Η 15η Αυγούστου 1940 χαράχτηκε ανεξίτηλα στη μνήμη του ελληνικού λαού. Δεν ήταν μόνο η μεγάλη γιορτή της Παναγίας, αλλά και η μέρα που σηματοδότησε την απαρχή ενός νέου, σκοτεινού κύκλου για την Ελλάδα – ενός κύκλου πολέμου, καταστροφής και αντίστασης.
Το ελληνικό καταδρομικό «Έλλη», αγκυροβολημένο στο λιμάνι της Τήνου για τον Δεκαπενταύγουστο, δέχτηκε αιφνιδιαστική επίθεση από το ιταλικό υποβρύχιο «Delfino». Η τορπίλη το χτύπησε κατά μέτωπο, σε μια εχθρική ενέργεια που έγινε σχεδόν τρεις μήνες πριν την επίσημη κήρυξη πολέμου με την Ιταλία. Ήταν το πρώτο άμεσο πλήγμα της χώρας από τις δυνάμεις του Άξονα.
Ανάμεσα στους προσκυνητές εκείνης της ημέρας βρισκόταν και ο ηθοποιός Γιώργος Κωνσταντίνου, τότε παιδί, μαζί με τη μητέρα του. Στο βιβλίο του Showtime θυμάται έντονα το περιστατικό: την αναστάτωση, τον φόβο, τις φωνές και τον πανικό που απλώθηκε στο νησί. Αυτή η παιδική εμπειρία έμεινε χαραγμένη για πάντα στη μνήμη του.
Το απόσπασμα που ακολουθεί είναι από το βιβλίο του Γιώργου Κωνσταντίνου:
“Όταν τορπιλίστηκε η “ΈΛΛΗ”.
Ήμουν έξι χρονών. Βρεθήκαμε στην Τήνο Δεκαπενταύγουστο. Η μητέρα μου ήθελε να προσκυνήσει. Με πήρε μαζί της. Βρισκόμασταν στην παραλία όταν ξαφνικά ακούστηκε μια φοβερή έκρηξη.
Ο κόσμος άρχισε να τρέχει αλαφιασμένος προς το εσωτερικό του νησιού.
Πανικός.
Όπως τρέχαμε, ψηλά, πάνω από τα κεφάλια μας, διέσχιζαν τον ουρανό μαύρα κομμάτια σίδερο, αφήνοντας πίσω τους καπνό. Μπήκαμε μαζί με άλλους σε μία ταβέρνα. Ο ταβερνιάρης έκλεισε τις πόρτες και μας συμβούλεψε, φοβισμένος κι αυτός, να δείξουμε ψυχραιμία.
Επόμενη εικόνα: εγώ, καθισμένος επάνω σ’ ένα γαϊδούρι, ανηφορίζοντας ένα βουνό. Κόσμος ανεβαίνει με τα πόδια. Ακούω. Ένα καταδρομικό μας έχει τορπιλιστεί στο λιμάνι από υποβρύχιο.
Ήταν γεμάτο πυρομαχικά και υπήρχε ο φόβος μήπως ανατιναχτούν και καταστρέψουν το νησί. Από την κορυφή του χαμηλού βουνού είδα το χτυπημένο πλοίο και σα να διέκρινα στη θάλασσα ανθρώπους να κολυμπάνε για να σωθούν.
Σε λίγο το καράβι αρχίζει να βουλιάζει, χωρίς να ανατιναχτεί. Ήσυχα, ήρεμα, παίρνοντας μαζί του τις όμορφες μέρες ενός ειρηνικού, ξένοιαστου κόσμου, που βυθιζόταν τώρα στο σκοτάδι και στην απόγνωση.
Το πλοίο ήταν η ”Έλλη” και το ημερολόγιο έγραφε 15 Αυγούστου 1940.”
Η επίθεση ήταν μια σαφής προειδοποίηση: η Ιταλία του Μουσολίνι είχε εγκαταλείψει κάθε πρόσχημα ουδετερότητας απέναντι στην Ελλάδα. Μέχρι τότε, οι προκλήσεις περιορίζονταν σε παραβιάσεις εναέριου χώρου και ναυτικές περιπολίες· από εκείνη τη στιγμή, όμως, το μήνυμα ήταν ξεκάθαρο – η χώρα έπρεπε να προετοιμαστεί για κάτι πολύ χειρότερο.
Η έκρηξη της τορπίλης σκότωσε 9 μέλη του πληρώματος και τραυμάτισε άλλους 24. Φωτιά τύλιξε το πλοίο, προκαλώντας ανεπανόρθωτες ζημιές, και μέσα σε μία ώρα η «Έλλη» βυθίστηκε. Το γεγονός προκάλεσε θλίψη, οργή, αλλά και ένα κύμα εθνικής αλληλεγγύης. Ο τορπιλισμός της δεν ήταν απλώς μια στρατιωτική ενέργεια· μετατράπηκε σε σύμβολο ηρωισμού και θυσίας, που ενίσχυσε το φρόνημα των Ελλήνων και τροφοδότησε την απόφασή τους να αντισταθούν.
Η ιστορία της «Έλλης» ήταν ήδη μακρά και ένδοξη. Ναυπηγήθηκε το 1913 στις Ηνωμένες Πολιτείες για την Κίνα, αλλά το 1914 πέρασε στην κατοχή της Ελλάδας, συμμετέχοντας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τη Μικρασιατική Εκστρατεία. Μετά τον πόλεμο, συνέχισε να υπηρετεί το Πολεμικό Ναυτικό μέχρι την καταστροφή της εκείνο τον Δεκαπενταύγουστο.
Από το 1945, κάθε χρόνο, στην Τήνο πραγματοποιούνται εκδηλώσεις μνήμης στο σημείο της βύθισης. Ένα μικρό πυροβόλο και το μνημείο του πλοίου θυμίζουν στους Έλληνες την αφοσίωση και τη θυσία των ναυτικών της «Έλλης». Το πλοίο, που χάθηκε σε καιρό ειρήνης από εχθρική επίθεση, έγινε φάρος αντίστασης και πείσματος σε όλη τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
