Η επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων, ιδίως σε προφορικό επίπεδο ή στο κομμάτι της νοηματικής γλώσσας, μας βοηθάει να βιώσουμε με μεγαλύτερη κατανόηση όλες τις εμπειρίες που αποτελούν μέρος της καθημερινότητάς μας. Η προφορικότητα, φαίνεται, όμως, να αποτελεί ένα ζήτημα που η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν μπορεί να αντιληφθεί, ακόμα τουλάχιστον.
Η εμφάνιση της γενετικής Τεχνητής Νοημοσύνης, όπως το ChatGPT (που χρησιμοποιεί μεγάλα γλωσσικά μοντέλα), θέτει υπό αμφισβήτηση την ίδια την έννοια του πώς να ορίσουμε την αίσθηση του «νοήματος».
Η Τεχνητή Νοημοσύνη καταλαβαίνει;
Συχνά τα εργαλεία Τεχνητής Νοημοσύνης επαινούνται για την δυνατότητά τους να «καταλαβαίνουν» αυτό που κάνουν. Ο βραβευμένος με Νόμπελ και πρωτοπόρος της ΑΙ Τζόφρι Χίντον δήλωσε ότι: «Αυτό που με εξέπληξε πραγματικά είναι το πόσο καλά λειτουργούν τα νευρωνικά δίκτυα [της AI] στην κατανόηση της φυσικής γλώσσας – αυτό συνέβη πολύ πιο γρήγορα από ό,τι νόμιζα….. Και εξακολουθώ να εκπλήσσομαι που πραγματικά καταλαβαίνουν τι λένε».
Ο Χίντον επανέλαβε τον ισχυρισμό αυτό σε συνέντευξή του στον Άνταμ Σμιθ, επικεφαλής επιστημονικό υπεύθυνο για το Nobel Prize Outreach. Σε αυτήν, ο Χίντον δήλωσε ότι «τα νευρωνικά δίκτυα είναι πολύ καλύτερα στην επεξεργασία της γλώσσας από οτιδήποτε έχει παραχθεί ποτέ από τη σχολή της γλωσσολογίας του Τσόμσκι».
Η γλωσσολογία του Τσόμσκι αναφέρεται στις θεωρίες του Αμερικανού γλωσσολόγου Νόαμ Τσόμσκι σχετικά με τη φύση της ανθρώπινης γλώσσας και την ανάπτυξή της. Ο Τσόμσκι προτείνει ότι υπάρχει μια γραμματική ικανότητα έμφυτη στον άνθρωπο, η οποία επιτρέπει την εκμάθηση οποιασδήποτε γλώσσας από τη γέννησή μας, σύμφωνα με δημοσίευμα της νευροεπιστήμονος Βίνα Ντ. Ντουάιβεντι στο Conversation.
Η Ντουάιβεντι, μέσα από την πολυετή έρευνά της, διαφωνεί με την ιδέα ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί πραγματικά να «καταλάβει» – παρά την αυξανόμενη δημοτικότητα αυτής της πεποίθησης.
Η παραγωγή κειμένων
Όπως υποστηρίζει, είναι ατυχές το γεγονός ότι οι περισσότεροι άνθρωποι συγχέουν το κείμενο που βλέπουν σε μία οθόνη, με τη φυσική γλώσσα. Το γραπτό κείμενο σχετίζεται με τη γλώσσα, αλλά δεν είναι το ίδιο πράγμα με αυτήν.
Η γλωσσική επικοινωνία συμβαίνει ως επί το πλείστον πρόσωπο με πρόσωπο, σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο που μοιράζονται ο ομιλητής και ο ακροατής.
Η ομιλούμενη γλώσσα μπορεί να αναπαρασταθεί με πολύ διαφορετικά οπτικά σύμβολα. Παράδειγμα αποτελούν για την επιστήμονα τα Χίντι και τα Ούρντου. Σε επίπεδο συνομιλίας, αυτά είναι αμοιβαία κατανοητά και επομένως θεωρούνται η ίδια γλώσσα από τους γλωσσολόγους. Ωστόσο, χρησιμοποιούν εντελώς διαφορετικά γραπτά. Το ίδιο ισχύει και για τα σερβικά και τα κροατικά. Το γραπτό κείμενο δεν είναι το ίδιο πράγμα με την «γλώσσα».
Προβληματισμό στην Ντουάιβεντι προκαλεί και ο ισχυρισμός ότι οι αλγόριθμοι μηχανικής μάθησης της Τεχνητής Νοημοσύνης «κατανοούν» τη φυσική γλώσσα. Η γλωσσική επικοινωνία συμβαίνει ως επί το πλείστον πρόσωπο με πρόσωπο, σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο που μοιράζονται ο ομιλητής και ο ακροατής, μαζί με ενδείξεις όπως ο τόνος του προφορικού λόγου, η οπτική επαφή και οι εκφράσεις του προσώπου και των συναισθημάτων.
Το «πλαίσιο» της συνομιλίας
Υπάρχουν πολλά περισσότερα για να κατανοήσει κανείς σχετικά με το τι πραγματικά λέει ένα άτομο, από το να ακούσει και να καταλάβει απλά τα λόγια του. Ακόμα και τα μωρά, που δεν είναι ακόμα ειδικοί στη γλώσσα, μπορούν να κατανοήσουν τον τρόπου που λέγονται τα πράγματα.
