Οκτώβριος 1944 – Απελευθέρωση Ηρακλείου Ιούλιος 1945 – Πιστοποιητικά αντιστασιακής δράσης στρατηγού Αλεξάντερ

Ο Χριστόφορος Μαμάκος, μέλος της Εθνικής Οργάνωσης Δολιοφθοράς Πληροφοριών Ηρακλείου – Λασιθίου Ε.Ο.Δ.Π., στο τελευταίο μέρος του κατοχικού του ημερολογίου περιγράφει :

α) Την αποστολή που του ανατέθηκε τον Ιούνιο του 1944 από τον Αρχηγό της Ε.Ο.Δ.Π. Μιχάλη Ακουμιανάκη για τη μεταφορά όπλων και εκρηκτικών από το Ρέθυμνο και το αίσιο τέλος της.

β) Την προετοιμασία των κατοχικών δυνάμεων τους μήνες από Αύγουστο ως Οκτώβριο  για την απόχωρησή τους από τον νομό Ηρακλείου και

γ) Την περιοδεία του από τον Ιούλιο ως τον Σεπτέμβριο του 1945 σε όλους τους νομούς της Κρήτης, για την απονομή διπλωμάτων του Στρατηγού Αλεξάντερ στους άντρες της Αντίστασης.

Συγκεκριμένα, ο Χριστόφορος Μαμάκος, τελειώνει το κατοχικό του ημερολόγιο γράφοντας τα εξής:

«Ιούνιος 1944: Περί το πρώτο δεκαπενθήμερο του Ιουνίου μου λέει ο Μιχάλης θα  πας στο Ρέθυμνο και θα φέρεις όπλα και μηχανήματα εκρηκτικά. Η κατάσταση τότε  στην ύπαιθρο και προς το δρόμο Χανίων ήτο πολύ επικίνδυνη, ιδίως στη Δαμάστα,  γιατί έκαναν μπλόκα οι Σουμπερίτες.

Έφυγα για το Ρέθυμνο με αυτοκίνητο φορτηγό Χανιώτικο και μόνον τη ταυτότητα του Ερυθρού Σταυρού. Περάσαμε σχεδόν ελεύθεροι χωρίς έλεγχο. Το μεσημέρι πήγα στο Βολονάκη και του λέω ήλθα για τα όπλα και μου λέει ο άνθρωπος και πώς θα τα  πας. Του λέω θα τα καταφέρω, που είναι. Μου λέει στου Ατσιπόπουλου θα πάμε  απόψε στη Μικρή Γωνιά εκεί θα κοιμηθείς και αύριο θα τα έχουν έτοιμα απ’ έξω στη  Φάμπρικα να τα πάρεις. Πόσα είναι, του λέω. Θα μας πουν απόψε.

Κατά τις 5 το απόγευμα φύγαμε. Περάσαμε από τη Φάμπρικα, (ένας μύλος άλεθε  σιτάρι), εκεί απ’ έξω θα ήτο τα όπλα μέσα σε σακιά από άχυρο γύρω στα 10 σακιά  υπολόγιζαν ότι θα τα συσκεύαζαν.

Περάσαμε από την Καλύβα, (λημέρι Κελαϊδή) και πήγαμε στη Μικρή Γωνιά. Εγώ  περίμενα σε ενός Κώστα το σπίτι. Αυτός επέστρεψε πίσω. Το πρωί σηκώθηκα, μου  είχαν ετοιμάσει γάλα, το ήπια και τους χαιρέτισα και έφυγα, μέχρι ένα σημείο  πηγαίναμε μαζί, μετά χωρίσαμε.

Έφθασα στο Ατσιπόπουλο. Βρήκα μόνο 8 σακιά  άχυρο και ένα χαρτί (πακέτο τσιγάρου) που έγραφε αυτά είναι όλα. Σκέφτηκα πως  είναι αδύνατον να μεταφερθούν με ελληνικό μέσο, διότι ο κίνδυνος στη Δαμάστα ήτο  βέβαιος. 

