Συνεχίζουμε με το β΄ μέρος της παρουσίασης των γερμανικών εγκλημάτων στην Κρήτη τα χρόνια 1941-1945, καθώς και με τα συμπεράσματα και τα επιτακτικά ζητήματα που τίθενται στις μέρες μας και ζητούν απαντήσεις.
Κήρυξη περιοχών ως νεκρών ζωνών. Επιτάξεις προϊόντων (γεωργικών και κτηνοτροφικών) καθώς και οικιών πλησίον των οχυρωματικών έργων των κατακτητών
Οι αξιωματούχοι του κατοχικού στρατού, στην προσπάθειά τους, αφενός να ανακαλύψουν τους σταθμούς ασυρμάτου του ΣΣΜΑ που έδρευαν στα όρη της Κρήτης και αφετέρου να εμποδίσουν την ανάπτυξη των αντιστασιακών οργανώσεων που εύρισκαν καταφύγιο στα ορεινά, με συχνές διαταγές όριζαν μεγάλες κτηνοτροφικές περιοχές ως νεκρή ζώνη.
Ως αποτέλεσμα, πολλά χωριά της Κρήτης, μ’ αυτά τα μέτρα που παίρνονταν σε βάρος των κατοίκων τους, της λεηλασίας των γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων και κυρίως του λαδιού που ήταν βασικό συστατικό της τροφής, την απαγόρευση των κτηνοτρόφων να διατηρούν κοπάδια αφού δεν μπορούσαν να τα ανεβάσουν στα βουνά, οδηγούνταν στην ανέχεια και στον υποσιτισμό.
Από τις έρευνες και τη μελέτη περιπτώσεων, πολλά είναι τα χωριά της Κρήτης που τα χρόνια 1941-1944 έδωσαν αυτόν τον πολυμέτωπο αγώνα. Αγώνα επιβίωσης και αγώνα ελευθερίας. Οι αντάρτες του χωριού αγωνίζονταν εναντίον των γερμανών και εναντίον της εξαθλίωσης και της πείνας που επέβαλαν οι κατακτητές. Και τον αγώνα αυτόν τον έδωσαν μέχρι το τέλος.
Βομβαρδισμοί γερμανικής αεροπορίας, (καταστροφές υποδομών, θύματα μεταξύ των αμάχων)
H Γερμανική αεροπορία – Luftwaffe με Διοικητή τον Χέρμαν Γκέρινγκ, από τις αρχές Μαΐου 1941 ξεκίνησε βομβαρδισμούς στην Κρήτη, ώστε να διευκολύνει την αποστολή των αλεξιπτωτιστών για την επιχείρηση ΕΡΜΗΣ (κατάληψης της Κρήτης) που είχαν σχεδιάσει οι επιτελείς του Χίτλερ αλλά και ο ίδιος. Τους βομβαρδισμούς διακρίνουμε :
Στους βομβαρδισμούς πριν την επιχείρηση «ΕΡΜΗΣ».
Στους βομβαρδισμούς κατά τη διάρκεια της Μάχης της Κρήτης και
Σ’εκείνους που έγιναν στο τέλος της Μάχης, όταν βομβαρδίζονταν οι δρόμοι διαφυγής των συμμαχικών στρατευμάτων προς τα νότια παράλια της Κρήτης.
α) Βομβαρδισμοί πριν την επιχείρηση
Οι βομβαρδισμοί της γερμανικής αεροπορίας του Στρατάρχη Χέρμαν Γκέριγκ στην Κρήτη ξεκίνησαν στις αρχές Μαΐου 1941. Στόχος ήταν οι μεγάλες πόλεις του νησιού και διάσπαρτα χωριά της ενδοχώρας. Ο σκοπός όμως των βομβαρδισμών της Λουφτβάφφε ήταν αφενός να μετρήσουν τα αεροπλάνα τους τις αποστάσεις από τα αεροδρόμια της Αττικής (Δαδί – Ελευσίνα – Τανάγρα – Τατόι – Τοπόλια) και της Πελοποννήσου (Άργος – Κόρινθος – Μέγαρα – Μολάοι – Μυκήνες) που χρησιμοποίησαν αργότερα για την επιχείρηση Ερμής (κατάληψης της Κρήτης) και αφετέρου να τρομοκρατήσουν τους Κρητικούς με τους ήχους των κινητήρων των βομβαρδιστικών (στούκας) και τις εκρήξεις των βομβών.
