Τα τελευταία χρόνια, ελέω της κλιματικής αλλαγής, οι χειμώνες έχουν «συρρικνωθεί» δραματικά ενώ περνάμε ατελείωτα βασανιστικά καλοκαίρια με το θερμόμετρο να καταγράφει επί συνεχόμενες ημέρες θερμοκρασίες…. υψηλού πυρετού.
Και το μέλλον για τη χώρα μας αναμένεται όχι απλώς ζεστό αλλά «πύρινο», σύμφωνα με νέα αδημοσίευτα στοιχεία του Εργαστηρίου Περιβαλλοντικής Φυσιολογίας FAME Lab του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, τα οποία παρουσιάζει σήμερα αποκλειστικά το Βήμα-Science με τη βοήθεια του διευθυντή του Εργαστηρίου, καθηγητή Φυσιολογίας Ανδρέα Φλουρή.
Τα στοιχεία αυτά, που αναμένεται να δημοσιευθούν το ερχόμενο φθινόπωρο σε ειδική έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος αφιερωμένη στην κλιματική αλλαγή, δείχνουν ότι σήμερα, κατά τους θερινούς μήνες, ο αριθμός των πολύ ζεστών ημερών (με θερμοκρασίες από 35 ως 39,9και των ημερών καύσωνα (θερμοκρασίες άνω των 40C) έχει διπλασιαστεί σε σχέση με το παρελθόν. Και αυτό δεν είναι τίποτα μπροστά στο φλεγόμενο μέλλον που μας περιμένει.
Οπως σημειώνει ο δρ Φλουρής, «σε μεγάλα αστικά κέντρα, όπως η Αθήνα, ο αριθμός καυσώνων θα μπορούσε να ανέλθει από 1 έως 2 ανά έτος (1971-2000) σε πάνω από 10 ανά έτος έως το 2050, φτάνοντας τους 15-20 ανά έτος το 2100. Ακόμη και στο αισιόδοξο σενάριο περιορισμού της υπερθέρμανσης, η μέση θερμοκρασία του καλοκαιριού θα ανέβει κατά περίπου 2C ως τα μέσα του αιώνα, ενώ σε ένα σενάριο πολύ υψηλών εκπομπών, στην ηπειρωτική Ελλάδα ενδέχεται να υπάρξει αύξηση της θερμοκρασίας κατά 3,5C. Αυτές οι μεταβολές σημαίνουν ότι τα ελληνικά καλοκαίρια του μέλλοντος θα χαρακτηρίζονται από πιο συχνούς, εντονότερους και μεγαλύτερης διάρκειας καύσωνες, γεγονός που συνεπάγεται σημαντικές πιέσεις στην υγεία του πληθυσμού».
Επίδραση σε υγιείς…
Κοινώς μιλάμε για παρατεταμένο θερμικό στρες το οποίο αναμένεται να καταπονεί ακόμη περισσότερο τον ανθρώπινο οργανισμό. Είναι μάλιστα αξιοσημείωτο ότι, όπως τονίζει ο δρ Φλουρής, «δεν είναι απαραίτητο να επικρατούν συνθήκες καύσωνα για να καταπονείται ο οργανισμός. Και η παρατεταμένη ζέστη ακόμη και σε επίπεδα κάτω των 40C “ροκανίζει” την υγεία.
Μελέτες έχουν δείξει ότι όταν η θερμοκρασία παραμένει πάνω από 37C επί συνεχόμενες ημέρες και οι νύχτες δεν δροσίζουν (θερμοκρασία νύχτας άνω των 20C, τα επονομαζόμενα “τροπικά βράδια”), καταγράφεται αύξηση της ημερήσιας θνησιμότητας και των καρδιαγγειακών περιστατικών στον γενικό πληθυσμό».
Οι κίνδυνοι από τις υψηλές θερμοκρασίες και δη τις παρατεταμένες αφορούν ακόμη και τα υγιή άτομα.