Περίμενα μέχρι της 11πμ. Αλλά και πάλι ο καλός μου άγγελος ήλθε να με βοηθήσει.  Βλέπω μια φάλαγγα αυτοκινήτων Ιταλικών να έρχεται προς Ηράκλειο. Μπαίνω στην  μέση του δρόμου και σταματώ τον επικεφαλής Ιταλό Υπολοχαγό. Του λέω Ιταλικά ότι αυτό είναι το μόνο άχυρο που βρήκα να δώσομε στα ζώα, είμαι από τον Ερυθρό  Σταυρό και σε παρακαλώ πολύ να το φορτώσομε στα αυτοκίνητά σας, διότι  αποκλείεται να βρω άλλο μέσον.

Προχώρησε καμιά δεκαριά μέτρα στο έξω της οδού και σταμάτησε. Κατέβηκε, φώναξε 3 Ιταλούς στρατιώτες και 3 στο αμάξι φορτώσαμε τα όπλα, ανέβηκα επάνω στην καρότσα και φύγαμε. Γύρω στις 3 μμ. περνούσαμε από τη Δαμάστα. Οι  Σουμπερίτες έκαναν έλεγχο σε 2 αυτοκίνητα  ελληνικά τα είχαν σταματήσει. 

Η φάλαγγα από μακριά κορνάριζε και της έκαναν δρόμο και πέρασε. Φθάσαμε στο  Ηράκλειο κατά τις 6 το απόγευμα. Ενώ περνούσαμε από το κέντρο της πόλης, στο  Γαλατάδικο του Καραμιχάλη του Ναλετάκη είπα στον σοφέρ και σταμάτησε,  κατεβάσαμε τα σακιά, τους ευχαρίστησα και φύγανε.

Εγώ πήγα στον κήπο της παλιάς Νομαρχίας, εκεί βρήκα το κάρο του Μουσά, τον πήρα και τα φορτώσαμε για το σπίτι της υπηρεσίας. Πήγαινα μπροστά και ο Μουσάς με ακολουθούσε. Όταν  φθάσαμε στο σπίτι, του λέω εδώ θα ξεφορτώσουμε, πόσα λεφτά θέλεις, μου λέει δεν θέλω λεφτά αλλά εάν περισσεύουν άχυρα θέλω άχυρα για το άλογό μου. Εντάξει του λέω, αύριο θα έλθω να σου πω.

Πρώτος που άκουσε τη φασαρία ήτο ο Νίκος Αθανασάκης. Έτρεξε μέσα και τους είπε ο Χριστόφορος έφερε τα όπλα, βγήκαν έξω ο Μιχάλης, ο Αλέξης,  ο Παραδεισανός και ο Γεώργιος Ανδρουλάκης που ήταν εκεί. Τα βάλανε μέσα, λέω  στον Μιχάλη ότι ο Μουσάς δεν μου πήρε λεφτά αλλά θέλει τα άχυρα, μου λέει να  βγάλομε τα όπλα και δικά του όλα.

Καθίσαμε, τους έκανα την ιστορία της  μεταφοράς και εσπαρτάρισαν στα γέλια. Την επομένη φώναξα τον Μουσά και πήρε 5 σακιά άχυρα, με ευχαρίστησε πολύ, αλλά είχε και την περιέργεια να ερωτήσει τι  είχαν μέσα τα σακιά, του είπα σκεύη κουζίνας και έτσι τελείωσε και αυτή η  αποστολή.

Αύγουστος 1944: Οι Γερμανοί τα μαζεύουν, ανοιχτά πλέον γίνονται τα παζάρια  μεταξύ της ομάδος μας και του Γερμανού Λιμενάρχου, να τους δώσουν λίρες και να  μην ανατινάξουν το λιμενοβραχίονα τον οποίον είχαν ήδη ετοιμάσει. Περί τα τέλη  Αυγούστου γίνεται η πρώτη συνάντηση Ελλήνων αξιωματικών και της Αγγλικής  ομάδος εις το σπίτι μου.

Εκ μέρους των αφιχθέντων αξιωματικών Ελλήνων από  Μέση Ανατολή, έλαβαν μέρος στη συνάντηση ο Ανδρέας Νάθενας, Γεώργιος  Κάβος, ο ανεψιός του Νάθενα και 2 άλλοι μου διαφεύγουν τα ονόματα, καθώς και 4  αξιωματικοί που είχαν παραμείνει στο Ηράκλειο. Από την ομάδα Άγγλων ο Άλεξ,  ένας άλλος Άγγλος και ο Μιχάλης, η συνάντηση έγινε δια να καθορίσουν τον τόπο  συγκεντρώσεως των ανταρτικών ομάδων και την είσοδόν τους στο  Ηράκλειο.