β) Βομβαρδισμοί κατά τη διάρκεια της Μάχης της Κρήτης
Σφοδροί βομβαρδισμοί γίνονταν από την Λουφτβάφε καθ’όλη τη διάρκεια της Μάχης της Κρήτης στους τρεις νομούς Χανίων, Ρεθύμνου και Ηρακλείου. Στόχος της γερμανικής αεροπορίας ήταν οι μεγάλες πόλεις, Χανιά, Ρέθυμνο και Ηράκλειο. Στόχοι ήταν και οι περιοχές ρίψης των αλεξιπτωτιστών.
Προηγούνταν οι βομβαρδισμοί και στη συνέχεια έφταναν τα γερμανικά μεταγωγικά και άρχιζε η πτώση των αλεξιπτωτιστών. Το πλήθος των αεροπλάνων και το αριθμός των βομβών, είχαν μετατρέψει τις πόλεις του νησιού σε ερείπια.
γ) Βομβαρδισμοί με στόχο τους δρόμους διαφυγής των συμμαχικών στρατευμάτων προς το Λυβικό Πέλαγος
Η μάχη της Κρήτης είχε φτάσει στην τελευταία της ημέρα, μεγάλο μέρος των Βρετανών είχαν εγκαταλείψει την Κρήτη από το λιμάνι του Ηρακλείου, και οι υπόλοιπες δυνάμεις τους ξεκίνησαν πορεία στις νότιες ακτές της Κρήτης με τελικό σκοπό τη διαφυγή τους στη Μέση Ανατολή.
Στις 29 και 30 Μαΐου 1941, βομβαρδίζονται τα χωριά Χάρακας, Αρκαλοχώρι, Παναγιά, Πύργος, Πάρτιρα και Θραψανό. Το ίδιο χρονικό διάστημα βομβαρδίζεται και η Χώρα Σφακίων. Το γεγονός των βομβαρδισμών, αποδόθηκε ιστορικά στην προσπάθεια των Γερμανών να αποκόψουν την πορεία των Βρετανών, Αυστραλών και Νεοζηλανδών προς τα νότια παράλια και την τελική απαγκίστρωσή τους.
Εκατοντάδες ήταν τα θύματα μεταξύ των αμάχων απ’αυτούς τους βομβαρδισμούς καθώς και οι καταστροφές βασικών υποδομών της Κρήτης, (δρόμοι, οικίες, σχολεία, εκκλησίες, λιμάνια κλπ.).
Φυλακίσεις και βασανισμοί στις φυλακές της Κρήτης, αποστολές και εγκλεισμοί Κρητών πατριωτών σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και εργασίας του Ράιχ
Πολύ συνηθισμένη τακτική των κατοχικών αρχών ήταν η κύκλωση, ο αποκλεισμός και η εξερεύνηση χωριών με την υπόνοια της περίθαλψης αναρτών από τους κατοίκους. “Τυλιξές” τις ονόμαζαν οι Κρητικοί. Οι Γερμανοί συλλάμβαναν πατριώτες χωρίς διακρίσεις οδηγώντας τους στις φυλακές Ηρακλείου και Αγυιάς Χανίων. Αρκετοί από τους αιχμαλώτους κρητικούς «εξαφανίζονταν», δεν επέστρεφαν ποτέ, άλλοι οδηγούνταν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και εργασίας του Γ΄ Ράιχ και άλλοι άφηναν την τελευταία τους πνοή από τα βασανιστήρια.
