Ο φόβος είναι η αιτία ή η δικαιολογία για κάποιον που δεν αποφασίζει να περάσει το κατώφλι ενός εμβολιαστικού κέντρου; Πώς θα μπορούσαμε να είχαμε πείσει τον κόσμο να σπεύσει να εμβολιαστεί, τι κάναμε λάθος και γιατί τώρα ίσως είναι αργά για να σώσουμε την παρτίδα μέσω της πειθούς;
Ο καθηγητής στο Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης Ευάγγελος Καραδήμας θα αναπτύξει το θέμα «Η ψυχολογία του αντι-εμβολιασμού» στην ερχόμενη Δαρβινική Δευτέρα. Η εκδήλωση θα γίνει online μέσω της πλατφόρμας ΖΟΟΜ (link: https://zoom.us/j/98632171173? pwd=djlJS045 ZzJNTHRUemEzSkIwQkE1UT09 Passcode: 786795) με δυνατότητα παρεμβολής και ερωτήσεων από το «ακροατήριο» την ερχόμενη Δευτέρα 29 Νοεμβρίου στις 7 το απόγευμα.
Σε δηλώσεις του στην «Π», εξηγεί πως δεν είμαστε σε θέση να έχουμε μία γενική προσέγγιση για όλους τους ανθρώπους ούτε ενιαία ερμηνεία για τη συμπεριφορά τους.
Εξάλλου το πώς συμπεριφερόμαστε είναι ούτως ή άλλως κάτι πολύπλοκο. Συχνά νομίζουμε ότι βασίζουμε μία απόφασή μας μονάχα στη λογική, ωστόσο, οι αποφάσεις, ειδικά για δύσκολα και πρωτόγνωρα θέματα, επηρεάζονται από πολλούς παράγοντες εκτός της ψυχρής λογικής. Παίζουν ρόλο οι συναισθηματισμοί, η ιδεολογία, οι φόβοι, κάποιοι θέλουν να κάνουν αντίσταση στον κόσμο και το κράτος, η φιλοσοφική και θρησκευτική τοποθέτησή μας.
Στην Αμερική υπάρχει ένα κίνημα ζωής, το λεγόμενο purism, οι άνθρωποι που το ακολουθούν θέλουν να μένουν «αγνοί», «καθαροί» στο σώμα τους και δε βάζουν σε αυτό τίποτα χημικό. Δεν ξεκίνησε στον κοροναϊό, είναι παλαιότερο φαινόμενο, ένα ισχυρό κίνημα που σαφώς επηρεάζει την απόφαση κάποιου να εμβολιαστεί. Ο καθηγητής εξηγεί πως υπάρχουν πολλοί παράγοντες και αρκετοί τύποι διστακτικών ατόμων, δεν πρόκειται για μία ενιαία ομάδα.
Κάποιοι προβάλλουν τον φόβο ως δικαιολογία, ότι δεν αισθάνονται ασφαλείς ή δεν πιστεύουν στην αποτελεσματικότητα των εμβολίων, όμως, σε κάποιες περιπτώσεις δεν είναι αυτό η αιτία.
Ο φόβος για κάποιους λειτουργεί ως προπέτασμα, δεν ομολογούν στους άλλους ή και τον εαυτό τους τον ίδιο ότι δεν εμβολιάζονται για θρησκευτικούς (όπως ερμηνεύουν οι ίδιοι ή ο πνευματικός τους τα δεδομένα) ή ιδεολογικούς λόγους. Λένε ότι ανησυχούν για τις παρενέργειες και ότι δεν θεωρούν ότι κινδυνεύουν από τον κοροναϊού, λόγω ηλικίας.
Οι λόγοι εμβολιασμού, πίσω από τους προφανείς
Σε ερώτηση της «Π» αν υπάρχουν άνθρωποι που εμβολιάστηκαν όχι για τους σωστούς λόγους, ότι πίστεψαν, δηλαδή, την επιστήμη, απαντά πως κάποιοι φοβήθηκαν το ενδεχόμενο μη μετανιώσουν αργότερα την άρνησή τους να εμβολιαστούν. Σκέφτηκαν «αν με βοηθήσει το εμβόλιο όταν το έχω ανάγκη;»
Άλλοι, λόγω μέτρων, εμβολιάστηκαν για να μπορούν να πηγαίνουν στη δουλειά τους, να διασκεδάζουν ή επειδή το έκανε ο περίγυρός τους κι έτσι συμμορφώθηκαν με αυτό που θέλουν οι πολλοί.