Σεπτέμβριος 1944: Οι Γερμανοί φεύγουν από το νομό Λασιθίου, περνούν  καθημερινά από Ηράκλειο δια Χανιά. Καθημερινά ακούγονται ανατινάξεις των  πυρομαχικών τους στην τοποθεσία Κοκκίνη  Χάνι.

28/9/1944: Η γυναίκα μου βρίσκεται στην κλινική Χατζηδάκη για γέννα, ο γιατρός  είναι στον Προφήτη Ηλία με τους αντάρτες. Εγώ  πηγαίνω να τον βρω με του  Μαρίνου το αυτοκίνητο αλλά φθάνοντας στη διακλάδωση των Αρχανών έρχονται οι  Γερμανοί και ανατινάζουν τα πάντα, μας ειδοποιούν και γυρίσαμε πίσω.

Φθάνοντας πήγα στην Πολυκλινική και πήρα τον Σαριδάκη και ξεγέννησε τη γυναίκα μου, (έκαμε κορίτσι), πήγα μετά στην υπηρεσία, τους είπα τα δυσάρεστα των  ανατινάξεων, τους είπα και τα ευχάριστα. Ομόφωνα η οργάνωση μου είπε ότι αυτή  θα βαφτίσει το παιδί. Την μεθεπομένη πήγα στην αντάρτικη ομάδα Νίκου  Μπαντουβά, στην Κνωσό είχαν κατέβει, του Μιχάλη του Σαμαρείτη ήτο η ομάδα  του στην Φορτέτσα, του Εμμ. Μπαντουβά στα πέριξ Μασταμπά, του  Πετρακογιώργη επίσης. Έτοιμες πλέον οι ομάδες με την αποχώρηση των Γερμανών  να μπουν στην πόλη.

Οκτώβριος 1944 : Κατά τις 10 πμ. της 3^ης Οκτωβρίου πήγα στην κλινική, πήρα τη  γυναίκα μου με το παιδί μου και πήγαμε στο σπίτι.

Την μεθεπομένη έβαλα την  στρατιωτική μου στολή, (έφεδρος Σμηνίας) και πήγα στην υπηρεσία, πήρα μια  μοτοσικλέτα (Πουχ) και πήγα στις διάφορες μονάδες για να τους πω την ώρα που θα  μπαίνανε μέσα, ώρα 5 απογευματινή, οι τελευταίοι Γερμανοί φεύγουν σε δρόμο από  την πλατεία Τριών Καμαρών – Πλατιά Στράτα μέχρι Αγίου Μηνά κατάμεστου  κόσμου με σημαιάκια, ζητωκραυγάζοντας την άφιξη των ελευθερωτών, διότι πίσω  από το τελευταίο αυτοκίνητο έρχονται οι αντάρτικες ομάδες. Έφθασαν στον Άγιο  Μηνά, έγινε δοξολογία. Εγώ γυρίζοντας με τη μοτοσικλέτα. Πολλοί των φίλων μου  διερωτώντο τι ήμουν στην κατοχή και τότε έμαθαν την αλήθεια.

Μετ’ ολίγας ημέρας πήγα στη Νομαρχία, χαιρέτισα τον Νομάρχη κ. Ανδρέα Νάθενα, τον κ. Μηναδάκη όστις αναλάμβανε Διοικητής αεροδρομίου και του είπα ότι είμαι  στη διάθεσή τους από αύριο. 

Την επομένη όντως πήγα στο αεροδρόμιο, μου ανέθεσε υπηρεσίες στην πύλη και σε  4 ημέρες με απόσπασε στην Αγγλική Υπηρεσία υπό τας διαταγάς του Τομ  Ταμπάμπιν, με γραφεία στην κλινική Χελιδώνη. Ανέλαβα καθήκοντα διάφορα,  αλλά μετά μια εβδομάδα μου ανέθεσαν καθήκοντα ταμία και διαχειριστού, άλλοτε υπό τας διαταγάς του Τομ και άλλοτε υπό τας διαταγάς του Σμιθ Χιουζ.