Ενδεικτικά να αναφέρουμε την τυλιξά των Ανωγείων στις 13 Φεβρουαρίου 1944, (αποτέλεσμα αυτής της κύκλωσης ήταν η δολοφονία του Αρχηγού Ανωγείων και Άνω Μυλοποτάμου Γιάννη Δραμουντάνη – Στεφανογιάννη καθώς και η σύλληψη και εξαφάνιση 11 Ανωγειανών πατριωτών), της Εμπάρου στις 6 Αυγούστου 1944, του Μονοδένδρι Μονοφατσίου το τρίτο δεκαήμερο του Μαΐου 1944 κ ά.
Έλλειψη τροφής, έλλειψη φαρμάκων, παιδική θνησιμότητα και σχολική διαρροή
Οι αρπαγές των αγροτικών προϊόντων (αγροτικών, κυρίως δημητριακών αλλά και κτηνοτροφικών), η καταναγκαστική εργασία, οι συχνοί συμμαχικοί βομβαρδισμοί, η έλλειψη τροφής, η ανασφάλεια διαβίωσης πλησίον γερμανικών και Ιταλικών καταυλισμών και οχυρώσεων, ήταν αιτίες εσωτερικής μετανάστευσης των Κρητικών και η “παραίτηση” των παιδιών νε τη σύμφωνη γνώμη των γονιών τους από τα σχολεία και τα μαθήματά τους.
Τα χρόνια 1941-1944, μεγάλος ήταν ο αριθμός των μαθητών που σταματούσαν τη φοίτηση. Η μαθητική διαρροή ήταν ένα σοβαρό πρόβλημα που λύθηκε με τη λήξη του πολέμου και τη συμμαχική νίκη. Αν σ’αυτά προσθέσουμε τα προβλήματα επισιτισμού, την έλλειψη φαρμάκων και την παιδική θνησιμότητα, μπορούμε να φανταστούμε “το μαύρο πέπλο” που σκέπαζε όλη την Κρήτη τα χρόνια της υποδούλωσης από τον φασιστικό, ναζιστικό και βάρβαρο κατοχικό στρατό της Βέρμαχτ.
…………………..
Σε όλα τα ανοσιουργήματα των κατακτητών που διαπράχθηκαν στην Κρήτη, Στο σύνολο των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας που εκτυλίχτηκαν και στους τέσσερις νομούς, (Χανίων, Ρεθύμνου, Ηρακλείου και Λασιθίου), οι γερμανοί αξιωματούχοι χρησιμοποίησαν ως μέσα της προπαγάνδας τους τις δύο φιλογερμανικές εφημερίδες που εκδίδονταν στο νησί τα χρόνια 1941-1944. Τις εφημερίδες ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ Ηρακλείου και ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΣ Χανίων.
Στις καθημερινές τους εκδόσεις, σε πρωτοσέλιδα άρθρα που απευθύνονταν στους υπόδουλους Κρήτες, οι αρχισυντάκτες δημοσίευαν αφενός τις διαταγές των Γερμανών Διοικητών του «Φρουρίου Κρήτης» και των Φρουράρχων των νομών και αφετέρου προπαγανδιστικά κείμενα φιλογερμανών συνεργατών τους, (μετά την κατοχή οδηγήθηκαν σε ειδικά δικαστήρια δοσιλόγων και καταδικάστηκαν για εθνική αναξιότητα).
Όλες οι διαταγές και προκηρύξεις των διοικητών Στούντεντ, Αντρέ, Μπρόγερ, Μίλερ και Μπέντακ, κινούνταν στον ρυθμό του φόβου και των απειλών, στις τιμωρίες με ποινές κάθειρξης και θανάτου, σε όλους εκείνους που δεν επεδείκνυαν τυφλή υπακοή στις ανακοινώσεις και προτροπές του φασιστικού καθεστώτος. Ενδεικτικά αναφέρουμε τέσσερα δημοσιεύματα από την εφημερίδα ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ, διατηρώντας την ορθογραφία και τη σύνταξη των αρθογράφων:
- ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ, 19 Αυγούστου 1942
«ΓΝΩΣΤΟΠΟΙΗΣΙΣ
Υπό του Στρατοδικείου κατεδικάσθησαν εις θάνατον :
- Ελευθέριος Μιχαλάκης εκ Καμαρωτής λόγω απηγορευμένης κατοχής όπλου. Κατείχε όπλον μετά φυσιγγίων και εχρησιμοποίει τούτο κατά την διάπραξιν ζωοκλοπών.
