Ήταν μια εποχή που η στιγμή δεν φυλακιζόταν στο μικρό φακό ενός κινητού. Τα μάτια έβλεπαν και η μνήμη κρατούσε. Και αν ήθελες να στείλεις την Κρήτη παραπέρα, την τύλιγες σε χαρτί και γραμματόσημο. Τότε, οι καρτ-ποστάλ Κρήτης ήταν η βελόνα που ράβει τον κόσμο με εικόνες∙ μικρά παράθυρα, που χωρούσαν στο χέρι αλλά άνοιγαν σε άλλες περιοχές του κόσμου.
Η ιστορία τους ξεκίνησε μακριά – στην Αυστρία του 1869, όταν ο Εμμανουελ Χέρμαν πρότεινε ένα απλό, πρακτικό δελτάριο που θα μετέφερε μηνύματα γρήγορα και φτηνά. Η ιδέα των καρτ-ποστάλ πέρασε σύνορα σαν άνεμος∙ από την Αγγλία και τη Γαλλία μέχρι τον Καναδά και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Στην Ελλάδα, το πρώτο τους βήμα έγινε τον Μάιο του 1876.
Στην Κρήτη, η άφιξη των καρτ-ποστάλ συνέπεσε με μια εποχή μεγάλης αλλαγής. Ανάμεσα σε επαναστάσεις και διπλωματικές συμφωνίες, κανονιοβολισμούς και σημαίες που κατέβαιναν και ανέβαιναν, εμφανίστηκε και η φωτογραφική τέχνη. Ξένοι φωτογράφοι, συχνά ερασιτέχνες με μάτι γεμάτο περιέργεια και αγάπη, άρχισαν να αποτυπώνουν λιμάνια, αγορές, ορεινά χωριά και ανθρώπους με βράκες και σφίγγες στα χέρια.
Στα τέλη του 19ου αιώνα, οι πρώτες κρητικές καρτ-ποστάλ γεννήθηκαν: ο Γερμανός R. Kruger, ο Αυστριακός J. Berinda, ο Τουρκοκρητικός R. Behaeddin Μπαριτάκης και ο Ιταλός E.A. Cavaliero φωτογράφισαν την Κρήτη με τον φακό τους, ενώ ακολούθησαν και οι Κρητικοί εκδότες, με γνωστότερους τους αδελφούς Μαντζιβελάκη, τον Ε. Σπανδαγάκη και τον Περικλή Διαμαντόπουλο.
Το 1898, με τον Πρίγκιπα Γεώργιο να αναλαμβάνει Ύπατος Αρμοστής, η Κρητική Πολιτεία απέκτησε και ταχυδρομική υπηρεσία. Τα πρώτα επίσημα επιστολικά δελτάρια τύπωσαν την ταυτότητα του τόπου με το όνομα «ΚΡΗΤΗ – CRETE» και ενσωματωμένο γραμματόσημο. Τα κρητικά ταχυδρομικά δελτάρια ταξίδευαν προς κάθε κατεύθυνση, μεταφέροντας λίγες λέξεις και μια εικόνα που έλεγε πολύ περισσότερα.
Οι λεζάντες δίπλα στα ελληνικά ήταν γραμμένες στα γαλλικά, ιταλικά ή γερμανικά, σαν να ήξεραν πως το βλέμμα που θα σταθεί πάνω τους μπορεί να προέρχεται από πολύ μακριά. Έτσι, ο κόσμος γνώρισε την Κρήτη όχι από φωτογραφίες σε μια οθόνη, αλλά από εικόνες που διένυαν μίλια για να φτάσουν στα χέρια κάποιου σε άλλη γωνιά του χάρτη.
Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Αλέξανδρος Κ. Δουρδάκης στα Χανιά ξαναζωντάνεψε την παράδοση, τυπώνοντας καρτ-ποστάλ με δικά του σκίτσα, επιχρωματισμένα στο χέρι, δείχνοντας πως η Κρήτη δεν χάνει ποτέ το χρώμα της, ακόμη κι αν πρέπει να το ζωγραφίσεις ξανά.
Σήμερα, οι περισσότεροι στέλνουν την Κρήτη μέσω τηλεφώνου ή ίντερνετ. Όμως, εκείνες οι παλιές καρτ-ποστάλ, με τις γωνίες φθαρμένες και την αψάδα του χρόνου στο χαρτί, μας θυμίζουν πως κάποτε η ομορφιά δεν περνούσε από φίλτρα, αλλά μόνο από το μάτι του φωτογράφου και την ανυπομονησία του παραλήπτη.
📜 Χρονολόγιο της Καρτ-Ποστάλ
-
1869 – Ο Αυστριακός Εμμανουήλ Χέρμαν προτείνει το επιστολικό δελτάριο.
-
1876 – Οι πρώτες καρτ-ποστάλ φτάνουν στην Ελλάδα.
-
1897 – Έναρξη κυκλοφορίας των πρώτων κρητικών θεμάτων σε κάρτες.
-
1898 – Ίδρυση της Κρητικής Ταχυδρομικής Υπηρεσίας και έκδοση των πρώτων επίσημων δελταρίων.
-
1905 – Κυκλοφορούν ειδικές κάρτες με γραμματόσημα της 2ης σειράς.
-
1908 – Νέα σειρά επιστολικών δελταρίων για εσωτερική και διεθνή αλληλογραφία.
-
1913 – Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα∙ οι κρητικές κάρτες αντικαθίστανται από τις ελληνικές.
-
1944 – Ο Αλέξανδρος Κ. Δουρδάκης εκδίδει τις πρώτες μεταπολεμικές κρητικές καρτ-ποστάλ με χειροποίητα σκίτσα.