Σε έλεγχο θα πρέπει να υποβάλλονται όλοι ανεξαιρέτως οι αθλητές.
Το 2018 ο Davide Astori, 32 ετών αρχηγός της ποδοσφαιρικής ομάδας Fiorentina, πέθανε στον ύπνο του σε ξενοδοχείο την παραμονή αγώνα, ενώ βρισκόταν σε αποστολή με την ομάδα του. Ο γιατρός του, που είχε υπογράψει την κάρτα άθλησης ένα χρόνο νωρίτερα παρόλο που είχε διαπιστώσει αρρυθμίες, καταδικάστηκε σε ανθρωποκτονία από αμέλεια.
Όλοι έχουμε προβληματιστεί για το θάνατο νέων αθλητών κατά την διάρκεια της άσκησης. Το φαινόμενο αυτό έχει περιγραφεί και στο νησί μας. Ποια είναι όμως τα αίτια, και πώς μπορεί να αποφευχθεί ένα συμβάν τόσο τραγικό;
Αιφνίδιος θάνατος είναι ο απρόσμενος θάνατος πού επέρχεται αμέσως ή εντός μιας ώρας μετά την ξαφνική αλλαγή της κλινικής κατάστασης. Ειδικά ο αιφνίδιος θάνατος των αθλητών λαμβάνει μια ιδιαίτερα τραγική διάσταση.
Αυτό είναι βέβαια αναμενόμενο αν σκεφτεί κανείς ότι πεθαίνει ένα νέο άτομο πού βρίσκεται στην κορυφή της φυσικής του κατάστασης και είναι παντελώς υγιές. Και αυτό γιατί έχουμε μάθει να συνδυάζουμε τις υψηλές αθλητικές επιδόσεις με την μέγιστη κατάσταση υγείας, πράγμα πού ξαφνικά καταρρέει.
Παρά τις τεράστιες διαστάσεις που λαμβάνει το θέμα, υπάρχουν μόνο δύο μεγάλες μελέτες γι’ αυτό το φαινόμενο. Η μία έγινε στις ΗΠΑ και η άλλη στην Ιταλία στην περιοχή Veneto. Η τελευταία δεν είναι χρήσιμη για την διεξαγωγή συμπερασμάτων λόγω μιας ιδιαιτερότητας που παρατηρήθηκε σε αυτή την περιοχή. Έτσι μένει να αναλύσουμε την μελέτη του Barry J . Marron που έγινε στις ΗΠΑ και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό JAMA το 1996.
H μελέτη συμπεριέλαβε 158 αθλητές με αιφνίδιο θάνατο από το 1985 έως το 1995. Για να συμπεριληφθούν στην μελέτη οι θανόντες θα έπρεπε να ήταν σε ενεργό αθλητισμό με καθημερινές προπονήσεις, να ήταν μικρότεροι των 35 ετών, να μην είχαν ανιχνευθεί ουσίες doping στο αίμα ή στα ούρα και να ήταν δυνατή η νεκροτομή μετά τον θάνατο.
Η μέση ηλικία των αθλητών ήταν 17 ετών. 16 από αυτούς είχαν πάρει μετάλλιο σε διεθνείς και εθνικούς αγώνες. Τα αθλήματα που συγκέντρωσαν τους περισσότερους αθλητές ήταν το μπάσκετ, το αμερικανικό ποδόσφαιρο, ο στίβος και το ποδόσφαιρο.
Τα συμπεράσματα ήταν τα ακόλουθα:
Συμβαίνει πιο συχνά στους άντρες από ότι στις γυναίκες.
ΑΙΤΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ, το 85% των περιπτώσεων οφειλόταν σε καρδιολογικά αίτια και το υπόλοιπο 15% σε μη καρδιολογικά αίτια, όπως κλειστοί τραυματισμοί θώρακα, περιφερική εμβολή, πνευμονολογικές παθήσεις (βρογχόσπασμος) και θερμοπληξία. Σε 3 περιπτώσεις δεν διαπιστώθηκε αιτία θανάτου. Σε ότι αφορά τους καρδιολογικούς θανάτους, το 46% στο σύνολο των αθλητών οφειλόταν σε υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια και το 13% σε συγγενείς ανωμαλίες των στεφανιαίων αρτηριών.
Υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια είναι η ανεξήγητη πάχυνση των τοιχωμάτων της καρδιάς πού καθώς υπερτρέφονται καταλαμβάνουν τον χώρο της καρδιακής κοιλότητας και έτσι η διάμετρός της μειώνεται.
