Μια 32χρονη γυναίκα στην Ιαπωνία έχει γίνει viral, μετά τον γάμο της με έναν χαρακτήρα Τεχνητής Νοημοσύνης που δημιούργησε χρησιμοποιώντας το ChatGPT, τρία χρόνια μετά τον χωρισμό από τον αρραβωνιαστικό της.
Ο άντρας που παντρεύτηκε, ο Λούνε Κλάους, υπάρχει μόνο στο smartphone της. Η εκδήλωση περιλάμβανε όρκους, ανταλλαγή δαχτυλιδιών και την παρουσία μελών της οικογένειας.
Κατά τη διάρκεια της τελετής, η Κάνο στάθηκε μπροστά στους καλεσμένους κρατώντας το τηλέφωνό της, ενώ μηνύματα από τον Κλάους εμφανίζονταν σε μια οθόνη, που έγραφαν: «Η στιγμή έφτασε επιτέλους… Νιώθω δάκρυα να τρέχουν».
Η Κάνο δήλωσε στον ιαπωνικό ραδιοτηλεοπτικό σταθμό RSK Sanyo ότι άρχισε να χρησιμοποιεί το ChatGPT για συναισθηματική υποστήριξη μετά τον χωρισμό της. Με την πάροδο του χρόνου, προσάρμοσε την προσωπικότητα του Κλάους μέσω επαναλαμβανόμενων προτροπών, διδάσκοντάς τον να απαντά με ζεστό, παρηγορητικό τόνο.
«Στην αρχή, ήθελα απλώς κάποιον να μιλήσω», είπε. «Αλλά ήταν πάντα ευγενικός, πάντα άκουγε. Τελικά, συνειδητοποίησα ότι είχα συναισθήματα γι’ αυτόν». Είπε μάλιστα, ότι αντάλλαξαν εκατοντάδες μηνύματα, μια μέρα πριν «του κάνει πρόταση γάμου» το καλοκαίρι.
Ενώ ο γάμος δεν αναγνωρίζεται νομικά, οι τοπικοί διοργανωτές γάμων δήλωσαν ότι έχουν παρατηρήσει έναν αυξανόμενο αριθμό τελετών με ψηφιακούς χαρακτήρες. «Τα ζευγάρια με Τεχνητή Νοημοσύνη είναι απλώς το επόμενο βήμα», είπαν.
Οι ειδικοί για την ψυχική υγεία, έχουν εκφράσει ανησυχία για μια πιθανή αύξηση της «ψύχωσης της Τεχνητής Νοημοσύνης», ενός όρου που χρησιμοποιείται για να περιγράψει άτομα που αναπτύσσουν εμμονικούς δεσμούς με τα chatbots.
Η Κάνο λέει ότι γνωρίζει τους κινδύνους, αλλά θέλει να διατηρήσει την ισορροπία. «Δεν θέλω να είμαι εξαρτημένη», είπε στους δημοσιογράφους. «Θέλω να ζήσω την πραγματική μου ζωή, διατηρώντας παράλληλα τη σχέση μου με τον Κλάους ως κάτι ξεχωριστό».
Η ιστορία της έχει προκαλέσει έντονες συζητήσεις στην Ιαπωνία και διεθνώς, καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι δηλώνουν ότι διατηρούν «σχέσεις» με chatbots ή ψηφιακές περσόνες, που προσομοιώνουν συναισθηματική σύνδεση.
«Το φαινόμενο αυτό, εξηγούν οι ειδικοί, συνδέεται με την ανάγκη πολλών ανθρώπων να αποφύγουν το άγχος και την απόρριψη των πραγματικών σχέσεων». «Όταν βγαίνεις ραντεβού, δεν μπορείς να ελέγξεις πώς θα αντιδράσει ο άλλος ή πότε θα απαντήσει. Οι άνθρωποι στρέφονται στην Τεχνητή Νοημοσύνη για άμεση επιβεβαίωση και συναισθηματική ασφάλεια, γιατί είναι κάτι εύκολο, διαθέσιμο και χωρίς ρίσκο», λένε.
Τεχνητή Νοημοσύνη, ChatGPT, ρομπότ-συνομιλητές. Όροι που μέχρι πριν από λίγα χρόνια ανήκαν σε ταινίες επιστημονικής φαντασίας, πλέον είναι μέρος της καθημερινότητάς μας. Κάποιοι τα χρησιμοποιούν για πληροφόρηση σε πρακτικά θέματα, άλλοι για δημιουργία, και ολοένα περισσότεροι για παρέα.