Αρχές Ιουνίου 1945 ήλθε κλιμάκιο ελέγχου διαχειρίσεων Βαλκανίων. Μετά μιας  εβδομάδας ελέγχου μου έδωσαν συγχαρητήρια και μου είπαν ότι η πιο καθαρή  διαχείριση ήτο του Ηρακλείου. Με παρουσίασαν στον Σκωτζέζο Συνταγματάρχη και  μου έδωσε και αυτός συγχαρητήρια. Μετά λίγες ημέρες κάνω τη βάπτιση της κόρης  μου. Με ανάδοχο τον Ζαχαρία Κατεχάκη και καλεσμένους όλους τους Άγγλους και  Σκωτσέζους της υπηρεσίας, καθώς και πλήθος μελών της οργάνωσής μας.

Σε λίγο διάστημα αναλαμβάνω υπεύθυνα το 4^ο κλιμάκιον, τη διαχείρηση και εγώ  παραδίδω τα υπόλοιπα του ταμείου μου εις τον Άλεξ Ρέντελ, παραμένω στην  υπηρεσία προσφέροντας άλλες υπηρεσίες μέχρι και της αφίξεως του Άγγλου Λοχαγού Χάρυ, ο οποίος είναι επιφορτισμένος για τη διανομή διπλωμάτων του Στρατηγού Αλεξάντερ καθ’άπασαν την Κρήτην εις τους αγωνιστές ιδιοχείρως.

Περιοδεία

Προς τούτο διοργανώνεται μια ομάδα επικεφαλής ο ίδιος ο Χάρυ, βοηθός του εγώ,  οδηγός αυτοκινήτου (μιας Μπουίκ) ο Μανόλης Παραδεισανός και φύλακας όλων  μας ο Εμμανουήλ Βρελιανάκης και αρχίζομε την περιοδεία μας προς Σητείαν. Εκεί  μας βοήθησε πολύ ο Γεώργιος Χανιωτάκης.

22/7/1945 : Πήγαμε στη Ζάκρο και αφού τελειώσαμε εκεί, φύγαμε για τον νομό  Λασιθίου, (Αγίου Γεωργίου) εις Κρασανάκη Αδάμ οικίαν παραμείναμε 2 ημέρες.  Μετά πήγαμε στη Νεάπολη με έδρα, βοηθός μας εκεί ήλθε ο Νικόλαος Βασιλάκης  και αφού τελειώσαμε και εκεί περάσαμε στα Μάλια-Χερσόνησο, αφού κι εκεί  τελειώσαμε πήγαμε στο  Αβδού, εκεί μας βοήθησε ο Θεόδωρος Πινακουλάκης. 

Μετά περάσαμε επάνω, πήγαμε εις Κασταμονίτσα στον Σηφογιάννη, περάσαμε στο  Καστέλλι στου Ζωγραφάκη και κατεβήκαμε στο Ηράκλειο. Συναντήσαμε στο σπίτι  του τον Γεώργιο Πετρακογιώργη.

Στο σπίτι τον Εμμανουήλ Μπαντουβά, σ’ αυτούς  τους δύο πλέον των διπλωμάτων δώσαμε και μια σιγαροθήκη (ταμπακιέρα) χρυσή,  αφού τελειώσαμε και στο Ηράκλειο μέχρι και την 12^η Σεπτεμβρίου 1945,  παραμείναμε μια ημέρα δια να τακτοποιήσουμε τα υπόλοιπα δια  νομόν Ρεθύμνης  και Χανίων.

14/9/1945 : Την 14/9 αναχωρούμε δια Βυζάρι πρώτο σταθμό μας εις οικίαν  Εμμανουήλ Παραδεισανού με έδρα του Μανόλη το σπίτι, γυρίσαμε τα γύρω χωριά  Κουρούτες-Αμάρι, (τα χωριά Αμαρίου) και αφού τελειώσαμε πήγαμε στο Ρέθυμνο.  Εκεί μας βοήθησε ο Νικόλαος Βολονάκης, δώσαμε στον Γιάννη Κατσιά – πήγαμε  Ατσιπόπουλο, Μικρή Γωνιά, Περβόλια, Αρκάδι, στον Ηγούμενο υπογράψαμε στο  βιβλίο επισκεπτών Αρκαδίου κι αφού τελειώσαμε, φύγαμε για Χανιά.

