρίου, αντελήφθην τον πληθυσμόν να κατευθύνεται προς Ιεράπετραν και εγώ εφοβήθην και τους ηκολούθησα. Εκείνο που μου έκαμε εντύπωσιν είναι ότι κάθε 5-6 στρατιώτες είχον και αυτόματο τηλέφωνο, το οποίον συνεχώς ευρίσκετο εν δράσει.
Όλος ο πληθυσμός ως ανωτέρω καταθέτω εγκατέλειψε το χωρίον, πλην 18 οι οποίοι παρέμειναν εν αυτώ, ένθα και εξετελέσθησαν.
Καθ’όλην την διάρκειαν των επιχειρήσεων, Γερμανικόν αεροπλάνον περιίπτατο, αντελήφθην δε ότι μία δύο φορές έρριψε και φωτοβολίδες. Επίσης θέλω να τονίσω ότι και αρρώστους και γέροντας και γενικώς ανικάνους εξετέλεσαν οι Γερμανοί εις την περιοχήν μας, ενθυμούμαι δε ότι τέσσερας αρρώστους τους οποίους εξετέλεσαν εις το κρεβάτι των εις το χωρίον Γδόχια, όπως επίσης και έναν παράλυτον, εις του οποίου το σπίτι έβαλον φωτιά και τον έκαψαν.
Υπεύθυνοι δια το κακόν που έγινε είναι οι ηγήτορες των Γερμανικών Στρατευμάτων και τούτο διότι την ιδίαν ώραν των καταστροφών το αυτό συνέβαινε και εις τα άλλα γύρω χωριά, άρα επρόκειτο περί συνδυασμένης επιχειρήσεως. Η περιοχή θρηνεί 100-108 θύματα. Επαναλαμβάνω και πάλιν ότι καθ’όλον το διάστημα των επιχειρήσεων περιίπτατο άνωθεν της περιοχής μας Γερμανικόν αεροπλάνον…».
Ο Γεώργιος Α. Καλογεράκης είναι δρ. Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, διευθυντής Δημοτικού Σχολείου Καστελλίου