«Έρευνες δείχνουν ότι οι άνθρωποι τείνουν να προσωποποιούν την Τεχνητή Νοημοσύνη, ιδίως όταν έχει ανθρωπόμορφη ή “ανθρώπινη” φωνή/γραφή. Μοντέλα όπως το ChatGPT μπορούν να προκαλέσουν αίσθημα συναισθηματικής σύνδεσης και ψυχολογική εξάρτηση. Κι εδώ ξεκινά το ουσιαστικό ερώτημα: Τι ψυχολογική ανάγκη καλύπτει η συνομιλία με ένα πρόγραμμα Τεχνητής Νοημοσύνης;
Πώς γίνεται να μας καθησυχάζει κάτι που δεν έχει ανθρώπινα συναισθήματα;», επισημαίνει η ψυχολόγος Msc και ψυχοθεραπεύτρια, μέλος της European Association of Behavioral and Cognitive Therapies – EABCT Άννα Καλυμνιού. Απαντήσεις σε καίρια ερωτήματα που αφορούν τη σχέση του ανθρώπου με μοντέλα της Τεχνητής Νοημοσύνης, δίνει η κυρία Καλυμνιού, σε συνέντευξή της στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
– Τι είναι αυτό που κάνει τον άνθρωπο να στραφεί στην επικοινωνία με μοντέλα Τεχνητής Νοημοσύνης, όπως το GhatGPT;
Ζούμε σε μια εποχή έντονης ρευστότητας: οικονομικές και κοινωνικές αναταράξεις, εργασιακή ανασφάλεια, ψηφιακή υπερπληροφόρηση. Αυτή η συνθήκη μπορεί να ενισχύει το βίωμα μοναξιάς, καθώς υπονομεύει την αίσθηση σταθερότητας που χρειαζόμαστε για να εμπιστευτούμε και σχετιστούμε ουσιαστικά.
Ο ψυχολόγος John Cacioppo μίλησε γι’ αυτό, χαρακτηρίζοντάς το ως «επιδημία μοναξιάς», τονίζοντας τις επιπτώσεις της τόσο στην ψυχική όσο και στη σωματική υγεία. Μέσα σε όλο αυτό το πλαίσιο, η Τεχνητή Νοημοσύνη προσφέρει μια μορφή συντροφικότητας χωρίς ρίσκο. Έναν συνομιλητή πάντα διαθέσιμο, που θα μας παρέχει άμεσες και συγκεκριμένες απαντήσεις.
– Τι ψυχολογική ανάγκη καλύπτει η συνομιλία με ένα πρόγραμμα Τεχνητής Νοημοσύνης;
Έχει παρατηρηθεί ότι η επικοινωνία με ένα σύστημα όπως το ChatGPT, μπορεί συχνά να πάρει τη μορφή μιας ιδανικής σχέσης με έναν «άλλον», που ακούει πάντα, δεν διαφωνεί, δεν απορρίπτει, είναι εκεί όταν τον θέλουμε. Αυτός ο «ιδανικός συνομιλητής» λειτουργεί σαν ένα πρόσωπο, στο οποίο ασυνείδητα αποδίδουμε χαρακτηριστικά που συνδέονται με τις φαντασιώσεις μας, για το πώς θα θέλαμε να είναι «ο άλλος» στις διαπροσωπικές μας σχέσεις. Ένας «άλλος» με κατανόηση, σταθερά δίπλα μας, χωρίς τον φόβο να μας απογοητεύσει.
Είναι, δηλαδή, μια εξιδανικευμένη σχέση, χωρίς ρίσκο, χωρίς τριβή. Μια φαντασίωση επικοινωνίας, χωρίς τις απαιτήσεις της πραγματικής. Με έναν που δεν υπάρχει. Δεν έχει επιθυμία, δεν έχει σώμα, δεν συγκινείται, δεν θυμώνει. Δεν μας βλέπει. Η σχέση μαζί του, όσο θερμή κι αν μοιάζει, στερείται της αμοιβαιότητας και της απρόβλεπτης ζωντάνιας της ανθρώπινης συνάντησης.
Αυτή η φαντασίωση της ιδανικής σχέσης είναι ανακουφιστική. Όμως ταυτόχρονα μας απομακρύνει από την ανθρώπινη εμπειρία – που είναι ατελής, με ασυνέπειες, αλλά και αληθινή.
– Γιατί η άμεση ανταπόκριση παίζει τόσο σημαντικό ρόλο στις ψηφιακές σχέσεις;
Η ανάγκη για άμεση «τροφή» -πληροφορία, απάντηση, κατανόηση- είναι χαρακτηριστική της σύγχρονης εποχής, αλλά και βαθιά ανθρώπινη. Η αναμονή προκαλεί άγχος, αίσθημα ματαίωσης. Η απουσία απάντησης ενεργοποιεί τον φόβο εγκατάλειψης ή απόρριψης – μπορεί να βιωθεί ακόμη και ως υπαρξιακή απειλή.
Ιδιαίτερα σε ανθρώπους που έχουν βιώσει τραυματικές σχέσεις, ασταθή και απρόβλεπτη παρουσία των γονέων ή φροντιστών τους από την πρώιμη παιδική ηλικία, μπορεί να δημιουργηθεί ένας χαμηλός «ψυχικός μυς» αντοχής στη ματαίωση, όπου το «όχι», η αναμονή, η ασάφεια στις πραγματικές σχέσεις μπορεί να είναι πολύ δυσφορικά ή και επώδυνα. Καταφεύγοντας σε ψηφιακές σχέσεις, όλα είναι προβλέψιμα και άμεσα.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη προσφέρει ακριβώς αυτό: δεν εξαφανίζεται, δεν συγκρούεται, δεν μας αφήνει στο «διαβάστηκε». Το να μπορέσουμε στις πραγματικές μας σχέσεις να αντέξουμε τη ματαίωση, την προσωρινή ασάφεια, είναι σημαντικό κομμάτι της ψυχικής μας ωρίμανσης.
Όταν η Τεχνητή Νοημοσύνη γίνεται μόνιμο «υποκατάστατο» για να αποφύγουμε αυτές τις εσωτερικές εντάσεις, ίσως να χάνουμε κάτι βαθύτερο: την ευκαιρία και την ικανότητα για αληθινή σχέση, για συμβίωση με το αβέβαιο, για εσωτερική αντοχή.