Ο Δεκαπενταύγουστος, «το μικρό Πάσχα του καλοκαιριού», αποτελεί τη μεγαλύτερη από τις γιορτές που καθιέρωσε η Εκκλησία προς τιμήν της Μητέρας του Χριστού, τις ονομαζόμενες θεομητορικές εορτές.
Με εκατοντάδες προσωνύμια, Ελευθερώτρια, Οδηγήτρια, Γιάτρισσα, Βρεφοκρατούσα, Γλυκοφιλούσα, Ελεούσα, Παντάνασσα, Κεχαριτωμένη, Μολυβδοσκέπαστη, Τουρλιανή, Αθηνιώτισσα, Κυρά των Αγγέλων και πολλά ακόμη, αγκαλιάζουν οι πιστοί την Παναγία και αναπέμπουν τις προσευχές τους.
Τα δύο τελευταία χρόνια ο εορτασμός γίνεται υπό τη σκιά της πανδημίας του κοροναΐού και των επιβεβλημένων μέτρων προστασίας, στα κατά τόπους προσκυνήματα.
Με επίκεντρο την Παναγία της Τήνου, την Εκατονταπυλιανή της Πάρου και την Παναγία Σουμελά, όπου λιτανεύονται οι θαυματουργές εικόνες της, οι προσκυνητές με ευλάβεια μαρτυρούν την πίστη τους στο πρόσωπο της Μητέρας του Θεανθρώπου και ζητούν την ευλογία της.
Το μεγαλύτερο προσκύνημα κάθε χρόνο γίνεται στην Τήνο. Ο Ιερός Ναός Ευαγγελιστρίας χτίστηκε στο σημείο όπου βρέθηκε η Εικόνα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Η εικόνα θεωρείται από τους πιστούς θαυματουργή γι’ αυτό και χιλιάδες πιστών κάθε
χρόνο ανηφορίζουν με θρησκευτική ευλάβεια προς το ναό. Μάλιστα, η εύρεση της Αγίας Εικόνας το 1823 θεωρήθηκε θεϊκός οιωνός για το δίκαιο και την επιτυχία της επανάστασης ενάντια στον τουρκικό ζυγό, ενώ η ανέγερση του μεγαλοπρεπούς ναού αποτελεί το πρώτο μεγάλο αρχιτεκτονικό έργο του νεοσυσταθέντος ελληνικού κράτους.
Ο εορτασμός της Παναγίας καθιερώθηκε με Βασιλικό Διάταγμα του 1836 να είναι οκταήμερος και να διαρκεί έως τα «εννιάμερα της Θεοτόκου», στις 23 Αυγούστου, όταν σε ατμόσφαιρα συγκίνησης ψάλλονται ύμνοι και εγκώμια, μπροστά στον επιτάφιο και την εικόνα.
Παράλληλα, στο νησί οι Έλληνες τιμούν κι αυτούς που χάθηκαν, όταν οι Ιταλοί τορπίλισαν και βούλιαξαν την «Έλλη» στο λιμάνι ανήμερα της Παναγιάς
Στο Ηράκλειο
Σ’ ολόκληρη την Κρήτη δεκάδες εκκλησίες και μοναστήρια είναι αφιερωμένα στη χάρη της. Στο νομό Ηρακλείου οι Μονές Καλυβιανής, Παλιανής, Αγκαράθου, Οδηγήτριας, Κουδουμά και Αγία Μονή Βιάνου αναμένεται να συγκεντρώσουν και φέτος πλήθος πιστών κατά την εορτή του Δεκαπενταύγουστου. Στο Ηράκλειο οι κυριότεροι ναοί της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που γιορτάζουν, είναι η «Παναγίτσα» στο Μασταμπά, η «Βουτιανή» και η Παναγία Καμαριανή στη Ν. Αλικαρνασσό.
Μοναστήρια που πανηγυρίζουν στην υπόλοιπη Κρήτη
Στην υπόλοιπη Κρήτη ονομαστά μονατήρια που είναι αφιερωμενα στην Κοιμηση της Θεοτόκου είναι:
Η Παναγιά η Χαρακιανή
Μία από τις γιορτές που ξεχωρίζει, είναι αυτή της Παναγιάς του Χάρακα, στην πεδινή πλευρά του Μυλοποτάμου στο Ρέθυμνο στην τοποθεσία Μπαλί, 38 χιλιόμετρα από την πόλη, η οποία ανήκει στη Μονή του Αγίου Ιωάννη. Το μοναστήρι, υποδέχεται πιστούς και ολόκληρες οικογένειες που φτάνουν με τα πόδια από χιλιόμετρα μακριά για να φτιάξουν πρόχειρες καλύβες, τουλάχιστον τα χρόνια πριν το κορωναϊό, ώστε να περάσουν μέρες μέχρι τη μεγάλη γιορτή.
Η Μονή Χρυσοσκαλίτισσας, 76 χλμ νοτιοδυτικά των Χανίων, κοντά στο Ελαφονήσι, χτισμένη πάνω σε ψηλό βράχο, γεγονός που καλεί τους πιστούς να ανηφορίσουν για το κερί της πίστης και της προσευχής.
Η Ιερά Μονή Φανερωμένης, 45 χλμ δυτικά της Σητείας και 24 χλμ ανατολικά από τον Άγιο Νικόλαο, βρίσκεται από τη Β’ Βυζαντινή περίοδο 961-1204 χτισμένη σε μια χαράδρα με το καθολικό της ενσωματωμένο εντός σπηλαίου με χιλιάδες ιστορίες για τη δύναμη που αποπνέει ο χώρος αλλά και τη μαρτυρικότητά της λόγω των καταστροφών από τους Τούρκους.
Η Μονή Οδηγήτριας Γωνιάς Κολυμβαρίου, το σημαντικότερο ίσως προσκύνημα για τον Δεκαπεντάυγουστο στα Χανιά, με χιλιάδες κόσμου και από την υπόλοιπη Κρήτη να βρίσκονται στο μοναστήρι για να προσευχηθούν και να αιτηθούν χάρες από τη μητέρα του Χριστού.