Για παράδειγμα, μία απλή πρόταση, ανάλογα τις περιρρέουσες συνθήκες, όπως το «είμαι έγκυος», μπορεί να ερμηνευθεί αλλιώς και να προκαλέσει διφορετικές αντιδράσεις ανάλογα με το πλαίσιο που λέγεται. Ο κάθε άνθρωπος θα το εκφράσει με άλλο τρόπο, δίνοντας το νόημα που ταιριάζει στην εκάστοτε περίπτωση, άλλοτε με χαρά, άλλοτε με δυσπιστία, απορία και ούτω καθεξής. Και αυτό ισχύει, φυσικά, για ό,τι λέγεται μέσα στην καθημερινότητα.
Ακόμη και η συναισθηματική κατάσταση ενός ατόμου μπορεί να μεταβάλει τα μοτίβα των εγκεφαλικών κυμάτων κατά την επεξεργασία του νοήματος μιας πρότασης.
Σε κάθε περίπτωση, ο παραλήπτης του μηνύματος αποδίδει ένα διαφορετικό είδος νοήματος – και κατανόησης – στην ίδια ακριβώς πρόταση.
Στην πρόσφατη έρευνα της Ντουάιβεντι, διαπιστώθηκε ότι ακόμη και η συναισθηματική κατάσταση ενός ατόμου μπορεί να μεταβάλει τα μοτίβα των εγκεφαλικών κυμάτων κατά την επεξεργασία του νοήματος μιας πρότασης. Ο εγκέφαλός μας (και συνεπώς οι σκέψεις και οι νοητικές μας διεργασίες) δεν είναι ποτέ χωρίς συναισθηματικό πλαίσιο, όπως έχουν επισημάνει και άλλοι νευροεπιστήμονες.
Έτσι, ενώ κάποιος κώδικας υπολογιστή μπορεί να ανταποκριθεί στην ανθρώπινη γλώσσα με τη μορφή κειμένου, δεν δύναται να συλλάβει αυτό που οι άνθρωποι – και οι εγκέφαλοί τους – αντιλαμβάνονται ως βαθιά και συναισθηματική κατανόηση.
Αξίζει να θυμόμαστε ότι όταν οι εργαζόμενοι στην ΑΙ μιλούν για νευρωνικά δίκτυα, εννοούν αλγόριθμους υπολογιστών και όχι τα πραγματικά, βιολογικά δίκτυα του εγκεφάλου που χαρακτηρίζουν τη δομή και τη λειτουργία του.
Τα έμφυτα χαρακτηριστικά
Η γλωσσολογία του Τσόμσκι υποθέτει ότι όλες οι ανθρώπινες γλώσσες μπορούν να κατανοηθούν μέσω γραμματικών συστημάτων (εκτός από τα συμφραζόμενα) και ότι τα συστήματα αυτά σχετίζονται με κάποιου είδους έμφυτη ικανότητα στην κατανόηση της γραμματικής.
Ο Τσόμσκι διεξήγαγε έρευνα πάνω στη συντακτική θεωρία του γραπτού λόγου. Δεν έκανε, όμως, πειράματα σχετικά με τις ψυχολογικές ή νευρωνικές βάσεις της γλωσσικής κατανόησης. Οι ιδέες του στη γλωσσολογία είναι απολύτως σιωπηλές σχετικά με τους μηχανισμούς που διέπουν την επεξεργασία και την κατανόηση των προτάσεων, τονίζει η Ντουάιβεντι στο Conversation.
Από νευροβιολογική άποψη, ο εγκέφαλος έχει, κάπως, τη δυνατότητα να κατανοήσει την οποιαδήποτε γλώσσα από όταν ξεκινάει να υπάρχει.
Αυτό που κάνει, ωστόσο, η σχολή της γλωσσολογίας του Τσόμσκι είναι να θέτει ερωτήματα σχετικά με το πώς τα ανθρώπινα βρέφη και νήπια μπορούν να μάθουν τη γλώσσα με τόση ευκολία.
Υπάρχουν τουλάχιστον 7.000 γλώσσες στον πλανήτη, και κανείς δεν μπορεί να διαλέξει πού θα γεννηθεί. Αυτό σημαίνει ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος πρέπει να είναι έτοιμος να «συνυπάρξει» με τη γλώσσα της κοινότητάς του από τη γέννησή του.
Από αυτό το γεγονός σχετικά με τη γλωσσική ανάπτυξη, ο Τσόμσκι διατύπωσε μια (αφηρημένη) έμφυτη έννοια για την εκμάθηση της γλώσσας, αλλά όχι την επεξεργασία της. Από νευροβιολογική άποψη, ο εγκέφαλος έχει, κάπως, τη δυνατότητα να κατανοήσει την οποιαδήποτε γλώσσα από όταν ξεκινάει να υπάρχει.
Ενώ υπάρχουν πολλά παραδείγματα γλωσσικής εξειδίκευσης στα βρέφη, οι ακριβείς νευρωνικοί μηχανισμοί είναι ακόμη άγνωστοι, αλλά όχι αδύνατο να κατανοηθούν στο μέλλον. Τα συγκεκριμένα αντικείμενα μελέτης παραμένουν απροσέγγιστα όταν οι επιστημονικοί όροι χρησιμοποιούνται ή εφαρμόζονται εσφαλμένα.
Και αυτός ακριβώς είναι ο κίνδυνος: η σύγχυση της Τεχνητής Νοημοσύνης με την ανθρώπινη κατανόηση μπορεί να οδηγήσει σε επικίνδυνες συνέπειες.
Πηγή: in.gr