Μετά το έμφραγμα του μυοκαρδίου, ύψιστος σκοπός των γιατρών και των επαγγελματιών υγείας είναι η ελαχιστοποίηση των επιπλοκών πού είναι πιθανό να προκύψουν καθώς και η επιστροφή των ασθενών στο κοινωνικό τους περιβάλλον, σε μια γεμάτη, ενεργητική και ποιοτικά ικανοποιητική ζωή.
Αυτό, όσο και να ακούγεται περίεργο, στις ημέρες μας επιτυγχάνεται εύκολα και με λίγη προσπάθεια, μετά την εισαγωγή αρχικά της θρομβόλυσης και μετέπειτα της αγγειοπλαστικής των στεφανιαίων αρτηριών στην αντιμετώπιση του οξέος εμφράγματος του μυοκαρδίου.
Πραγματικά 20-30 χρόνια πριν που δεν είχαν εισαχθεί οι παραπάνω τεχνικές στην αντιμετώπιση της οξείας φάσης του εμφράγματος του μυοκαρδίου μιλούσαμε για μόνιμη αναπηρία και ανικανότητα του ασθενούς. Σήμερα, με τις παραπάνω τεχνικές, το μυοκάρδιο σώζεται στις περισσότερες περιπτώσεις και αν ο ασθενής ακολουθήσει μια σωστή θεραπεία αποκατάστασης, τότε γίνεται πλήρης επανένταξή του στην προηγούμενή του ζωή.
Η διαδικασία της αποκατάστασης αρχίζει με την είσοδο του ασθενούς στο νοσοκομείο και συνεχίζεται για όλη την υπόλοιπη ζωή του, αφού η υπεύθυνη για το έμφραγμα στεφανιαία νόσος είναι μια νόσος χρόνια και συχνά εξελισσόμενη και εστιάζεται στα παρακάτω σημεία.
Φροντίδα για την τροποποίηση των παραγόντων κινδύνου: Η διακοπή του καπνίσματος πρέπει να συνιστάται τόσο στους ίδιους τους ασθενείς που είναι καπνιστές όσο και στα μέλη της οικογένειάς τους. Η ανάγκη για την τροποποίηση του διαιτολογίου τους (ελάττωση των προσλαμβανόμενων θερμίδων, λιπών, περιορισμός του αλατιού κλ.π.) θα πρέπει να συζητηθεί με τούς ασθενείς και να τους συσταθεί δίαιτα για την ομαλοποίηση του βάρους τους. Επίσης, κατάλληλα μέτρα θα πρέπει να παρθούν για τον έλεγχο της αρτηριακής πιέσεως, του σακχάρου και των άλλων προδιαθεσικών παραγόντων της στεφανιαίας νόσου.
Γνώση της φαρμακευτικής αγωγής: Οι ασθενείς επιβάλλεται να γνωρίζουν τα φάρμακα που λαμβάνουν (το όνομά τους, τις δόσεις, τον σκοπό που εξυπηρετούν, το επιθυμητό αποτέλεσμα, καθώς και τις ενδεχόμενες παρενέργειές τους).
Γνώση της νόσου: Πρέπει να είναι κατατοπισμένοι για τα σημεία και τα συμπτώματα της στεφανιαίας νόσου αλλά και να εκπαιδευτούν ώστε να αντιδρούν σωστά σε ένα ή επαναλαμβανόμενα συμπτώματα, δίνοντας έμφαση στο ότι η άμεση ιατρική βοήθεια είναι απαραίτητη σε περίπτωση υποτροπής των συμπτωμάτων.
Καρδιολογικός έλεγχος: Ο καρδιολογικός έλεγχος γίνεται τον 1ο, 3ο και 6ο μήνα και μετέπειτα στον χρόνο και μετά κάθε χρόνο σε περίπτωση που έχει γίνει αγγειοπλαστική. O έλεγχος αυτός περιλαμβάνει μικροβιολογικές εξετάσεις και δοκιμασία κοπώσεως (σε ορισμένες περιπτώσεις και υπερηχοκαρδιογράφημα).
Έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας: Είναι επιτρεπτή και ακίνδυνη από την στιγμή που και οι άλλες συνήθεις καθημερινές δραστηριότητες έχουν ξεκινήσει. Πολλές φορές αυτό μπορεί να συμβεί και νωρίτερα των 4 εβδομάδων μετά το έμφραγμα. Το καρδιακό έργο κατά την σεξουαλική δραστηριότητα είναι ανάλογο με το έργο της καρδιάς κατά την διάρκεια ενός γρήγορου περιπάτου ή την ανάβαση μιας σκάλας ενός ορόφου.
Κοινωνική ζωή: Ταξίδι θα μπορεί να κάνει συνήθως μετά τον πρώτο έλεγχο που γίνεται ένα μήνα μετά το καρδιακό επεισόδιο.
Σε περίπτωση που η νόσος έχει αντιμετωπιστεί με καρδιοχειρουργική επέμβαση, ο πρώτος έλεγχος γίνεται εντός 10ημέρου από την έξοδο από το νοσοκομείο και μετά στον μήνα. Μέχρι εδώ ο έλεγχος περιλαμβάνει μικροβιολογικές εξετάσεις και υπερηχοκαρδιογράφημα. Στο 3μηνο μπορεί να γίνει και η πρώτη δοκιμασία κοπώσεως και τότε ο ασθενής επανεντάσσεται πλήρως στις καθημερινές του δραστηριότητες.
ΦΥΣΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ
Η φυσική δραστηριότητα παίζει θεμελιώδη ρόλο στην αποκατάσταση μετά από οποιαδήποτε εκδήλωση της στεφανιαίας νόσου (καρδιακό επεισόδιο). Σε επιλεγμένους ασθενείς μπορεί να αρχίσει άμεσα, αμέσως μόλις υποχωρήσει η οξεία συμπτωματολογία, δηλαδή μέσα στο νοσοκομείο. Αρχίζει με την πρώιμη κινητοποίηση από το κρεβάτι και συνεχίζει με σταδιακά αυξημένη φυσική δραστηριότητα που επιτρέπει περιορισμένες δραστηριότητες κατά την περίοδο της απομάκρυνσης από το νοσοκομείο, για να φτάσει στην ολοένα αυξανόμενη δραστηριότητα κατά την διάρκεια της ανάρρωσης στο σπίτι.
Η φάση αυτή ακολουθείται από ένα μακροπρόθεσμο πρόγραμμα φυσικής άσκησης που έχει θεραπευτικό αποτέλεσμα στο καρδιαγγειακό σύστημα, πέρα του ότι εξαλείφει ή μετριάζει τούς προδιαθεσικούς παράγοντες (σακχαρώδη διαβήτη, αρτηριακή υπέρταση, υπερλιπιδαιμία κλπ.) βοηθά και στην ψυχολογική αποκατάσταση και ευεξία του ασθενούς.
Η δοκιμασία κοπώσεως βοηθά στην επιλογή των ασθενών με χαμηλό κίνδυνο, καθώς και τον καθορισμό της “δοσολογίας” των ασκήσεων. Η τελική επιδίωξη της σωματικής άσκησης είναι η αύξηση της αντοχής και η ανάληψη της δυνατότητας για την επιστροφή στην εργασία και για τις συνηθισμένες, πριν το έμφραγμα, δραστηριότητες. Συχνά οι ασθενείς παραπονούνται για έλλειψη ενεργητικότητας με την επιστροφή τους στο σπίτι. Αυτό αντανακλά την αντίληψή τους ότι απαιτείται αυξημένη προσπάθεια για να εκτελέσουν μια ανειλημμένη εργασία και τούτο γιατί η φυσική τους κατάσταση δεν είναι τόσο καλή όσο πριν το έμφραγμα, όμως με την άσκηση η ζωτικότητά τους και η αντοχή τους αυξάνονται.