Οι στεφανιαίες αρτηρίες είναι οι αρτηρίες πού παρέχουν αίμα στην ίδια την καρδιά. Συγγενείς ανωμαλίες στην έκφυση τους έχουν ως αποτέλεσμα να πιέζονται και κατά συνέπεια να μην κυκλοφορεί το αίμα σε επαρκή ποσότητα μέσα σε αυτές ή να μεταφέρουν αίμα πού δεν είναι καλά οξυγονωμένο.
Άλλες καρδιολογικές παθήσεις που μπορεί να συσχετιστούν με τον αιφνίδιο θάνατο των αθλητών είναι οι ηλεκτρικές διαταραχές (Σύνδρομο Long QT, short QT, Brugada, προδιέγερση), το σύνδρομο Marfan, η μυοκαρδίτιδα, η στένωση αορτικής βαλβίδας και η πολύμορφη ή κατεχολαμινική κοιλιακή ταχυκαρδία.
Εδώ θα πρέπει να γίνει μια σημαντική παρατήρηση πού θα βοηθήσει αρκετά τον αθλητή και τους συγγενείς του να μην φοβούνται την σωματική άσκηση. Όπως κανείς μπορεί να παρατηρήσει, στις αιτίες θανάτου αυτών των νέων αθλητών, δεν αναφέραμε καθόλου την ‘’αθλητική καρδιά’’ δηλαδή εκείνες τις μεταβολές που παθαίνει μια φυσιολογική καρδιά εξαιτίας της έντονης άσκησης. Αυτό σημαίνει ότι η αθλητική καρδιά δεν συνδέεται με αιφνίδιο θάνατο.
ΧΡΟΝΙΚΗ ΣΤΙΓΜΗ ΠΟΥ ΕΠΕΡΧΕΤΑΙ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ. Από τους 136 ασθενείς που πέθαναν από καρδιολογικά αίτια, 78 πέθαναν κατά την διάρκεια της προπόνησης και 43 κατά την διάρκεια των αγώνων. 13 εκτός άθλησης ή κατά την διάρκεια ήπιας άσκησης μη σχετιζόμενη με άθληση και 2 κατά την διάρκεια του ύπνου.
ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΑΝ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΠΡΟ ΘΑΝΑΤΟΥ; Μόνο το 18% των θανούντων αθλητών είχαν συμπτώματα καρδιολογικής υφής τους τελευταίους 36 μήνες προ του θανάτου. Τα συμπτώματα αυτά ήταν πόνος στο στήθος κατά την διάρκεια της άσκησης, εύκολη κόπωση, δύσπνοια στην κόπωση, αδυναμία, ζάλη και προλιποθυμικό ή λιποθυμικό επεισόδιο. Μόνο το 9% των αθλητών παρουσίασε συμπτώματα αμέσως πριν τον θάνατο. Το συμπέρασμα που βγαίνει λοιπόν από αυτό το στατιστικό δεδομένο είναι ότι δεν θα πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο μόνο οι αθλητές πού παρουσιάζουν συμπτώματα αλλά όλοι ανεξαρτήτως οι αθλητές.
ΤΑΚΤΙΚΟΣ ΙΑΤΡΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΡΟ ΘΑΝΑΤΟΥ. Από τους 158 αθλητές της μελέτης είχαν υποβληθεί στον κλασικό ιατρικό έλεγχο (απλή κλινική εξέταση) μόνο οι 115. Μόνο σε 4 από αυτούς υπήρξε ένδειξη νόσου.
Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να πούμε ότι το 2015 εκδόθηκαν κατευθυντήριες οδηγίες τόσο από την Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρία (ΑCC), όσο και από την Αμερικανική (AHA), για τις εξετάσεις πού θα πρέπει να υποβάλλονται οι αθλητές και ανάλογα με τα ευρήματα ποιοι από αυτούς θα πρέπει να αποκλείονται από την άσκηση ή θα πρέπει να τροποποιούν το προπονητικό τους πρόγραμμα.
Στους αθλητές με οργανικό καρδιολογικό υπόστρωμα θα πρέπει να απαγορεύεται η άσκηση. Υπάρχουν παραδείγματα αθλητών και μάλιστα διάσημων που πέθαναν αφού αγνόησαν την απαγόρευση του ιατρού.
Επίσης θα πρέπει να πούμε ότι τα μέλη της οικογενείας των αθλητών με οργανικό υπόστρωμα θα πρέπει να υποβάλλονται σε ιατρικό έλεγχο.
Η θεραπεία των αθλητών με συμπτώματα τείνει στις μέρες μας να είναι μη φαρμακευτική (ηλεκτροκαυτηριασμός ή ablation και αυτόματος εμφυτεύσιμος απινιδωτής).