«Ενας υγιής ενήλικoς μπορεί να επηρεαστεί από τις παρατεταμένες υψηλές θερμοκρασίες: η αφυδάτωση, η δυσφορία, οι θερμικές κράμπες και η θερμική εξάντληση αποτελούν συνήθη αρχικά συμπτώματα. Εάν δεν υπάρξει μείωση της θερμοκρασίας του σώματος και ενυδάτωση, αυτά μπορεί να εξελιχθούν σε θερμοπληξία, μια επείγουσα και πιθανώς θανατηφόρα κατάσταση. Οι καύσωνες τείνουν επίσης να επιβαρύνουν το καρδιοαναπνευστικό σύστημα και μπορούν να προκαλέσουν επιπλοκές ακόμη και σε υγιή άτομα, όπως η αύξηση του καρδιακού ρυθμού, η πτώση της αρτηριακής πίεσης και τα λιποθυμικά επεισόδια».
…αλλά και χρονίως νοσούντες
Φανταστείτε λοιπόν τι μπορεί να συμβεί σε άτομα με ήδη επιβαρυμένη υγεία. Στη λίστα των άκρως ευάλωτων στη ζέστη φιγουράρουν πρώτοι οι ηλικιωμένοι, σύμφωνα με τον καθηγητή. «Με την αύξηση της ηλικίας, το ανθρώπινο σώμα χάνει μέρος της ικανότητάς του να ρυθμίζει αποτελεσματικά τη θερμοκρασία του (π.χ. μέσω εφίδρωσης και διαστολής των αιμοφόρων αγγείων), ενώ συχνά συνυπάρχουν χρόνιες παθήσεις που μειώνουν ακόμη περισσότερο την ανοχή στη ζέστη. Δεν είναι τυχαίο ότι κατά τη διάρκεια των καυσώνων η πλειονότητα των θυμάτων είναι ηλικιωμένοι. Για παράδειγμα, το καλοκαίρι του 2022 στην Ευρώπη το ποσοστό θνησιμότητας στους άνω των 80 ετών ήταν 768% υψηλότερο σε σύγκριση με τα άτομα 65-79 ετών».
Η θερμική καταπόνηση πλήττει ιδιαιτέρως και τους εργαζομένους σε εξωτερικούς χώρους (π.χ. στη γεωργία, στις οικοδομές, στην οδοποιία) ή σε «καυτά» εσωτερικά περιβάλλοντα, όπως οι βαριές βιομηχανίες και οι κουζίνες. «Στους εργαζομένους αυτούς αυξάνεται ο κίνδυνος αφυδάτωσης, θερμικής εξάντλησης και θερμοπληξίας ενώ μειώνεται και η ικανότητα συγκέντρωσης και σωματικής απόδοσης, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένα εργατικά ατυχήματα. Στην ΕΕ ο αριθμός των θανάτων που οφείλονται σε θερμική καταπόνηση κατά την εργασία αυξήθηκε κατά 40% τις τελευταίες δεκαετίες, ένδειξη ότι η κλιματική αλλαγή καθιστά την εργασιακή ασφάλεια έναν νέο κίνδυνο» τονίζει ο δρ Φλουρής.
Πρόωροι τοκετοί
Στη λίστα του «θερμικού κινδύνου» βρίσκονται και οι έγκυοι. «Πρόσφατη διεθνής μελέτη έδειξε 26% αύξηση στις πιθανότητες πρόωρου τοκετού όταν σημειώνεται πολυήμερος καύσωνας. Επιπροσθέτως, η έκθεση σε ακραία ζέστη συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο ενδομήτριου θανάτου, εμφάνιση συγγενών ανωμαλιών και χαμηλού βάρους γέννησης του νεογνού» εξηγεί ο καθηγητής.
