Βαθιά μέσα σε μια σπηλιά που παρέμενε κλειστή για χιλιάδες χρόνια και με θέα τον ποταμό Λουάρ στη κεντρική Γαλλία, επιστήμονες ανακάλυψαν πιθανώς τις πρώτες γνωστές σπηλαιακές εγχαράξεις Νεάντερταλ.
Κρυμμένες κάτω από στρώματα ιζήματος για δεκάδες χιλιάδες χρόνια, οι χαραγμένες γραμμές στον μαλακό ασβεστόλιθο φαίνεται τώρα ότι είναι τουλάχιστον 57.000 ετών. Σύμφωνα με νέα έρευνα που δημοσιεύθηκε στο PLOS ONE, οι εγχαράξεις έγιναν πολύ πριν εμφανιστούν οι σύγχρονοι άνθρωποι στην περιοχή.
Σφραγισμένη στο χρόνο για πάνω από 50.000 χρόνια
Η σπηλιά La Roche-Cotard παρέμεινε κρυφή για χιλιάδες χρόνια. Πλημμύρες από τον ποταμό Λουάρ, ο άνεμος και οι κατολισθήσεις συσσώρευσαν πάνω από 9 μέτρα ιζήματος που έκλεισαν πλήρως την είσοδο. Η σπηλιά ήρθε στο φως μόλις το 1846, όταν ένα σιδηροδρομικό έργο έκοψε την περιοχή. Ανασκαφές στις αρχές του 20ού αιώνα έφεραν στο φως εργαλεία της Μουστεριανής περιόδου και οστά ζώων με σημάδια κοπής, αλλά οι τοιχογραφίες παρέμειναν αμελημένες μέχρι πρόσφατα.
Από το 2016, οι ερευνητές ξεκίνησαν τρισδιάστατες σαρώσεις των χαραγμένων γραμμών και τις σύγκριναν με άλλες παλαιολιθικές εγχαράξεις. Αποκλείστηκαν νεότερες γρατζουνιές και σημάδια από ζώα, όπως αρκούδες σπηλαίων ή εργαλεία από μέταλλο. Το αποτέλεσμα ήταν γραμμές και τελείες που φαίνεται να έγιναν σκόπιμα, με τα δάχτυλα πάνω στον μαλακό ασβεστόλιθο — έναν τοπικό λίθο γνωστό ως τουφώ, φτιαγμένο από λεπτόκοκκα χαλαζιακά σωματίδια και απολιθωμένα κοχύλια.
Στοιχεία για καλλιτέχνες Νεάντερταλ
Για να προσδιοριστεί η ηλικία των εγχαράξεων, η ομάδα χρησιμοποίησε τη μέθοδο της οπτικά διεγερμένης φωσφορισμού (OSL), που καθορίζει πόσος χρόνος έχει περάσει από τότε που οι χαλαζιακοί κόκκοι είδαν τελευταία φορά το φως. Δοκιμάζοντας 50 δείγματα από τα ιζήματα γύρω από τη σπηλιά, εκτίμησαν ότι ο χώρος είχε κλείσει κάπου μεταξύ 57.000 και 75.000 ετών. Αυτό συνέβη πολύ πριν εμφανιστούν οι Homo sapiens στην Ευρώπη, καθιστώντας τους Νεάντερταλ τους πιο πιθανούς δημιουργούς.
Τα ευρήματα ενισχύονται από εργαλεία Μουστεριανής περιόδου που βρέθηκαν στο εσωτερικό, μια κατηγορία εργαλείων συνδεδεμένη αποκλειστικά με τους Νεάντερταλ. Όπως επισημαίνει ο αρχαιολόγος Paul Pettitt από το Πανεπιστήμιο Durham, που δεν συμμετείχε στην έρευνα, όλα τα στοιχεία μαζί «παρέχουν ισχυρές έμμεσες ενδείξεις ότι οι Νεάντερταλ δημιούργησαν τις χαραγμένες γραμμές».
Παρά το γεγονός ότι κανείς δεν έχει συνδέσει απευθείας τα εργαλεία με τις εγχαράξεις, η παραμονή της σπηλιάς σφραγισμένη και απαλλαγμένη από μεταγενέστερη ανθρώπινη δραστηριότητα ενισχύει την υπόθεση. Αν η θεωρία των επιστημόνων επιβεβαιωθεί, οι εγχαράξεις αυτές θα μπορούσαν να είναι η αρχαιότερη σπηλαιακή τέχνη Νεάντερταλ που έχει βρεθεί ποτέ.
Σημάδια σκέψης στα αρχαία χέρια
Μέχρι πρόσφατα, οι παλαιότερες γνωστές εγχαράξεις Νεάντερταλ προέρχονταν από τη σπηλιά Gorham στο Γιβραλτάρ, χρονολογούμενες περίπου πριν 39.000 χρόνια. Αντίστοιχα, οι πρώτοι Homo sapiens είχαν δημιουργήσει εικονιστική τέχνη, όπως η ζωγραφιά ενός χοίρου ηλικίας 45.500 ετών στην Ινδονησία ή τα εντυπωσιακά ζωγραφικά ζωομορφικά έργα στις γαλλικές σπηλιές Chauvet. Αυτά τα καλλιτεχνικά επιτεύγματα είχαν ενισχύσει την αντίληψη για μια διανοητική διαφορά μεταξύ Νεάντερταλ και σύγχρονων ανθρώπων.
Οι πρόσφατες ανακαλύψεις στη La Roche-Cotard αμφισβητούν αυτήν την αντίληψη. Οι Νεάντερταλ μπορεί επίσης να ευθύνονται για ζωγραφιές με χρώμα ηλικίας 65.000 ετών σε σπηλιές της Ισπανίας — κόκκινα μοτίβα γύρω από χέρια ή αποτυπώματα δακτύλων απευθείας σε βράχο. Τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν ότι η συμβολική έκφραση δεν ήταν αποκλειστικό προνόμιο των Homo sapiens.