Πέρα από αυτόν τον ψυχολογικό παράγοντα, η μείωση της ενεργητικότητας οφείλεται και σε ορισμένα φάρμακα που με την πάροδο του χρόνου μπορεί να διακοπούν μετά από συζήτηση με τον θεράποντα γιατρό.
Η αερόβια άσκηση ενδείκνυται στα άτομα μετά από έμφραγμα καρδιάς. Ο ζωηρός περίπατος είναι το πρότυπο μιας αερόβιας άσκησης. Το τζόκιν, η ποδηλασία και η κολύμβηση περιλαμβάνονται επίσης στην κατηγορία αυτή. Αερόβια άσκηση μπορεί να γίνει και με βάρη (βάζοντας τόσα βάρη σε κάθε άσκηση ώστε να μπορούμε να κάνουμε 15 με 20 επαναλήψεις).
Τα τρία στοιχεία που χαρακτηρίζουν την σωματική άσκηση είναι η ένταση, η διάρκεια, και η συχνότητα.
Η ένταση της άσκησης μπορεί να προσδιοριστεί από την ανταπόκριση της καρδιακής συχνότητας σε αυτήν. Ο καθένας μπορεί να προσδιορίσει το επιθυμητό επίπεδο της σωματικής του δραστηριότητας μετρώντας τους σφυγμούς του για 10 δευτερόλεπτα αμέσως μετά την διακοπή της άσκησης. Το κατάλληλο επίπεδο της άσκησης επέρχεται όταν επιτυγχάνεται η επιθυμητή καρδιακή συχνότητα η οποία προσδιορίζεται με την βοήθεια του θεράποντα ιατρού (αυτή προσδιορίζεται ως το 70% της μέγιστης καρδιακής συχνότητας που μπορεί να επιτύχει ο ασθενής κατά την διάρκεια της δοκιμασίας κόπωσης ή, αν λαμβάνει φάρμακα που περιορίζουν την καρδιακή συχνότητα στην άσκηση, να υπερβαίνει τους καρδιακούς παλμούς της ηρεμίας κατά 20 με 30 παλμούς).
Για την επίτευξη και την διατήρηση καλής φυσικής κατάστασης, οι γυμναστικές ασκήσεις θα πρέπει να εκτελούνται 3 με 4 φορές την εβδομάδα.
Η διάρκεια θα πρέπει να κυμαίνεται από 45 λεπτά έως 1 ώρα, συμπεριλαμβανομένων και των προ- θερμαντικών και χαλαρωτικών φάσεων.
Η αρχική 5λεπτη ή 10λεπτη προθέρμανση που εξασφαλίζει την προσαρμογή που χρειάζεται για την μετάβαση από την ανάπαυση στην άσκηση είναι απαραίτητη για την αποτροπή μυοσκελετικών κακώσεων ενώ μειώνει και την πιθανότητα ισχαιμίας και της καρδιάς, αρρυθμιών και τελικά επαυξάνει την διάρκεια άσκησης.
Η διακοπή της άσκησης θα πρέπει να γίνεται σταδιακά μέσα σε 5 λεπτά με ένα απλό βάδισμα σε αργό ρυθμό που επιτρέπει την σταδιακή μείωση της καρδιακής συχνότητας, ώστε να αποφεύγεται έτσι η υπόταση που μπορεί να εμφανιστεί με την απότομη διακοπή της άσκησης. Τα οφέλη που απορρέουν από την εκγύμναση των ατόμων μετά από έμφραγμα είναι κυρίως η βελτίωση της φυσικής κατάστασης, η μείωση των στηθαγχικών επεισοδίων (αύξηση της οδού εισόδου της στηθάγχης), η αποδυνάμωση των προδιαθεσικών παραγόντων κινδύνου αλλά και τα ψυχολογικά οφέλη.