Και βέβαια στις άκρως ευάλωτες στις υψηλές θερμοκρασίες ομάδες ανήκουν οι χρονίως πάσχοντες. «Οι καρδιοπαθείς κινδυνεύουν από απορρύθμιση της αρτηριακής πίεσης και αρρυθμίες γιατί η ζέστη προκαλεί αγγειοδιαστολή και πτώση της αρτηριακής πίεσης, ενώ η αφυδάτωση αυξάνει τον καρδιακό παλμό και μπορεί να επισπεύσει επεισόδια στηθάγχης ή εμφράγματα.
Οι πνευμονοπαθείς υποφέρουν περισσότερο στη ζέστη καθώς ο καύσωνας συνοδεύεται συχνά από επιδείνωση της ποιότητας του αέρα (αύξηση όζοντος και αιωρούμενων σωματιδίων). Οι νεφροπαθείς διατρέχουν επίσης μεγάλο κίνδυνο καθώς η αφυδάτωση μπορεί να οδηγήσει σε οξεία νεφρική βλάβη. Σε ό,τι αφορά τους ψυχικά νοσούντες, ορισμένα ψυχιατρικά φάρμακα (π.χ. αντιψυχωσικά) επηρεάζουν τη θερμορύθμιση και την εφίδρωση, αυξάνοντας τον κίνδυνο θερμοπληξίας».
Ανάγκη για δίχτυ προστασίας
Τι σημαίνουν όλα αυτά στην πράξη; Οτι πρέπει να απλωθεί ένα ολοκληρωμένο «δίχτυ προστασίας» στον πληθυσμό ενάντια στο καυτό παρόν και το ακόμη πιο καυτό μέλλον μας.
«Εχουν ήδη γίνει βήματα από την Πολιτεία, όπως η λειτουργία κλιματιζόμενων χώρων για ευπαθείς ομάδες, η εφαρμογή συστημάτων προειδοποίησης και σχεδίων δράσης για τον καύσωνα, ωστόσο είναι απαραίτητο να υπάρξει ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο που θα περιλαμβάνει τις διαφορετικές ευάλωτες ομάδες. Για παράδειγμα, επίβλεψη των ηλικιωμένων που ζουν μόνοι τις ημέρες καύσωνα, ρυθμίσεις ωραρίου για τους εργαζομένους σε υψηλές θερμοκρασίες, αυστηρή ιατρική παρακολούθηση και προσαρμογή δοσολογιών των φαρμάκων που επηρεάζουν την ενυδάτωση στους χρονίως πάσχοντες». Οταν οι θερμοκρασίες «τρέχουν», εμείς δεν μπορούμε να κάνουμε βήματα. Απαιτούνται άλματα διότι αλλιώς… ζήτω που καήκαμε.
Ο σωτήριος εγκλιματισμός
Ο κίνδυνος για εμφάνιση σοβαρών επιπλοκών εξαιτίας της ζέστης ανεβαίνει σημαντικά μετά την τρίτη ημέρα συνεχούς έκθεσης και διαρκεί περίπου ως τη δέκατη, υπογραμμίζει ο καθηγητής Φλουρής.
«Μετά τη δέκατη ημέρα ο οργανισμός αρχίζει να προσαρμόζεται στις νέες συνθήκες – πρόκειται για μια διαδικασία που ονομάζουμε εγκλιματισμό. Ωστόσο, δεν έχουν την ίδια ικανότητα εγκλιματισμού όλα τα άτομα – για παράδειγμα ασθενείς που λαμβάνουν φάρμακα τα οποία επηρεάζουν την εφίδρωση ή την αγγειοδιαστολή (π.χ. καρδιοπαθείς, ασθενείς με αναπνευστικά ή ψυχικά νοσήματα) παραμένουν σε υψηλό κίνδυνο επιπλοκών ακόμη και μετά την πάροδο των δέκα ημερών. Εχουμε μάλιστα δει ότι τα άτομα αυτά έχουν 2,4 φορές μεγαλύτερες πιθανότητες εμφάνισης επιπλοκών εξαιτίας των υψηλών θερμοκρασιών σε σύγκριση με τους υγιείς συνομηλίκους τους».
Πηγή: tovima.gr