Το μεγάλο γρανιτένιο βότσαλο, θαμμένο σε ένα στρώμα εδάφους που χρονολογήθηκε στα 43.000 χρόνια, ξεχώριζε ανάμεσα στις άλλες πέτρες της σπηλιάς του Σαν Λάζαρο στην κεντρική Ισπανία. Μοιάζει με μακρόστενο πρόσωπο, με μια παράξενη κόκκινη κηλίδα στη θέση της μύτης.
Η κηλίδα είναι το αρχαιότερο ανθρώπινο δακτυλικό αποτύπωμα που έχει βρεθεί ως σήμερα, αναφέρουν οι ερευνητές που τη μελέτησαν στην επιθεώρηση Archaeological and Anthropological Sciences. Ο άνθρωπος που βούτηξε στο δάχτυλό του σε χρώμα και άφησε το σημάδι πιθανότατα ήθελε να τονίσει την ομοιότητα της πέτρας με πρόσωπο, εκτιμά η ομάδα.
Κι όμως, εκείνη την εποχή ο σύγχρονος άνθρωπος δεν είχε ακόμα φτάσει σε αυτή την περιοχή της Ευρώπης. Τα εργαλεία που βρέθηκαν στη σπηλιά μαρτυρούν ότι το αποτύπωμα δεν ανήκει σε Homo sapiens αλλά σε Νεάντερταλ.
Το εύρημα ενισχύει τις υποψίες ότι ο εξαφανισμένος συγγενής μας είχε ικανότητες συμβολικής σκέψης –ή ακόμα και καλλιτεχνικές τάσεις.
«Το γεγονός ότι το βότσαλο επελέγη λόγω της εμφάνισής του και στη συνέχεια σημαδεύτηκε με ώχρα δείχνει ότι υπήρχε ένα ανθρώπινο μυαλό ικανό για συμβολισμό, φαντασία, ιδεαλισμό και προβολή των σκέψεών του σε ένα αντικείμενο» γράφουν οι ισπανοί ερευνητές.
Οι αρχαιολόγοι που ανακάλυψαν την πέτρα το 2022 ζήτησαν τη βοήθεια εγκληματολόγων της ισπανικής αστυνομίας για να βεβαιωθούν ότι η κηλίδα είναι πράγματι δακτυλικό αποτύπωμα, πιθανώς ενήλικου άνδρα.
Χημικές αναλύσεις έδειξαν ότι ήταν φτιαγμένη από ένα μείγμα αργίλου και οξειδίων του σιδήρου που δεν υπάρχει στην σπηλιά ή γύρω της και πιθανότατα μεταφέρθηκε εκεί εσκεμμένα.
Σύμφωνα με την ερμηνεία των ερευνητών, «το βότσαλο ενδέχεται να αντιστοιχεί σε μια από τις αρχαιότερες αφαιρετικές απεικονίσεις ανθρώπινου προσώπου, σύμφωνα με την υπόθεση της προσωπικής παρειδωλίας».
Παρειδωλία είναι το ψυχολογικό φαινόμενο κατά το οποίο ένα δυσδιάκριτο ή ασαφές εξωτερικό ερέθισμα εκλαμβάνεται εσφαλμένα ως ευκρινής εικόνα. Η προσωπική παρειδωλία είναι μια επιμέρους περίπτωση στην οποία βλέπουμε πρόσωπα εκεί που δεν υπάρχουν.
Οι συντάκτες της μελέτης αναγνωρίζουν πάντως πως η ερμηνεία τους είναι πρακτικά αδύνατο να επιβεβαιωθεί ή να διαψευστεί, αφού κανείς δεν γνωρίζει ποιες μπορεί να ήταν οι προθέσεις του ανθρώπου που άφησε το αποτύπωμα.
Ωστόσο ο Άλβαρεζ Αλόνσο του Πανεπιστημίου Complutense της Μαδρίτης, επικεφαλής της μελέτης, επισήμανε μιλώντας στον Guardian πως «αν είχαμε ένα βότσαλο με μια κόκκινη κηλίδα που δημιουργήθηκε πριν από 5.000 χρόνια από Homo sapiens, κανείς δεν θα δίσταζε να το χαρακτηρίσει ως τέχνη».