Η νηστεία θεωρείται σημαντική για την υγεία του σώματος και της ψυχής σε όλους τους πολιτισμούς και τις θρησκείες, σύμφωνα με τον πρωτοπρεσβύτερο καθηγητή Χειρουργικής Δημήτρη Λινό.
Ήδη όπως επισημαίνει ο ίδιος, από τον 5ο αιώνα π.χ. ο Ιπποκράτης συστήνει αποχή από φαγητά και ποτά για ορισμένες ασθένειες, ενώ οι Θεοί, όπως ο Ασκληπιός, αποκάλυπταν τις θεϊκές τους διδασκαλίες στα όνειρα εκείνων που προετοιμάζονταν με νηστεία.
Ο κ. Λινός σημειώνει:
“Σήμερα ο ευεργετικές ρόλος της νηστείας αναγνωρίζεται με διαφορετικούς τρόπους από διαφορετικές ομάδες. Οι vegeterians που δεν τρώνε κρέας, οι pescatarians που είναι vegeterians αλλά τρώνε ψάρι, οι vegans που αποφεύγουν κάθε ζωικό προϊόν, βασίζονται στις ευεργετικές επιδράσεις αυτών των τρόπων διατροφής στην υγεία μας.
Στις περισσότερες θρησκείες ο ρόλος της νηστείας είναι καθοριστικός κυρίως για την πνευματική υγεία των πιστών τους. Στο Ισλάμ, οι μουσουλμάνοι, τηρούν το Ραμαζάνι, τον μήνα της νηστείας, που φέρνει πιο κοντά τους πιστούς με τον Θεό. Δεν τρώνε και δεν πίνουν τίποτε από την αυγή μέχρι τη δύση του ηλίου (κάτι αντίστοιχο με τη σημερινή «διαλειμματική νηστεία»). Στον Ιουδαϊσμό υπάρχουν έξι μέρες νηστείας όλο τον χρόνο με πιο σημαντική την Yom Kippur που διαρκεί 25 ώρες. Στον Βουδισμό η πιο γνωστή νηστεία είναι πάλι η διαλειμματική από το μεσημέρι μέχρι το επόμενο πρωί.
Στον Χριστιανισμό η νηστεία αποτελεί προεργασία συνάντησης με τον Θεό. Στην Παλαιά Διαθήκη ο Μωυσής νήστεψε στο όρος Σινά πριν παραλάβει τις δέκα εντολές από τον Θεό. Στην Καινή Διαθήκη, ο Χριστός νήστεψε σαράντα μέρες στην έρημο πριν ξεκινήσει τη δημόσια διδασκαλία Του.
Μέχρι τον 14ο αιώνα όλοι οι Χριστιανοί ακολουθούσαν την αυστηρή νηστεία της Σαρακοστής με αποφυγή όχι μόνο του κρέατος αλλά και των ψαριών, των ζωικών προϊόντων αβγών, γάλακτος, τυριών κ.λπ. Αργότερα οι Χριστιανοί στη Δύση σταμάτησαν να ακολουθούν τη νηστεία της Μ. Τεσσαρακοστής (αλλά και εκείνη της Τετάρτης και Παρασκευής) όπως την ξέρουμε εμείς στην Ανατολή.
Βέβαια όπως αναφέρει ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος η νηστεία είναι «αποχή όχι μόνο από την τροφή αλλά και από τις αμαρτίες. Δεν τηρείται μόνο από το στόμα αλλά και με τα μάτια, τα αφτιά, τα πόδια, τα χέρια και όλα τα μέλη του σώματος». Ο Άγιος Βασίλειος τονίζει ότι δεν είναι νηστεία το να μην τρως φαγητά αλλά να συκοφαντείς τον άλλο. «Δεν τρώτε κρέας αλλά καταβροχθίζετε τον αδελφό σας», αναφέρει στην «περί νηστείας» ομιλία του”.
Τα οφέλη στην υγεία
Η νηστεία της Ορθόδοξης Εκκλησίας διαρκεί συνολικά 180-200 ημέρες τον χρόνο.
Κατά τις ημέρες των νηστειών επιβάλλεται η αποχή της κατανάλωσης αρτύσιμων εδεσμάτων, δηλαδή κρέατος, αυγών, ζωικών προϊόντων, γάλακτος και γαλακτοκομικών προϊόντων καθώς και ψαριών, ενώ εξαιρούνται τα μαλάκια και τα όστρακα.
Έρευνες δείχνουν ότι δύο στους τρεις Έλληνες νηστεύουν τη Μεγάλη Εβδομάδα και ένας στους έξι όλη τη Μεγάλη Σαρακοστή.
Σύμφωνα με μελέτες που έχουν γίνει, σε εκείνους που νηστεύουν παρατηρήθηκε μείωση των επιπέδων των λιπιδίων του αίματος καθώς και του σωματικού βάρους, ενώ, παράλληλα, δεν αυξήθηκε ο κίνδυνος για εμφάνιση ανεπάρκειας βιταμινών αλλά ούτε και σιδηροπενικής αναιμίας.
Συγκεκριμένα, όσοι νήστευαν παρουσίαζαν κατά 12,5% χαμηλότερη ολική χοληστερόλη σε σχέση με όσους δεν νήστευαν και κατά 1,5% χαμηλότερο Δείκτη Μάζας Σώματος.
Μια τέτοιου είδους διατροφή, ακόμα και όταν δεν τηρείται για θρησκευτικούς σκοπούς, είναι μια καλή αποτοξίνωση του οργανισμού από την κατανάλωση κρέατος και άλλων τροφίμων που αποβαίνουν επιζήμια, επισημαίνει η έρευνα, που υπογραμμίζει ότι η περιοδική φυτοφαγία, όπως είναι ουσιαστικά η νηστεία, προλαμβάνει χρόνιες ασθένειες, όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα, η υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 καθώς και διάφορες μορφές καρκίνου που συνδέονται με το αυξημένο σωματικό βάρος.