Δύσκολο να αλλάξουν γνώμη
Ο κ. Καραδήμας αναφέρει πως τα μέτρα που λαμβάνονται προκαλούν έναν φόβο σε όσους δεν έχουν εμβολιαστεί.
Όμως, πιο αποτελεσματικό θα ήταν να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε αν υπάρχει ένας ή περισσότεροι τύποι διστακτικών ατόμων, να πλησιάσουμε την κάθε ομάδα γιατί αναλόγως τους λόγους που δεν εμβολιάζονται, απαιτείται και διαφορετική προσέγγισή τους. Ο καθηγητής επισημαίνει πως αυτές οι προσπάθειες πρέπει να γίνονται όσο το δυνατό νωρίτερα.
Όσο αργούμε, και έχουμε ήδη αργήσει αρκετά, τόσο τα άτομα αυτά αναμειγνύονται και είναι δύσκολο να αλλάξουν γνώμη με στοχευμένα μέτρα.
Στην Αμερική έγινε το εξής ορθό: πριν καν ξεκινήσουν οι εμβολιασμοί, τον Νοέμβριο του 2020, το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας είχε εκδώσει μια οδηγία προς τις πολιτειακές αρχές και τους γιατρούς για το πώς θα μεταφέρουν ένα μήνυμα ανάγκης του εμβολιασμού απέναντι στην κάθε ομάδα που είχαν απέναντί τους, στο κάθε άτομο ξεχωριστά.
Γινόταν μια προσέγγιση βάσει εμπειρίας και έρευνας και ο κόσμος δεν τρόμαζε όταν περνούσε το κατώφλι του εμβολιαστικού κέντρου. Επίσης, υπήρχαν οδηγίες για το πώς θα χειριστεί κανείς τα fake news. Στην διάλεξη που θα δώσει την ερχόμενη Δευτέρα ο κ. Καραδήμας, θα κάνει ιδιαίτερη αναφορά στις ιστοσελίδες που είναι κατά του εμβολίου, καταφέρνουν να δικτυωθούν και με έξυπνους τρόπους να περάσουν τα μηνύματά τους.
Στην Ελλάδα, όπως λέει, η πανδημία αντιμετωπίστηκε καθαρά ως ιατρικό θέμα, μιλούσαν επιδημιολόγοι, λοιμωξιολόγοι, γιατροί, γενικότερα. Όμως, δεν ακούστηκε η φωνή των ψυχολόγων, κοινωνιολόγων, οικονομολόγων, ακόμα και διαφημιστών.
Θεωρήθηκε ως ένα κοινό ιατρικό θέμα, αυτή είναι η πάθηση, αυτή η θεραπεία.
«Ξεχάσαμε ότι στην πράξη η κάθε πανδημία είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο με επίπτωση στην ψυχική υγεία που αναφέρεται στην ανθρώπινη συμπεριφορά», εξηγεί. Δεν είναι όπως τις «απλές» περιπτώσεις, όπως όταν έχεις καρδιαγγειακό πρόβλημα, απευθύνεσαι στον καρδιολόγο, συνταγογραφεί ένα φάρμακο και τέλος.
Φοβάται πως είναι πλέον αργά για τον κόσμο να πειστεί, καθυστερήσαμε ήδη έναν χρόνο και, πλέον, κάνουμε βήματα προς την υποχρεωτικότητα. Από την άλλη πλευρά, αναφέρει πως και όσοι εμβολιάστηκαν, ψευδώς σταμάτησαν να λαμβάνουν μέτρα προστασίας, να φορούν μάσκα και να τηρούν αποστάσεις. Το καλοκαίρι που πέρασε κυριάρχησε η αντίληψη ότι έκανες το εμβόλιο και τελείωσες, μπορείς να είσαι σε ένα μέρος με εκατοντάδες άτομα χωρίς φόβο.
Στην Ελλάδα, έπρεπε να μας είχαν χτυπήσει «καμπανάκι» τα χαμηλά ποσοστά των ατόμων που κάθε χρόνο κάνουν το εμβόλιο της κοινής γρίπης, ακόμα και ευάλωτοι άνθρωποι, άνω των 70 ετών. Έπρεπε να περιμένει κανείς πως όταν βρεθεί σε μία δύσκολη συνθήκη, όπως τώρα, θα υπάρχει ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού που δε θα εμβολιαστεί. Σε έρευνα που είχε γίνει ενώ ήμασταν σε καραντίνα, μόλις ένα 65% είχε δηλώσει πως προτίθεται να εμβολιαστεί, συνεπώς, υπήρχαν τα μηνύματα από πριν.