- Νικήτας Στρατάκης εξ Ηρακλείου, λόγω παροχής συνδρομής εις τον εχθρόν. Ήτο μέλος της συμμορίας του Μπαντουβά και έσχε επανειλημμένως μέχρις εσχάτων κατ’εντολήν του Μπαντουβά συνεντεύξεις μετά Άγγλων.
- Σταύρος Ανωγιαννάκης εξ Αγίας Βαρβάρας λόγω παροχής συνδρομής εις τον εχθρόν. Ήτο ωσαύτως συνεργάτης του αρχισυμμορίτου Μπαντουβά και κατήρτισε κατ’εντολήν τούτου επιστρατευτικούς καταλόγους των εχόντων υποστή στρατιωτικήν εκπαίδευσιν κατοίκων της επαρχίας του.
Αι αποφάσεις εξετελέσθησαν σήμερον κατόπιν απορρίψεως της σχετικής αιτήσεως προς χορηγήσιν χάριτος.
Χανιά 19 – 8 – 42
Ο ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΤΟΥ ΦΡΟΥΡΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ»
………………..
- ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ, 20 Ιουνίου 1942
«ΔΙΑΤΑΓΗ
Κατόπιν Διαταγής του Φρουρίου Κρήτης απηγορεύθη αυστηρότατα πάσα μετακίνησις προσώπων από χωρίου εις χωρίον και από της πόλεως εις χωρίον και τ’ανάπαλιν, μετά την δύσιν του ηλίου. Οι παραβάται θα υφίστανται σοβαροτάτας ποινάς κινδυνεύοντες να πυροβοληθούν υπό των σκοπών».
…………….
- ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ, 31 Μαΐου 1942
«ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΙΣ
Επειδή κατά την νύκτα της 28ης προς την 29ην Μαΐου άγνωστοι επυρπόλησαν αυτοκίνητον Γερμανικής υπηρεσίας εις την πόλιν του Ηρακλείου τιμωρώ κατόπιν διαταγής του κ. Διοικητού του Φρουρίου Κρήτης ολόκληρον τον Νομόν ως εξής :
1ον) Ώρας ελευθέρας κυκλοφορίας καθορίζω από σήμερον καθ’άπαντα τον Νομόν και την πόλιν την 5ην πρωινήν μέχρι της 7ης εσπερινής.
2ον) Εντός 24 ωρών η πόλις του Ηρακλείου δέον να πληρώση εις το Φρουραρχείον πρόστιμον 100.000 μάρκων.
3ον ) Εντός 14 ημερών το σύνολον των χωρίων του Νομού Ηρακλείου δέον να παραδώσουν 100 τόνους ελαιολάδου εις το Φρουραρχείον.
4ον ) Άπαντα τα καφενεία, εστιατόρια, οινομαγειρεία και Λέσχαι θα κλείσουν εντελώς.
5ον) Όστις κυκλοφορεί εις τας οδούς προ της 5ης πρωινής και μετά την 7ην εσπερινήν κινδυνεύει να πυροβοληθή.
Η μη ακριβής συμμόρφωσις προς τα ανωτέρω συνεπάγεται την εφαρμογήν αυστηροτέρων διαταγών εκ μέρους του Φρουρίου Κρήτης.
Ο ΦΡΟΥΡΑΡΧΟΣ».
……………….
- ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ, 27 Νοεμβρίου 1941
«ΟΙ ΕΡΓΑΤΙΚΟΙ ΚΑΤΑΛΟΓΟΙ
Δια την κανονικήν λειτουργίαν της εργασίας του πληθυσμού της νήσου Κρήτης, ο Διοικητής του Φρουρίου προέβη εις την ίδρυσιν εις εκάστην Νομαρχιακήν περιφέρειαν μιας διευθύνσεως εργασίας παρ’εκάστη Νομαρχία της οποίας αρχικός σκοπός είνε η εγγραφή απάντων των εργαζόμενων εις ειδικούς καταλόγους.
Θ εγγραφούν όλοι οι εργάται και αυτοί οίτινες εργάζονται εις υπηρεσίας των Γερμαν. αρχών. Μέχρι τούδε ελάχιστοι των εργατών συνεμορφώθησαν προς την διάταξιν ταύτην. Υποδεικνύεται άπαξ έτι το καθήκον τούτο της παρουσιάσεως όλων ανεξαιρέτως των εργατών ρις την δ)σιν εργασίας εκάστου νομού. Εργάται οίτινες μέχρι της 1ης Δεκεμβρίου 1941 δεν ήθελον παρουσιασθή προς εγγραφήν, θα συλλαμβάνωνται μέχρι της ημέρας καθ’ην θα εγγραφούν επί πλέον δε θα τιμωρούνται αυστηρώς».
Συμπεράσματα
Με βάση τα παραπάνω, τίθενται τα εξής επιτακτικά ζητήματα:
- Η στάση του γερμανικού κράτους, που αρνείται να αναλάβει την ευθύνη τα αποτρόπαια ναζιστικά εγκλήματα που διέπραξε ο γερμανικός στρατός Κατοχής στην Κρήτη και σ’ όλη την Ελλάδα και επιχειρεί να ξαναγράψει την Ιστορία δεν είναι πλέον ανεκτή και οφείλει να λάβει τη δέουσα απάντηση από την Ελληνική Δημοκρατία.
- Ο αγώνας για τη διεκδίκηση των γερμανικών οφειλών και η εισαγωγή της Ιστορίας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, της Μάχης της Κρήτης, της Κατοχής και της Αντίστασης σε όλες τις βαθμίδες του εκπαιδευτικού μας συστήματος αποτελεί αναγκαία πράξη για να διατηρήσουμε ζωντανή την ιστορική μνήμη και αναλλοίωτη την ιστορική αλήθεια, που αποτελούν αναγκαίες προϋποθέσεις για ένα μέλλον ειρήνης και δημοκρατίας.
- Η περαιτέρω ενδυνάμωση του συνεπούς και αταλάντευτου αγώνα του Εθνικού Συμβουλίου για την δικαίωση των αγώνων του κρητικού και συνολικά του ελληνικού λαού απέναντι στο ναζισμό-φασισμό αποτελεί υποχρέωση για κάθε δημοκράτη και, ιδίως, για την Τοπική Αυτοδιοίκηση πρώτου και δεύτερου βαθμού.
Η αδιαλλαξία της Ο.Δ.Γ. απέναντι στις νόμιμες, απαράγραπτες και ισχυρά τεκμηριωμένες Ελληνικές αξιώσεις προς τη Γερμανική Κυβέρνηση δεν οδηγεί στη «συμφιλίωση» με την Ελλάδα. Η ανάληψη της ευθύνης από την Ο.Δ.Γ. των ναζιστικών εγκλημάτων και η αποδοχή της ιστορικής αλήθειας, είναι ο μόνος δρόμος που ανοίγει μία ελπιδοφόρα προοπτική για την Ευρώπη, όπως πολλές φορές ανέφερε στις ομιλίες του ο Μανώλης Γλέζος, που διετέλεσε Πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα από την ίδρυσή του και επί 21 συναπτά έτη αφιερώνοντας τη ζωή του στον αγώνα για Μνήμη και Δικαιοσύνη.
Ο Γεώργιος Α. Καλογεράκης είναι δρ. Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, διευθυντής Δημοτικού Σχολείου Καστελλίου