Στα Χανιά μείναμε στο σπίτι του κ. Φούμη στα Δικαστήρια για φαγητό, πηγαίναμε  στο Γαλατά. Σε μερικές μέρες ήλθε ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, πήρε το  δίπλωμά του και το δώρο του, (χρυσή ταμπακιέρα), από κει πήγαμε σε μια ημέρα στο  Καστέλλι Κισσάμου μέχρι Πλάτανο Κισσάμου και πάλι γυρίσαμε στην έδρα μας  στα Χανιά. Καθίσαμε μέχρι 14 Νοεμβρίου. Την 15^η Νοεμβρίου φύγαμε από Χανιά-Σούδα, περάσαμε από Καλοχωραφίτη, χωρίο Εμμ. Κελαϊδή και επιστρέψαμε προς Ρέθυμνο και μέσω Μελάμπων-Αγίας Γαλήνης – Τυμπάκι τα χωριά του Μαλεβυζίου φθάσαμε εις Ηράκλειο.

Καθίσαμε προς τακτοποίηση και την 20^η Νοεμβρίου τελειώσαμε. Η υπηρεσία μας  ευχαρίστησε τον Λοχαγό Χάρυ και απήλθαμε.

 Έτσι τελείωσε η όλη ζωή της εργασίας μου, (ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ εις ΚΡΗΤΗ).

Ως αμοιβή μου δια την όλη εργασία από μεν τους Άγγλους, (FORCE 133), πήρα : 

• Το υπ. αριθμ. Ρ/177/Μάιος 1945 πιστοποιητικό Στρατηγού Αλεξάντερ.
• Το t/198/6-6-1945 πιστοποιητικό της Υπηρεσίας πληροφοριών του Στρατηγού Πάτζετ.
• Πιστοποιητικό Υπουργείου Εθνικής Αμύνης, (624/85/7-2-1966), δια την δράση μου εις τις αντάρτικες ομάδες ΕΟΚ και την πυρπόληση του πλοίου  ΓΚΙΖΕΛΑ.
• Πιστοποιητικό Ανταρτικών Ομάδων Αρχηγείου ΕΑΟ Εμμανουήλ Μπαντουβά.
• Πιστοποιητικό τύπου Α Ελληνικού στρατού Νο 58644/27-10-1972. Δια την όλη μου δράσιν εν τω Στρατώ προ του πολέμου, κατά τον πόλεμο, την  κατοχή μέχρι απολύσεώς μου  28/5/1945.
• Παρά της Ελληνικής Κυβερνήσεως κατόπιν προτάσεως του αρχηγού πληροφοριών και δολιοφθορέα Μιχαήλ Ακουμιανάκη μετάλλιον χάλκινον  μετά του υπ. αριθμ. 56/9-3-1945.
• Παρά της Ελληνικής Κυβερνήσεως και κατόπιν προτάσεως του αρχηγού πληροφοριών και δολιοφθορέα Παύλου Ζωγραφιστού, το υπ. αριθμ. 

            68/13-4-1951.

• Επιστολές από Εμμ. Κελαϊδή-Άλεξ Ρέντελ και Τομ Ταμπάμπιν τις

            παρέδωσα στον Εμμ. Γρυλιωνάκη για να κατατεθούν εις τον φάκελό

            μου στο Γεν. Επιτελείο Στρατού, (ο Γρυλιωνάκης με εβεβαίωσε ότι

            κατατέθησαν).

………

Εις τον ανταρτοπόλεμο μολονότι παρουσιάσθηκα εις τον Φρούραρχο Γεώργιο  Κατσιρντάκη δια να καταταγώ, ούτος με απήλλαξε διότι πολλά είχα τραβήξει στην  κατοχή, όπως μου είπε.

Το 1958 ένα οκταήμερο και το 1959 ένα πενθήμερο εκλήθη από το Γεν. Επιτελείο  Στρατού δια μετεκπαίδευση και τέλος της δράσης μου.

Πιθανόν να υπάρχουν ορισμένα γεγονότα που έγιναν, αλλά λόγω του χρόνου που  πέρασε για να γραφτούν, τα απομνημονεύματα αυτά φυσικό είναι να διαφεύγουν.

Δεκέμβρης 1975

ΤΕΛΟΣ».

Ο Γεώργιος Α. Καλογεράκης είναι δρ. Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, διευθυντής Δημοτικού Σχολείου Καστελλίου